Veteriner hekim Samira Alasgarova dünyayı beraberce paylaştıımıız canlılara dikkati çekiyor.. Samira Alasgarova bu hafta, vahşi yaşamın zebraları tanıtıyor...


YAĞMURLARI İZLEYEN GÖÇEBE ZEBRALAR GEÇMİŞLERİ 

Zebralar atgilleri (Equidae) oluşturan tek cins Hipotigris alt cinsinde sınıflanan canlı türlerin genel adıdır. Tektırnaklı memeli sınıfına dahildirler. Hipotigris adını Rum imparatorluğu zamanında almışlardı. Afrika‘da doğdukları için onlara ‘güneş atları’ da denilmişti.

SİYAH-BEYAZ ÇİZGİLER 

Atın yakın akrabaları olan zebralar postlarındaki siyah ve beyaz çizgilerden dolayı kolay tanınırlar. Afrika’da bulunan bu hayvanlar seyrek ağaçlı, fidanlı, otlarla kaplı alanlarda yaşarlar. Zebralar, atlarda olduğu gibi, yele denen saçlara sahiptirler. Vücut yapıları atlara benzer ve onlar kadar hızlı koşarlar. Boyları 2 metreye ulaşır. Tüm zebraların postundaki çizgilerin yapısı ve sayıları farklıdır. Zebraların postlarındaki dikey çizgiler aynı zamanda bir savunma unsurudur. Sürü halindeyken kendilerini avlamak isteyen yırtıcı hayvanlardan kaplan ve aslanlar bu çizgilerden dolayı sürüyü bir bütün olarak algılarlar. Avcı avını seçmekte güçlük çeker, bu da zebralar için korunma yoludur. Ayrıca postlarındaki siyah çizgiler zebrayı bu tip renkleri algılayamayan bazı sivrisineklerden de korur. .

ZEBRA TÜRLERİ 

Afrika’daki yaşam alanları ve göz alıcı çizgili postları ile dünyada 3 zebra türü vardır. Etiyopya, Kenya ve Somali’nin yarı çöl ortamlarını mesken tutan Grevy zebrası enine ve boyuna en uzun türdür. Hayvanın göz alıcı postu düzgün aralıklı çizgilerle kaplı olup, karnı beyazdır, iri tüylü kulakları vardır. Dağ zebrası (E. zebra) ise Kuzey Afrika dağlarında yaşar, küçük ve tıknazdır, kulakları sivridir, boyun altındaki sarkık gerdanı ve sivri uçlu toynakları vardır. Savanada yaşayan üçüncü tür ise savana zebrası (E. burchelli) en yaygın zebra türüdür, geniş siyah çizgili posta sahiptir. Afrika’nın kuzey ve doğusunda yaygındır.

DAVRANIŞLAR 

Sürüde zebralar uyum içindeler, iki arkadaş zebra küçük ısırıklarla birbirlerini tımar ederek sivrisinekleri ve keneleri ayıklıyor. Karşılıklı yapılan bir ‘cilt bakımı’ postun temizlenmesini sağlıyor aynı zamanda sürü halinde yaşayan bu memelilerin sosyal bağlarını güçlendiriyor. Zebraların koku duyular çok kuvvetli olup kimliklerini açık ediyor, zebralar arasında mevki ise kulak, ağız ve baş hareketleriyle gösteriliyor.

OTÇULDURLAR 

Zebralar otçuldurlar, yaşamlarını devam etmek için otlarla beslenirler, yiyecek ve içecek bulmak için onlarca kilometre yürürler. Sonraları alıştıkları ortama geri dönüp, orada yaşarlar. Vücut ağırlıkları türe göre ortalama 250-350 kilogram kadardır. Dişleri tükettikleri yemler sırasında aşınsa da kökleri sağlam olduğu için, diş dokusu periyodik yenileniyor.

VAZGEÇİLMEZ GÖÇLER 

Zebralar sürü halinde yaşarlar, çok hızlı koşar, saatte 64 kilometre mesafe yürürler. Onlar taban tepmek için doğmuşlar: Doğu Afrika zebraları yağmurları izleyerek göç ederken muhteşem göç manzarası sunarlar. Yüzlerce bayağı zebranın oluşturduğu sürüler yiyecek peşinde Tanzanya ve Kenya’da büyük göçler yapmalarıyla ünlüdürler. 

Göç zamanları sürüdeki sayıları 1000 adete ulaşır. Su onlar için hayatta kalmaya ve yaşamı ifade eden tek semboldür. Kurak mevsiminde yeni suvat yerleri ve otlak yerleri bulmak için arayışa çıkarlar. Sürünün başında yaşlı kısrak olup, onu taylar ardından diğer aygırlar ve kısraklar takip eder. Zaman zaman zebralar sinirli ve vahşi davranışlar sergilerler, sinirli zebra kendini korumak için dişleriyle düşmanını ısırıp, teper. Genç aygırlar sürüde çıkan kavgalarda hasta ve yaşlanmış aygırları kovarlar.

REKABET 

Sürüdeki erkekler dişileri kazanmak adına birbirleriyle rekabet ederler. Bekar erkekler yavru kısrakları ve ya çiftleşmemiş dişileri kaçırarak haremler oluştururlar. Sürünün bazı kuralları vardır: sürüsü olan bir aygıra sahip olduğu kısraklar için meydan okumama konusunda bir tür centilmenlik anlaşması var. Mülkiyet hakları onu herhangi bir rakipten üstün kılar. 

Zebraların belirli çiftleşme mevsimleri yok. Çiftleşme yağışlı mevsimlerde başlar. Dişi ilk kızgınlık belirtilerini 1,5 yaşında gösterir. Gebelik süresi 360-370 gündür. Yeni doğmuş tay 10-15 dakika sonra ayağa kalkıp yürümeğe başlar, ilk birkaç hafta anne sütüyle beslenir. Anneler ve yavrular çok sıkı bağlar geliştiriyorlar: bakışlarla, kokuyla ve sesle iletişim kurarlar.

ÖZGÜR YAŞAM 

Vahşi doğada susuzluğunu gidermek için nehirlere yönelen zebraları timsahlar kol geziyor, karada ise sırtlanlar, aslanlar ve yaban köpekleri onları avlayıp gövdeye indirmek için pusuda bekliyor. 

Zebralar son yüzyılda insanlar tarafından en çok avlanılan hayvan türleri olmuşlardı. Güzel postu ve etinden dolayı Kvagga (Equus quagga) türünün tamamen yok olmasına sebep olmuştu. 1883 yılında Amsterdam hayvanat bahçesinde yaşayan son Kvagga öldü.
İnsanlar zebrayı evcilleştirmeye çalışsa da, o hiçbir zaman onlara tam anlamıyla itaat etmedi.

samirales@hotmail.com