Uzun yaşayan, sabırlı kaplumbağalar/Samira Alasgarova
Veteriner hekim Samira Alasgarova dünyayı beraberce paylaştığımız canlılara dikkati çekiyor.. Samira Alasgarova bu hafta, doğal hayatın en uzun yaşayanlarından ve evini sırtında taşıyan, sabırlı kaplumbağaları bize tanıtıyor...
DÜNYANIN HENÜZ SOYU TÜKENMEMİŞ EN YAŞLI CANLILARI – KAPLUMBAĞALAR
Kaplumbağalar hayvanlar aleminin en yaşlı bilinen canlılarıdır. Günümüzde var olan kaplumbağalar evrim süreci içinde 200 milyon yıl öncesinde Mezozoik’in ilk dönemi Trias
Çağından günümüze kadar çok az değişime uğrayıp, nesillerini devam etmişlerdi. Son yüzyıllarda kaplumbağaların bir çok türü koruma altına alınmıştı. Kaplumbağalar hayvanlar aleminin Sürüngenler (Reptil) sınıfına dahil Testudinata takımında yer alan omurgalı canlılardır. Kaplumbağalar denizlerde, tatlı sularda ve karada yaşarlar. 200’den fazla çeşitleri bulunmaktadır.
Kara kaplumbağa (Testudinidae): ailesine 10 cins ve 37 tür dahildir. Afrika, Asya, Amerika’da birçok kara kaplumbağa türüne rastlamak mümkündür. Uzunlukları 2,5-5 santimden 1 metreye kadar ulaşmaktadır. Ayakları 5 parmaklı olup yüzmeye uygun, ağaçlara tırmanmaya uygun değildir. Kara kaplumbağaları ormanlı, dağlı ve düzlük arazilerde yaşamayı tercih ederler. Tatlı su kaplumbağasına göre daha yavaş hareket eder, tehlike anında kabuğunun içine çekilerek beklerler. Kara kaplumbağaları açlığa dayanıklı olup, uzun zaman beslenmeden yaşayabilirler. Genellikle herbivorlar. Zamanın çoğunu karada geçirseler de serin suya ulaşmak isterler. Taze besin, topraktaki nem, yağmurdan ihtiyaç duyduğu suyu alarak susuzluğunu giderirler. Yazın susuzluğunu gideremeyen kaplumbağalar toprak altında tüneller kazıp, orada uyuyarak sıcakların düşmesini beklerler. Yaşam süreleri çevre koşullarına göre 50 ile 100 yıl arasında değişmektedir.
Deniz kaplumbağaları(Cheloniidea): Deniz kaplumbağaları dünyanın subtropik ve tropikal bölgelerine yakın denizlerinde yaşarlar. Ülkemizde Akdeniz ve Ege kıyılarında yumurtlama zamanı görülmektedirler. En tanınmış deniz kaplumbağaları arasında Caretta caretta ve Chelonia mydas. Deniz kaplumbağaları 115-150 santim uzunluğunda, 60-150 kilogram ağırlığında deniz canlılarıdır. Deniz kaplumbağaları bazıları etçil bazıları ise deniz bitkileriyle beslenirler. Deniz kaplumbağası ailesinin 6 türü vardır. Kabukları toprak renginde, karın kısmı ise sarı rengindedir. Bacakları yüzmeğe uygun kürek biçiminde olup iki tırnakları vardır. Deniz kaplumbağaları çok iyi ve hızlı yüzücüdürler. Büyüdükleri zaman deniz kaplumbağaları yumurta bırakmak için doğdukları kumsallara geri dönerler. 2-3 senede bir çiftleşme dönemi mayıs sonlarına doğru yuvalamak için dişi kaplumbağalar kıyılara yönelirler. Orada açtıkları çukurlara 100-150 adet yumurta bıraktıktan sonra vücutlarında biriken fazla tuzdan kurtulmak için tuzlu gözyaşı dökerler. Denizlerde tuzlu su yutan kaplumbağaların vücutlarında tuzlar birikir. Yumurta bırakma işlemi sırasında gözlerinin kenarındaki bezler çalışır ve vücutlarındaki fazla tuz dışarı akar. Bu duygusal seremoniden sonra yaşadıkları denizlere geri dönerler. 2 ay sonra yumurtalardan çıkan yavrular hayat dolu ve savunmasız, tehlikelerle dolu denize doğru ilerlerler. Gündüz güneşin yakıcı etkisinden korunmak için geceleri hareketlenirler. Yavrular suyun üzerinde ayın yansımalarını görerek denize doğru yönelirler. Bazen sokak lambası, araba ve ya evden yansıyan ışığa yönelen yavru kaplumbağalar, ertesi gün güneşin yakıcı etkisinden ölürler. Yaklaşık 100 yavrudan sadece 10-15 hayatta kalmayı başarabiliyor. Deniz kaplumbağaların ömürleri 70 yıldır.
Tatlı su kaplumbağaları (Emydidae): 31 cins ve 85 türden oluşan en geniş kaplumbağa ailesini oluşturmaktadır. Yayılım alanları geniştir: Asya, Güney ve Kuzey Amerika, Kuzey Afrika. Karada ve suda yaşam sürdüren birçok tatlı su kaplumbağa türü, etçil ve otçul yaşam sürdürüyorlar. Hayatın büyük kısmını suda geçirip geceleri yosunlar arasında saklanarak uyurlar.
ANATOMİLERİ: Baş vücuda göre daha küçüktür. İnsanların ayırt edemediği renk tonlarını bile rahatlıkla ayırt eden bir çift gözleri vardır. Sarı, beyaz ve kırmızı renkleri iyi algılarlar. Mavi ve mor tonlarını zor ayırt ederler. Yem seçme konusunda renk ve koku onlar için önemli 2 faktördür. Yiyeceğin taze veya bayat oluşunu, kokusunu alarak karar verirler.
Ayrıca birbirleriyle iletişim kurmak ve bulundukları ortamı tanımak için koku duyularını kullanırlar. Kaplumbağaların kulak kepçeleri gelişmediği için çok iyi duyamazlar. Sırt kabukları kemikleşmiş ve omurgayla birleşmiş durumundadır. Boyun esnektir.
BESLENME: Ağız yapısı kuşların gagsına benzer. Ağızda dişler yoktur. Dilleri küçüktür. Kaplumbağalar etçil ve otçul beslenmeye uygun sindirim sistemine sahipler. Çevre ısısı kaplumbağaların sindirim sisteminde önemli rol oynar.
KIŞ UYKUSU: Kaplumbağalar poikilotermik canlılardır, yani vücut ısıları çevre sıcaklığından etkilenen soğukkanlı canlılardır. Çevre sıcaklığı 20 derecenin altına düştüğünde kaplumbağaların yaşam için önemli solunum, dolaşım, sindirim fonksiyonlarda yavaşlama başlar ve kaplumbağa kış uykusuna girer. Kaplumbağalarda kış uykusu içgüdüsel bir davranış olup, sonbaharda havaların soğuması ve yiyeceklerin azalmasıyla doğanın bu değişiminden korunmak için yaşamsal tüm fonksiyonlarını yavaşlatıp kış uykusuna yatarlar. Dolaşım ve solunum yavaşlar, sindirim için gerekli enzimlerin salınımı durur. Uzun bir kıştan sonra havaların ısınmasıyla ilkbahar mart-nisan aylarında uykudan uyanırlar. Tropikal ve subtropik bölgelerde yaşayan kaplumbağalar kış uykusuna yatmazlar. Deniz kaplumbağaları yiyecek bulmak için denizlerde göçebe hayat sürdürürler.
ÜREME VE CİNSİYET: Kaplumbağalarda cinsiyet tayini kanda östrojen ve testosteron hormonların seviyeleri ölçülerek yapılır. Dış görünüşte erkeklerin kuyrukları daha uzun ve kalındır. Erkeklerde karın altı kabuğu içe çöküktür. Erkeklerde göze renk veren iris tabakası kırmızı renktedir. Ön bacak tırnaklarından biri daha uzun olup çiftleşme anında dişiyi daha iyi kavrayabilmeyi sağlar. Kaplumbağalar ilkbahar mart-nisan aylarında havaların ısınmasıyla çiftleşirler. Dişiler bu dönemde erkeklerle çiftleşmek için feromon salgılarlar. Dişiler çok eşliler. Dişi çiftleştikten sonra spermi 4 yıl saklayabilir. Dişi kaplumbağalar ovipardırlar. İlk baharda sıcakların artmasıyla çiftleşen dişiler yumurtalarını bırakmak için nemi uygun olan topraklarda çukurlar açar ve yumurtaları bıraktıktan sonra kimsenin zarar vermemesi için çukurları topraklarla örtüp, yaşadıkları bölgeye geri dönerler. 2 ay sonra yumurtadan çıkan yavru kaplumbağalar dışarıda birçok tehlikeye açık, korumasız, hayatta kalma mücadelesi vermeye başlarlar. Bir çoğu yumurtadan çıktıktan sonra tilkilerin, köpeklerin, deniz kuşların hedefi haline gelirler. Yumurtadan çıkan yavru kaplumbağalar denizlerde balıkların, kara da ise hayvanların hedefleri haline gelmelerine rağmen, hedefinden vazgeçmeyip bulunmaları gereken yerlere ilerlerler.
BAKIM VE YAŞ TAYİNİ: Kaplumbağalar her 3 yılda bir el ayasının ¼’ kadar büyüme gösterirler. Ev ortamında beslenen tatlı su kaplumbağaların sağlıklı yaşamaları için yaşam koşullarının uygun olması lazım. Bunun için önemli aksesuarlardan 30-40 litre su tutabilecek ve diğer yarısı kadar boş kalacak cam akvaryum, zemini 2-4 santim kadar kaplayacak tatlı su akvaryum kumu. Suyun sıcaklığı devamlı 28 derecede tutulmalı, bunun için ısıtıcı-termostat yerleştirmelidir. Tatlı su kaplumbağaları suda yüzüp zaman zaman karada güneşlenip, dinlendikleri için su üzerine uygun boyutta ağaç kökü yerleştirilmelidir. Kaplumbağalar aydınlığı sevdikleri için günün 12 saatini aydınlatıcı lamba yerleştirilmelidir. Ayrıca güneş ışınların yetersiz kaldığı dönemler için infrared aydınlatıcı ve filtre yerleştirmesi uygun olur. Evde beslenen kara kaplumbağalar için büyük teraryum yerleştirilmeli. Teraryumun minimum ölçüsü 100x100x15 santim olmalıdır. Kara kaplumbağaların teraryumlarında yıkanmaları için 3-5 santimetre derinliğinde sulu bir alan olmalıdır. Ağırlıklı yeşilliklerle beslenip, tuz, et ve yağ verilmemeli. 1-3 yaş arası evde beslenen kaplumbağalar protein düzeyi yüksek yemlerle beslenmeli ve 7 yaşına kadar kış uykusuna yatırılmamalıdır. Evde beslenen kaplumbağaların yemlerine ara sıra vitamin, mineral takviyesi yapılmalıdır. A ve D vitaminleri yaşam boyunca gereken önemli vitaminlerdir. Günlük bakım ve ortamın temizliği ihmal edilmemeli.
HASTALIKLARI: Evde beslenen kaplumbağalarda en sık görünen hastalıklar arasında; iç ve dış paraziter infestasyonlar, solunum yolu enfeksiyonları, vitamin ve mineral eksikliği,
yetersiz beslenmeden dolayı metabolik rahatsızlıklar, göz hastalıkları ve kabukta yumuşama.
TEHLİKELER: Türkiye kıyılarında yuvalanan iki deniz kaplumbağası Chelonia mydas ve Caretta caretta’dır. C.mydas IUCN’nin hazırladığı “Red List”te soyu tehlikede, C. caretta ise soyu tehdit altında olan türler arasındadır.
samirales@hotmail.com
ebru çöpoğlu IP: 213.143.224.xxx Tarih : 2.11.2007 15:11:57
yavrum kabugunun sert olması lazım yoksa olur sertlesmesı ıcınde bol bol guneslendırmen lazım
kübraraes IP: 85.107.77.xxx Tarih : 29.10.2007 23:32:01
benimki bunlara benzemiyor benim kaplunbağamın kabığu yumuşak ama sert olması gerekmiyormu???? eğer kaplunbağamda birşey varsa bana ileti yazmanızı istiyorum lütfennnn
hakan IP: 88.247.248.xxx Tarih : 12.07.2007 16:45:15
Sen gerçekten inanılmaz bi harikasın var ya... Sen galiba gözlerindeki büyüyü yansıtıyosun bu satırlara, ha, ne dersin?;)
cemre yağmur şan IP: 88.232.177.xxx Tarih : 18.12.2007 17:26:03
çokiyi bir iş yapıyorsunuz. bizi bilgilendiriyorsunuz.ben 6, sınıf öğrencisiyim bu bilgiler ödevimde çok işe yarıycak.
bahar avcı IP: 88.244.77.xxx Tarih : 13.10.2007 20:04:28
ben 13 yaşındayım ve bir kaplumbağa bakıyorum ama tam olarak nasıl bakacağımı bilemiyorum internette kaplumbağalar hakkında bilgi arıyorum bitkisel ve hayvansal yemlerden bahsetmişler ve bende hangini ne şekilde ne kadar verileceğini bilemedim ve vitamin verilmeli demişler ama onların ne olduğunuda henüz bilmiyorum eğer bir sakıncası yoksa kaplumbağaların neden öldüğünü nasıl bakılması gerektiğini beslenme şeklini kaldığı akvaryumunu,akvaryumun suyunun seviyesini nasıl olacağını e-mail adresime atmanızı veya bilgiyi yorum yaz yerine sorularımın cevaplarını bekliyorum...teşekkürler
irem soyadım kaya IP: 85.102.243.xxx Tarih : 7.04.2008 18:12:01
güzel ama benim ardığım konu bu değil ama geneden bunu yapanlara allah uzun emür versin
tolgahan tetik IP: 78.175.204.xxx Tarih : 1.02.2008 19:23:37
ben 14 yaşındayım bir tane kaplumbağa buldum ama temmuzdan beri ne yiyor ne içiyor vede hiç büyümüyor bunun sebebini bilen varsa msn mi eklesin anlatsın(lord_tetik@hotmail.com)lütfen yardımcı olun,
samira IP: 78.176.25.xxx Tarih : 5.06.2008 11:09:23
Evde bakılan kaplumbağaların sorunları bitmez bu nedenle kaplumbağanın rahatsızlığı olsun ve ya olmasın periodik arallıklarla veteriner hekime muayene ettirmeniz yerinde olur... Normalde kaplumbağa çok az yem tüketir, ama hiç beslenmiyor ve kayıtsızsa bu davranışı rahatsızlığı işaret eder.
deniz karaca IP: 88.242.62.xxx Tarih : 12.06.2008 13:37:34
çok güzel hazırlamışsınız çooook fazla bilgi aldım çoook teşekkürler
pınar akdağ IP: 78.165.99.xxx Tarih : 26.02.2008 16:05:54
benimde bir kaplumbağam var.çok şirin ve küçücük.hayvanları severim ama vahşileri asla sevmem.kaplumbağaların evlerini sırtlarında taşıması benim için çok ilginç.eyr bunun cevebını bulursanız mesaj yollayın
mahinur tuncer IP: 85.104.122.xxx Tarih : 14.04.2008 19:55:18
benim küçük su kaplumbağam var onları iki gün önce aldım onları çook seviyorum hep uyuyolar SİZE BİR BİLGİ: su kaplumbağları kışın uyuyorlar ve ışıgın olduğu zaman uyanık olmadığı zaman ise uyuyorlar
gözde göçer IP: 88.232.66.xxx Tarih : 21.06.2008 15:41:24
1 kaç ay önce bi su kaplumbağası aldım.aldığım zaman kabuğu biraz yumuşaktı şimdi kabuğu pilastik gibi çok yumuşadı şimdi ne yağabilirim.cevaplarsanız çok sevinirim.
Almina Damlasu IP: 88.235.35.xxx Tarih : 18.03.2008 21:02:26
2 yıldan beri akvaryumda su kablumbağa besliyorum. Onu çok seviyorum. 3 günden beri yemek yemiyor ve gözleri şişti ve kapandı. Sanki kör oldu. Çok üzülüyorum Ne yapmam gerekiyor. Ltf. bilgi verirseniz size minnetarım.
tufan yiğitoğlu IP: 88.230.209.xxx Tarih : 7.04.2008 13:15:12
ben bi hevesle aldım ama okuduklarım doğruysa çok pişmanım acaba ne yapmalıyım geri vereyimmi yok sa beslemeye devam edeyimmi acaba kıyamıyorum da vermeye çook seviyorum ne yapmalıyım bi çareeeeeeee
mertcan kızıl IP: 78.179.196.xxx Tarih : 14.07.2008 15:28:41
bende bitane kaplumbağa war küçük ona can sıkıntısından bişey olurmu eş alıcam satılmıyo bide ben bikeresinde kaplumbağaya yanlış yem werdim zarar olurmu
aslı IP: 78.161.68.xxx Tarih : 2.02.2008 16:17:54
benim küçük su kaplumbağam var ama evin için de kayıp oldu nasıl bulcam bide karada ne kadar zaman yaşayabilir hemen cevap yazabilirseniz çok sevinirim
zehra polat IP: 88.232.157.xxx Tarih : 26.12.2008 20:19:21
kaplumbağam sanırım kış uykusuna yattı...çok üzülüyorum...bi çare bulun lütfennnnn:(
furkan karagoz IP: 88.238.255.xxx Tarih : 9.02.2008 17:43:50
ben 15 yaşındayım 3 yıldan beri kaplunbağa besliyorum ve kaplunbağam son 1,2 haftadır gözlerini açmıyor ve gözlerinde şişlik oluştu bunun tedavisi hakkında beni bilgilendirirseniz sevinirim.
simge günsen IP: 78.178.221.xxx Tarih : 7.12.2008 20:38:50
benim iki su kaplumbagam war biri sabahtan beri hic hareket etmiyo ölmedi ama nie hareket etmiyo ki kış uykusuna yatmıs olabilir mi öle olduunu nasıl anlarım belirtileri war mı
Samira IP: 88.242.110.xxx Tarih : 25.06.2008 16:57:37
Gözde hanım muhtemelen kaplumbağanız vitamin ve mineralsiz kalmış, kalumbağa bakım ve beslenmesinde Ca ve D vitamini önemli, bu nedenle kaplumbağanızı siz en yakın veteriner kliniğine götürüp muayene ettirip uygun tedaviyi başlatmanız gerekecek
ersan kladnak IP: 88.242.137.xxx Tarih : 23.07.2008 13:31:14
benımde bugun 3 tane kaplumbagm oldu abımler bakamadıgı ıcın bana verdı.sanırım 2 erkek 1 dısı. 1 ının gozlerı sısmıstı daha abımlardeyken kor sanmıstık basta veterınere goturduk goz damlası verdı.havuzunun ıyı temızlenmemesınden olurmus.bu konuda dıkkatlı olmak lazım.2 gunde bır kesın suyunu degıstırıp kumunu yıkayıp kaplumbagalarıda yıkamak lazımmıs.sımdı bende... sıkıldıkları kacmaya calıstıkları ıcın banyoya salıyorum:)) saglıkları gayet yerınde kucuk olanı cok haraketlı kosmayı cok sevıyor. Bu yazı benı kaplumbagalarım hakkında daha aydınlattı.emegı gecen herkeze tesekkur ederım
meltem güzel IP: 88.232.173.xxx Tarih : 23.01.2009 16:51:56
su kaplumbağam iki aydr uyuyordu ama o haldede hareket ediyodu.oysa iki gündür hiç hareket etmiyo ve igrenç kokuyo boyun kısmındada yapışmış gibi görüntü var acaba kaplumbağam ölmüş olabilir mi öyle olsun istemiyorum:(mail cevap verirseniz sevinir.