Anıtkabir'in 'özel tarihi'

Anıtkabir’de 1953’te açılan Anıtkabir Özel Defteri, Türkiye’nin dış politikadaki itibarının yanı sıra, ülkede yaşanan sosyal çalkantılar, ekonomik krizler ve rejim bunalımlarını özel bir pencereden anlatıyor

Cumhuriyetin kuruluşunun 15. yılında, 10 Kasım 1938’de, Dolmabahçe Sarayı’nda ebediyete intikal eden Atatürk, kendisi için bir mezar yaptırmadığı gibi gömüleceği yer için de vasiyette bulunmadı. 1923’te bir sohbet sırasında, "Elbet bir gün öleceğim. Beni Çankaya’ya gömer, hatıramı yaşatırsınız" diyen Atatürk, "Beni milletim nereye isterse oraya gömsün. Fakat benim hatıralarımın yaşayacağı yer Çankaya olacaktır" diye eklemiş.

Türkiye bu defterde

Anıtkabir’de Atatürk’ü ziyaret edenler, 1953’ten bu yana açık olan Anıtkabir Özel Defteri’ne duygu ve düşüncelerini yazıyor. Geride kalan 51 yılda onlarca ciltlik hacme ulaşan Anıtkabir Özel Defteri, özel bir tarih sunuyor. Türkiye’nin dış ilişkilerine, itibarına ayna tuttuğu kadar, içerideki kırılma noktalarını, ülkenin yaşadığı sosyal çalkantıları, ekonomik krizleri ve rejim bunalımlarını da yansıtıyor.

Oda birlikleri, sendikalar, memurlar, esnaflar, rektörler, askerler, dernekler, siyasi partiler, öğretmenler, öğrenciler, hepsi var Anıtkabir Özel Defteri’nde. Cumhuriyetin hüzün ve sevinçleri sayfalara yansıyor. Kimi içini döküyor, kimi Cumhuriyete, ilkelere bağlılık andı içiyor, kimi hükümeti Ata’ya şikâyet ediyor.

İlk zamanlar, deftere sadece isim ve imza atılmış. Bu nedenle 60 darbesinin ardından idam edilen Adnan Menderes’in, Özel Defter’de sadece imzası var. Dönemin Başbakanı Adnan Menderes’in 1953’te attığı imzanın yanında Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın da imzası yer alıyor.
Yabancı heyet olarak ilk imzayı, 13 Eylül 1953’te bir İtalyan heyeti atmış. Amerikalılara ait ilk imza ise iki korgeneralin.

Özel Defter’i başbakan sıfatıyla Demirel 19, Özal 16, Erbakan 3 defa imzalamış. Cumhurbaşkanı olarak da ilk 3 şöyle: Kenan Evren 31, Cevdet Sunay 29, Fahri Korutürk 29.

Liderler Atatürk için ne yazdı

"Filistin’in başkenti Kudüs’e varmak için birlik ve beraberlik içinde olacağız." Yaser Arafat - 1997
"Büyük insanlar büyük eserler bırakır. Onların bıraktığı bu mirası halkları, gerek hayatları süresince gerek öldükten sonra en güzel şekilde yaşatır. Mustafa Kemal Atatürk bunlardan biriydi..." Saddam Hüseyin - 1977
"...Amerikan ve Türk ulusunun birlikte çalışarak, bu bölgede ve dünyada kalıcı barışın sağlanması gibi ortak bir amaca ulaşabileceğine inanıyorum." ABD Başkanı George Bush - 1991

Ata’ya övgüler
"...Güney Afrika’daki özgürlük savaşçılarının ilham aldığı büyük milliyetçiye, Afrika derin saygılarını sunar. " Moritanya İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Maktour Daddah - 1972
"Büyük Türk’e saygı duruşu için buraya her gelişim benim için büyüleyici bir tecrübedir. Bu, o kadar heyecan verici ki kelimelerle ifade edilmez." Pakistan Devlet Başkanı Ziya Ül Hak - 1983
"Atatürk’ün dış istilaya karşı mücadele vererek, Cumhuriyeti kurmak için gösterdiği başarıya gıpta ediyoruz.." Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Li Xien Nien - 1984
"Atatürk’ün fikirleri ve eserleri dünya halklarına ışık tutmaya devam etsin." Malezya Kralı - 1984
"Buraya büyük Türk önderi Kemal Atatürk’e derin saygılarımı sunmak için geldim." Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek - 1985
"Bağımsızlık bütün gelişmelerin anasıdır (Atatürk)" Federal Almanya Cumhurbaşkanı Richard von Weizsacker - 1986
"Türk ulusuna ve büyük lider Atatürk’e saygılarımı sunmaktan büyük bir şeref ve gurur duyuyorum." Hillary Rodham Clinton - 1996

’Özel Defter’deki ’fırtınalı’ günler...

Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı’nın, 28 Şubat sürecinde, Refahyol hükümeti iktidardayken Anıtkabir ziyaretinin deftere yansıması rutin ifadeler içeriyor. Karadayı, şunları yazmış: "Büyük Atatürk, Türk Silahlı Kuvvetleri, milletimizin kendisine duyduğu güvene layık olmanın gururu ve huzuru içinde, temel ilke ve inkılaplarınla istiklal ve Cumhuriyetimizin teminatı olarak görevinin başındadır. İlkelerini hayatiyet kaynağı olarak kabul ederek, şahsım ve Türk Silahlı Kuvvetleri adına bu müstesna günde (30 Ağustos Zafer Bayramı) sana ve değerli silah arkadaşlarına en derin şükran ve saygılarımı sunarım..."
9 - 10 Aralık 1996’daki Yüksek Askeri Şûra toplantısında TSK’dan rekor sayıda subay ve astsubay ihraç edildi . Dönemin Başbakanı Necmettin Erbakan, Özel Defter’e şu satırları yazdı: "Şûra üyeleriyle huzurundayız. Kurduğun Cumhuriyeti yüceltmek amacı ve gayretiyle, Türkiye’nin her zaman öncü bir devlet olduğunu söyleyerek saygılarımızı sunarız."

12 Eylül geliyor
12 Eylül’den bir ay önce dönemin Başbakanı Süleyman Demirel, şöyle yazmış: "Müsterih ol demeye geldik. Türkiye Cumhuriyeti Devleti ebediyete kadar var olacaktır..."
1983’te başbakan seçilen Turgut Özal ise duygularını şöyle yansıtmış: "Dün demokrasi tarihimizde yeni bir sayfa açıldı. Demokrasiye geçişte emeği geçenleri milletimiz unutmayacaktır. Senin de dediğin gibi ’Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir.’