Veteriner hekim Samira Alasgarova dünyayı beraberce paylaştığımız canlılara dikkati çekiyor.. Samira Alasgarova bu hafta,  buz tutmuş vahşi yaşamın ortasında yalnız yaşayan kutup ayılarını tanıtıyor... 

YAŞAM ALANLARI: 

Kuzey kutbu denizin buzullarla kaplı olduğu yer olup Kuzey Buz Denizinin ortasında yer almaktadır. Kuzey Kutup Bölgesi toplam 27 milyon kilometre kare bir alana yayılır, bunun 9 milyon kilometresi kara, geri kalanı denizdir. Dünyanın bu bölgesinde yaşam oldukça zordur. Kuzey kutbunda kışın -50 dereceye varan soğuk ve dondurucu rüzgarlar hüküm eder. Eylül ve mart arasında güneşin hiç doğmadığı kış kutup gecesi, yılın geri kalan bölümünde güneşin ise hiç batmadığı kutup gündüzü yaşanır. Sıcaklığın düşük olmasına rağmen, kutup bölgelerinin de en az tropik bölgeler kadar güneş enerjisi almaktadır. 

Bu zorlu yaşam ortamında kutupta yaşayan birçok hayvan türü vardır: kutup ayıları, foklar, balinalar, kutup tilkisi, kutup kurdu, deniz aslanları, penguenler, kutup tavşanları, kutup böcekleri ve kutup kuşları. 

TANIMLARI 

Kutup ayısı (Ursus maritimus) ayıgiller familyasından soğuk kuzey kutup bölgesinin karlı sahillerinde ve buzullar üzerinde yaşayan ayı türüdür. Kutup ayısı en büyük kara yırtıcısıdır. Yaşamını hem karada hem de denizlerde sürdürür. Kutup ayıları aşırı güçlü yırtıcıdırlar.
Zor şartlarda yaşamaya alışık birçok özelliğe sahip olup, Kuzey kutbun dondurucu soğuğuna, fırtınalarına ve kutup gecelerine uyum sağlayan bir hayvandır. DNA araştırmasına göre kutup ayısı yaklaşık 200 bin sene önce boz ayıdan türedi. 

POST VE TÜY YAPISI 

Postları beyaz renkten sarıya kadar varyasyonlar gösterir. Özellikle yaz mevsiminde güneş ışınlarının teması ile postun rengi sarıya döner. Diğer arktik hayvanlarından aksine kutup ayısı, daha koyu renkli posta sahip olmak için yazın tüy dökmez. Tüylerin fiber-optik özelliği yoktur, ısı ve ışığı transfer etmezler. Kızılötesi ışınlarda kutup ayısı postundan dolayı görünmez, kızılötesi ışında sadece burnu ve nefesi görünür. Burun ve derileri siyahtır. Kutup ayılarının sarıya çalan beyaz renkli postları, tıpkı ördeklerde olduğu gibi, suyu üzerinden kaydıracak yapıya sahiptir. Kalın ve yağlı postları onlara soğuk ve dondurucu iklimlerde iyi bir kamuflaj sağlar ve soğuktan korur. Derilerinin altında kalın yağ tabakası ısı yalıtımını dengeler. 

Sıcak iklim koşullarında hayvanat bahçelerinde barınan kutup ayının postunda mikroskobik yosunlarların yeşillenmesi ayıya yeşil bir görünüm verdirirler. Kutup ayının başı ve vücudu ince, uzun yapılıdır. Kutup ayısı geniş, düz ve tüylü pençeleri ve kaygan olmayan ayak tabanları ile buz üzerinde kaymadan hareket eder. Ayrıca tırnaklarının arası yarı uzunluğuna kadar yüzme zarı ile kaplıdır. Kutup ayısı had safhada iyi yüzücüdür. Genellikle karadan kilometrelerce açıkta bulunabilir. Buzlu sularda saatte 10 kilometre hızla 200 kilometre uzağa kadar yüzerek gidebilirler. Kutup ayılarının gözlerinde bir nevi güneş gözlüğüne benzer bir yapı sistemi mevcuttur, sahip oldukları gözkapağı filtreleri onları kar körlüğüne karşı korur. 

BESLENME 

Kutup ayısı en iri kara yırtıcısıdır. Erkekler dişilerden daha iridirler. Erkek kutup ayısı 300-600 kilo ağırlığında 2-2,5 metre boyundadır. Dişiler ise 200-300 kilogram ağırlığındadır. 

Kutup ayısı yaşamakta olan en büyük kara et oburudur. Öldürebildiği her şeyi yer. Karşılaştığı her hayvanı potansiyel av olarak görür. En çok balık, foklar, deniz kabukluları, kuşlar, kemirgenler, kutup tavşanı, morsları avlayarak beslenirler. Kutup ayılarının koku duyuları keskindir. Gelişmiş koku duyuları ile kalın buz tabakalarının altında saklanan fokların kokusunu rahatça algılayabilirler. Çaresiz kaldığında insanları yemek üzere avlaması en olası durumdur. İnsanlar ve kendi türünün dışında başka düşmanları yoktur. Kutup ayıları bir etobur olarak genelde diğer etoburlarla beslendikleri için karaciğerlerinde aşırı miktarda A vitamini depolanır. Geçmişte kutup ayısı karaciğeri yiyerek zehirlenen insanlar olmuştu. Yazları sebze, kök, ve yosunlarla da beslenirler. Diğer ayı türleri gibi çöpten hoşlanıp, çaresiz kaldıklarında kıyıya vurmuş leşlerle de beslenirler. 

Kutup ayısı agresif, meraklı ve insanlar için tehlikelidir. Kendi aralarında barışçıldırlar. Kutup ayıları yalnız yaşam sürdürürler. Erkek kutup ayıları zaman zaman yavrulara saldırırlar. 

ÜREME 

Kutup ayıları ilkbahar mart - haziran ayları arasında çiftleşirler. Eşleri geçici olup, sadece üreme için bir araya gelirler. Cinsel erişkinliğe 4-8 yaşlarında ulaşırlar. Kutup ayıları kış uykusuna yatmazlar. Hamile kutup ayısı doğacak yavruları için sonbaharda kardan bir in kazar. Bu dönemde hiç enerji harcamamak ve yavrularının daha iyi beslenmesini sağlamak için metabolizmasını düşürür. 9 ay boyunca vücutta depolanan yağlar yavruların beslenmesi için proteine dönüşür. Bu dönemde anne hiç beslenmez. Gebelik süresi 230-250 gündür. Yavrular, anne tarafından ekim-kasım aylarında derin karın içinde kazılan bir inde kışın başında doğarlar. Genelde 1-3 yavru doğar. Yavrular tüysüz, sağır, ve gözleri kapalı doğarlar. İlk doğduklarında 750 gram ağılığında olup 1,5 ay sonra gözleri açılıp yürümeye başlarlar. 3 ay sonra doğdukları ini anneleriyle birlikte terk edip göçebe hayatlarını yaşamaya başlarlar. Yavrular 1-1,5 yaşına kadar anne sütü ile beslenip, kendilerine avlamayı ve erkek ayılardan korunmayı öğreten annelerinin yanından ayrılmazlar. Dış faktörlerden kaynaklanan yavruların ölüm oranları %10-30’dur. Yetişkin kutup ayıları ortalama 25-30 yılı yaşarlar. 

DÜNYA DEĞİŞİYOR 

Kutup ayısı 2006 yılı kırmızı listenin değerlendirilmesinde “Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler” tehdit altındaki türler kategorisinde yer aldı. Küresel ısınma nedeniyle önümüzdeki 50-100 yıl içinde deniz buzullarında dramatik bir azalma bekleniyor.
Neticede kutup ayısı ve diğer kutup hayvanların nüfusunda %30-50 oranda azalma olacağı düşünülmekte. Tehditler arasında: çevre, doğa kirliliği, gaz ve petrol araştırmaları, kimyasal atıklar, yasal ve yasadışı avlanma bulunmaktadır. 

Dünyanın diğer bölgelerine göre iki kat daha fazla ısınan kutupta 2050 yılı yazında buz kalmaması beklenmektedir. Dünya ısındıkça buzullar eriyor, deniz seviyesi yükseliyor, kurak dönemleri uzuyor, kış sıcakları artıyor, ilkbahar erken geliyor, hastalıklar artıyor ve yayılıyor, yaşam alanları farklılaşıyor, dünya değişiyor… 

samirales@hotmail.com