Kazanılmış kıdem tazminatı işverenden

Hükümet, Sosyal Güvenlik Reformu ile ilgili tartışmalar henüz dinmeden bu kez de kıdem tazminatına ilişkin radikal adımlar atmaya hazırlanıyor.

Hem işverenin üzerindeki tazminat yükünü hafifletmek hem de işçinin tazminatını güvence altına almak isteyen hükümet, özel bir fon kurmaya hazırlanıyor. Buna göre tazminatlar, kurulacak Kıdem Tazminatı Fonu'ndan ödenecek. Ancak çalışanın kazanılmış kıdem haklarına ilişkin sorumluluk işverende olacak. İstihdam üzerindeki yüklerin ağırlığından şikâyetçi olan işveren de, yüzde 3'ten fazla kıdem primi ödemek istemiyor. İşçi ise mevcut durumda her yıl için 1 brüt maaş tutarında aldığı tazminatında düşüş yaşanacağı kaygısında. Fona ne kadar prim ödeneceği, işçinin ne kadar para alacağı net olmadığı için endişeler sürüyor.

Yeni yasanın çıkmasından sonra doğacak haklar ise fondan ödenecek. Böylece halen çalışanlar için ikili bir yapı oluşacak. Kıdem haklarının bir kısmı fonda, bir kısmı ise işverende olacak. İşverenin ne kadar kıdem tazminatı primi ödeyeceği henüz netlik kazanmadı. Yüzde 3 oranında prim konuşulurken bunun fonun kendi kendini döndürmesine yetmeyeceği belirtiliyor. İşverenin İşsizlik Fonu'na ödediği 2 puanlık işsizlik priminden 1 puanının Kıdem Tazminatı Fonu'na aktarılması üzerinde duruluyor. Ancak toplanan primlerin fonun kendi kendini döndürmesine yetmemesi durumunda nasıl bir yola başvurulacağı da belirsiz.

Zaten istihdam üzerindeki yüklerin ağırlığından şikayetçi olan işveren, yüzde 3'ten fazla kıdem primi ödemek istemiyor. İşçi ise mevcut durumda her yıl için 1 brüt maaş tutarında aldığı kıdem tazminatında düşüş yaşanacağı kaygısında. Kıdem Tazminatı Fonu'na ne kadar prim ödeneceği, işçinin ne kadar para alacağı net olmadığı için endişeler sürüyor. Kıdem primlerinin asgari ücret üzerinden yatırılması durumunda işçinin kıdem tazminatı düşecek. Halen geçerli olan sistemde yüksek ücretle çalıştığı halde asgari ücretten sigortalı gösterilen kişi işten çıkarıldığında mahkemeye başvurarak tazminatının gerçek ücreti üzerinden hesaplanılmasını talep edebiliyordu. Yeni sistemde ise düşük ücretten sigortalı gösterilenlerin nasıl bir yol izleyeceği konusu da meçhul. İtiraz hakkı tanınmazsa bu durumdaki kişiler tazminatları konusunda büyük bir hak kaybına uğrayacak. Belirsizliklerle dolu yeni düzenlemede kıdem tazminatına hak kazanma koşulları ise korunuyor. Ayrıca adına 10 yıl prim ödenen kişiler, kendi istekleriyle dahi ayrılsalar kıdem tazminatı alabilecek. İşten çıkarılma, emeklilik veya vefat durumunda 10 yıl şartı aranmayacak. Halen geçerli olan sistemde tazminat yalnızca işten çıkarılma durumunda ödeniyor. Böylece yeni sistemde kıdem tazminatı almak için işten atılmayı beklemek gerekmeyecek. Fonda biriken kıdem tazminatı primleri bireysel emeklilik şirketleri ile yatırım fonlarında değerlendirilecek. Bu yolla çalışana daha fazla kıdem tazminatı ödenmesi amaçlanıyor. Ancak 10 yıldan önce sistemden ayrılanlar, yalnızca ana parayı alabilecek.

Kıdem tazminatlarının değerlendirileceği bireysel emeklilik şirketleri işveren tarafından, yatırım fonları ise işçi tarafından belirlenecek. Kıdem tazminatı primleri, tıpkı işsizlik primlerinde olduğu gibi Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından toplanacak. Kurum bu paraları fon hesabına aktaracak. Primlerin yatırılması ve işletilmesiyle ilgili denetimi yapmak üzere Emeklilik Gözetim Merkezi kurulacak. Denetim yetkisi bu merkezde olacak. Ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu'nun teftiş, kontrol ve denetleme yetkisi olacak. Hükümet söz konusu düzenleme için yaklaşık 3 yıldır hazırlık yapıyordu.

Kendi isteğiyle işten çıkan da tazminat alabilecek
Şu ana kadar biriken kıdem tazminatlarını işveren ödeyecek.
Yeni işe girenler, tazminatlarını kurulacak fondan alacak.
10 yıl çalışıp kendi isteğiye ayrılanlar da tazminat alabilecek.
Çalışanın fonda biriken kıdem tazminatı primleri bireysel emeklilik şirketleri ile yatırım fonlarında değerlendirilecek.
Primlerin eksik yatırılıp yatırılmadığı ile ilgili denetimi yapmak üzere Emeklilik Gözetim Merkezi kurulacak.
İşveren tek seferde yüklü tazminat ödemelerinden kurtulacak.
İşçi kıdem tazminatını alamama endişesi yaşamayacak.
İşverenden belli oranda kıdem tazminatı primi kesilecek.

Primini yatırmayan işverene ağır ceza
İşveren, kıdem tazminatı primini eksik yatırması veya hiç yatırmaması halinde ciddi yaptırımla karşı karşıya kalacak. Bu durumda işveren, ilgili dönemde en yüksek getiri oranına sahip kıdem tazminatı fonu emsal alınarak hesaplanan tutarı işçinin kıdem tazminatı hesabına ödemekle yükümlü olacak. Kıdem Tazminatı Fonu, başvuru ile ilgili belgelerin kendisine verilmesinden itibaren otuz gün içinde kıdem tazminatı tutarını işçiye veya hak sahiplerine ödeyecek.

Kıdem tazminatına ilişkin değişikliğin iki temel sebebi bulunuyor. Bunlardan ilki, işveren üzerindeki istihdam maliyetlerini azaltmak. İkinci nedense işçilerin mağduriyetini önlemek. Halen geçerli olan sistemde birçok işveren, işçilerini kıdem tazminatına hak kazanmasınlar diye 11 ay çalıştırıp işten çıkarıyor. Kimi işyerleri ise iflas ve benzeri nedenlerle kıdem tazminatı ödeyemiyor. Kurulması planlanan Kıdem Tazminatı Fonu, iflas, işyerinin kapanması veya bir başka nedenle işini kaybeden çalışanların kıdem tazminatını güvenceye alacak.


İşverenin yükü 42 milyar yeni lira
Hükümetin fon önerisi, işçi sendikalarını ikiye bölmüş durumda. Türk-İş'in karşı çıktığı fon önerisine Hak-İş Konfederasyonu destek veriyor. İşveren ise prim miktarı tartışma konusu olmakla birlikte fona sıcak bakıyor. Mevcut düzenleme işverenin kıdem yükünü sürekli artırıyor. Türkiye İşverenler Sendikası'nın (TİSK) hazırladığı bir raporua göre işveren üzerindeki toplam kıdem tazminatı yükü 42 milyar YTL olarak hesaplanıyor. TİSK'in raporunda kıdem tazminatı ödemelerinin kayıtlı sektördeki işletmeler için çok ciddi bir istihdam maliyetine yol açtığı, bu durumun kayıt dışı istihdamı teşvik ettiği belirtiliyor. 


Sokağa iniyoruz; ancak mutabakat kapısı açık
Sendikalar ve çeşitli meslek örgütlerinden oluşan Emek Platformu, Meclis'te görüşülen Sosyal Güvenlik Reformu'nu protesto etmek için bugün 2 saatlik iş bırakma eylemi düzenleyecek. Türk-İş Başkanı Mustafa Kumlu, ülke genelinde kitlesel bir eylem gerçekleştirileceğini söyledi. Ancak Kumlu, taleplerinin değerlendirilmesi halinde hükümetle anlaşma kapısının da hâlâ açık olduğunu aktardı.

Emek Platformu adına açıklama yapan Mustafa Kumlu, reform tasarısının çalışanlar, emekliler, hak sahibi durumundaki aile fertleri ile dul ve yetimler için ağır hak kayıplarına sebep olacağını bildirdi. Kumlu, tasarının sosyal devlet ilkesine aykırı olduğunu öne sürdü. Türk-İş Başkanı, reformla, iddia edildiğinin aksine çalışanlar arasında norm ve standart birliğinin temin edilemeyeceğini, aksine var olan farkların derinleştirileceğini ifade etti. Taleplerin dikkate alınmaması halinde reform tasarısının TBMM Genel Kurulu'nda görüşüldüğü gün Ankara'da toplanacaklarını bildiren Kumlu, "Amacımız bağcıyı dövmek değil, üzüm yemek. Bizleri yalancılıkla suçlayanlar, 'Memur-işçi neden ayakta?' diye sormalı. Haklı taleplerimizi tasarıda görmek istiyoruz." açıklamasını yaptı. Kumlu, gazetecilerin bu vakitten sonra hükümetle anlaşma zemini olup olmadığına ilişkin soruları üzerine, "Mutabakata yönelik ortam hâlâ mevcut." dedi. Kamu-Sen Basın Sekreteri Ahmet Azizoğlu ise "Kimseyi mağdur etmek istemiyoruz ama tepkimizi de göstermek zorundayız. Hayat durmasın diye iki saat hayat duracak." diye konuştu. Azizoğlu, hastanelerde acillerin, ameliyathanelerin; okullarda da nöbetçi öğretmenlerin çalışacağını söyledi. 17 oda ve sendikadan oluşan Emek Platformu'nun Türk-İş Genel Merkezi'ndeki toplantısında sık sık protesto sloganları atıldı.

Emek Platformu Başkanlar Kurulu bugün 10.00-12.00 saatleri arasında düzenlenecek iş bırakma eylemi öncesinde Türk-İş Genel Merkezi'nde bir araya gelecek. Daha sonra heyet adına Mustafa Kumlu, Başkent Elektrik AŞ'de bir konuşma yapacak. Emek Platformu'nda Türk-İş, Hak-İş, DİSK, KESK, Türkiye Kamu-Sen, Memur-Sen, BASK, Türkiye İşçi Emeklileri Derneği, Tüm İşçi Emeklileri Derneği, Tüm Bağ-Kur Emeklileri Derneği, Türkiye Mimar Mühendis Odaları Birliği, Türkiye Barolar Birliği, Türk Tabipleri Birliği, Türk Diş Hekimleri Birliği, Türk Eczacıları Birliği, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ve Türkiye Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odaları Birliği yer alıyor