Türk'ün sigarayla imtihanı!

Kapalı ortamlardaki yasağın uygulanmasına aylar kala sigarayı bırakmak için adım atanların sayısı artıyor. İşte her yönüyle sigara dosyası.

TÜRKİYE’DE 28 milyon kişi sigara içiyor, her beş ölümden biri tütün tüketiminden kaynaklanıyor. 18 ay sonra tüm kapalı alanlarda uygulanacak sigara içme yasağı tiryakileri durdurur mu bilinmez ama şimdiden ‘sigarasız yaşam’ için adım atanlarda artış var. İbrahim Tatlıses’ten Müjde Ar’a, sigarayı bırakan ünlüler ne diyor? Hangi parti sigarayı bırakan milletvekillerine takım elbise hediye ediyor? Tiryakilerden sağlıklı yaşama merhaba diyen isimlerle konuştuk, sigarayı bırakmaya yardımcı olan yöntemleri araştırdık.

Türk’ün sigarayla sınavı

Yeni yılda Türkiye’de sigaraya bu kez kanunla savaş açıldı. TBMM’de kabul edilen yasayla kapalı ortamlarda sigara içmek yasaklandı. Hal böyle olunca iyi günde, kötü günde ellerinden düşürmedikleri sigaraya ‘Elveda’ demek isteyenlerin sayısı arttı. Ama yasayı kabul eden Meclis’te sigara içmeye devam edeceğini söyleyen çok.

Öldürücü bağımlılık sigara... Tarihi milattan önce üç binli yıllara dayanıyor. O zamanlar tedavi amaçlı kullanılan sigara şimdi sadece zevk için içiliyor. Oysa zevk gibi algılanan sigara ölüme davetiye çıkarıyor, içmeyenlerin sağlığını tehdit ediyor. Sigara tüketiminin günden güne artması ve sigaraya başlama yaşının düşmesi, tüm dünyanın ortak sorunu haline geldi. Öyle ki dünyanın dört bir tarafında sigarayı bırakma kampanyaları ve hükümetlerce alınan tütün tüketimini kısıtlayan yasalar çıktı. Son bir yıl içinde Almanya, İngiltere, Fransa, Finlandiya, Hollanda ve daha pek çok Avrupa ülkesinde kapalı alanda sigara içilmesi yasaklandı.

İZMARİT BİLE YASAK

Bazen kahveye, bazen keyfe, kimi zaman da efkara eşlik eden sigarayla savaş ise TBMM’ye ilk 1986’da milletvekili Reşit Ülker ve arkadaşları tarafından getirildi ama olmadı. 1989’da milletvekili Cüneyt Canver ve 1989’da milletvekili Bülent Akarcalı ve 41 arkadaşı tarafından üç teklif sunuldu fakat yine sonuç olumsuzdu. Ama 2007’de her şey değişti. Çünkü içenler için bir sorun olmasa da içmeyenler de tıpkı yurtdışında olduğu gibi buna bir dur demek için tekrar kolları sıvadı. AK Parti Trabzon Milletvekili Cevdet Erdöl’ün Meclis’e sunduğu ‘Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun’un beşinci maddesi geçtiğimiz günlerde kabul edildi. Kimi yerlerde 4, kiminde ise 18 sonra uygulanacak yasaya göre kapalı alanlarda sigara içilemeyecek. Taksi hizmeti de dahil olmak üzere, hava, kara ve deniz yollarında da bir sigara tellendirmek yasak... Eğer yasağı delen olursa 50 YTL, sigara içilmesine izin veren işyeri sahibine ise 5 bin YTL’ye kadar para cezası verilecek. ‘Sokakta rahat rahat sigara içerim’ demeyin. Yeni yasa bunu yasaklamıyor ama izmariti yere atana da 23 YTL para cezası var.

Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, Türkiye’de her yıl 100 bin kişinin sigaraya bağlı olan hastalıklar nedeniyle yaşamını yitirdiğini belirterek ‘Bu rakam terörle 25 yılda kaybettiğimizin bir yılda üç katı’ diyor. Dağlı’nın verdiği bilgiye göre Türkiye’de 28 milyon kişi sigara içiyor, içenlerin yaşı ise 15 ve 15 üzeri. Dağlı ‘Türkiye’de her beş ölümden biri tütün tüketiminden kaynaklanıyor. Bunun ülkeye maliyeti de bir buçuk milyar doları aşıyor’ diyor. ‘Yasa sigara içmeyenleri korurken içenlerin özgürlüklerini kısıtlamıyor mu?’ diye sorduğumuz Dağlı bu sorumuza şu yanıtı veriyor: ‘Emniyet kemeri bağlamama özgürlüğü, havuzun yarısına tuvaletinizi yapamama özgürlüğü gibi bir kavramdan bahsediyorsunuz. Sigara içenler içmeyen kişilerin havasını kirletme hakkına sahip değil.’

Yasak sigara tiryakilerini durdurur mu? Elif Dağlı 1996’da 4207 sayılı yasa çıktıktan sonra tüketim hızı durduğunu son 10 yılda sigara tüketiminin düşüşe geçtiğini söylüyor. Dağlı ‘Şimdi kapalı alanlarda içilmediği zaman ve hatta televizyon yayınlarında da sigara kullanılamadığında bu rakam daha da düşecek. Yasa henüz uygulamaya başlanmadı ama bize başvurarak sigarayı bırakma yönetmeleri konusunda bilgi alanların sayısı arttı’ diyor.

KADINLAR KARARLI

Türkiye’de 15 ayrı ilde örgütlenen Türk Toraks Derneği’nin Genel Sekreteri Doç. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu da sigarayı bırakmak isteyenlerden gelen talebin günden güne arttığını söylüyor: ‘Sigara içenlerin yüzde 40’ı hemen, yüzde 83’ü ise zaman içinde sigarayı bırakmak istiyor. Sigarayı bırakmak isteyenler arasında kadınlar çoğunlukta. Meslek gruplarına göre bir istatistik olmamasına rağmen bize yapılan başvurularda sağlık personeli ve öğretmenlerin sayısı daha fazla.’

Sigarasız bir hayat oh ne rahatmış!

İpek Tuzcuoğlu (Oyuncu)

Sigaraya 18 yaşımda başladım ve günde bir, bir buçuk paket sigara içiyordum. 10 sene boyunca bu böyle devam etti. Ama günden güne de sigara içtiğimden dolayı rahatsız olmaya başlamıştım. Sonra kendime sigara sayısında bir limit koydum, sonunda da tamamen bıraktım. Bence sigarayı bırakmak isteyen kişi gerçekten istiyorsa bırakabilir. Çünkü iş beyinde bitiyor.

İbrahim Tatlıses (Sanatçı)

Sigarayı 10 sene önce bıraktım. Önceden yanımda hiç paket taşımamama rağmen sigarayı hep birilerinden alırdım ve hesaplamaya kalktığımda günde iki buçuk paket içtiğimi fark ediyordum. Bir gün sigarayı elime aldım ve ‘Sen iyi bir arkadaş değilsin. Bana zarar veriyorsun’ dedim ve o anda sigarayı kırdım attım. Bugüne kadar da nasıl içmişim kendime şaşıyorum. Şimdi de çevremdekileri de bırakmaları için teşvik ediyorum. Çevremde sigarayı bırakanlara da mükafat olarak ya araba alıyorum, ya para veriyorum ya da başka bir şeyler. Şunu söylemek isterim ki sigarayı bırakmak beyinde bitiyor. Öyle doktor doktor gezerek sigara bırakılmaz.

Süleyman Orakçıoğlu (İşadamı)

Yaklaşık 10 yıldır sigara içmiyorum. Zaten içtiğim zamanlarda da günde toplam on tane içiyordum. Bir gün bir arkadaşım aniden rahatsızlanınca o gün bırakmaya karar verdim. İyi ki de bırakmışım. Şimdi kendimi çok iyi hissediyorum.

Müjde Ar (Oyuncu)

Sigaranın en büyük düşmanıyım. Bu yüzden önümüzdeki yıl yapmak istediğim bir hayalim var. O da silahların ve sigaranın yapımını durdurmak. Ben seneler önce günde bir paket sigara içiyordum. Bir gün doktorum ‘İçmeye devam edersen öleceksin’ dedi ve hemen bıraktım. Çünkü çok korkmuştum. Ama şimdi çok rahatım. Kendim bıraktığım gibi yanımdakilere de bıraktırmaya çalışıyorum.

Oğuz Satıcı (Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı)

25 yıldır günde iki paket sigara içiyordum. Bırakmam gerektiğini biliyordum ama bir türlü olmuyordu. Katıldığım toplantılarda sigara içmem yüzünden çevremdeki insanları rahatsız ediyordum. Sonra karar verdim bırakmaya ve denediğim bir yöntemle bir buçuk ay sonra bıraktım. Son bir senedir sigara içmiyorum.


Bir gün belirleyin, o güne kadar farklı markalar için

‘Bağımlılık tekrarlayabilen bir hastalık olduğu için önemli olan sigarayı bırakmak değil, yeniden başlamamaktır’ diyen Doç. Dr. Kültegin Ögel kişinin tedavi yöntemlerine başlamadan önce kendi kendine bırakabileceğini söylüyor.

Sigarayı bırakmak için kendinize bir gün koyun.

O güne kadar kendinizi hazırlayın ve bu zamanı iyi değerlendirin.

Sigarasız nasıl bir yaşam süreceğinizi planlayın.

Sigarayı bırakma gününe kadar her gün farklı sigaralar için.

Karar verdiğiniz güne kadar sigarayla birlikte çay kahve ve buna benzer içecekler içmeyin. İçmek istiyorsanız da sigaranızı içtikten sonra için.

Sigarayı bırakmayı düşündüğünüz haftanın planını iyi yapın. Yani neler yapacaksınız, akşamları nasıl geçireceksiniz, kimlerle buluşacaksınız gibi.

Bol su ve meyve suyu için.

Bırakana altın hediye ediyor

Çevresindeki herkesi de sigara içmemeleri için uyaran hatta sigarayı bırakmaları için çeşitli teşvik yollarına başvuran Eskişehir Tepebaşı Belediye Başkanı Tacettin Sarıoğlu tam bir sigara düşmanı. Belediye kapısının girişine ‘Belediyeye girerken lütfen sigaralarınızı söndürün’ yazılı tabela astıran Sarıoğlu ‘Artık kimse elinde sigarayla belediyeye giremiyor. Ayrıca binada sigara içen çalışanlar için duman odaları yaptırdım. Burada sigara içmek isteyenler günde iki kere 10.00 - 10.30, 15.00 - 15.30 saatlerinde sigara içebiliyorlar. Bir süre sonra ortamdan rahatsız olan çalışanlar yavaş yavaş sigarayı bırakmaya başladı. Bırakamayanlar için de başka bir çözüm yolu buldum; sigarayı bırakana külçe ya da cumhuriyet altını aldım. Belediyede pek çok kişi sigarayı bıraktı.’

Bağımlılıktan kurtulmanın beş yolu

Sigarayı bırakmak için ciddi ve bilimsel yöntemler kullanılması gerektiğini belirten Bağımlılık Tanı ve Tedavi Merkezi’nin (BATEM) kurucusu Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Kültegin Ögel, sigaraya yönelik birçok tedavi yönteminin olduğunu belirterek önceliği psikolojik desteğin aldığını söylüyor.

1. Psikolojik destek (Davranış değişikliği)

Psikolojik destek özellikle neyi ne zaman yapmanızı göstermesi açısından önemli. Sigara kullanma davranışınızı değiştirmenize ve yerine yeni davranışlar koymanıza yardımcı olabilir.

2. Nikotin bantları

Sigarada bulunan ve bağımlılık yapan en önemli maddelerden birisi nikotin. Nikotin bantlarıyla sigarayı bıraktıktan sonra da kanınızda nikotin kalmaya devam ediyor. Yavaş yavaş bantlardaki nikotin azaltılır, böylece ani sıkıntılar yaşanmaz. Nikotin bantlarını kullanmadan önce mutlaka doktora danışmalısınız.

3. Lazer uygulaması

Çeşitli biçimlerde uygulanan lazer uygulamaları var. Bunlar akupunktur temelindeki teknikler. Başa, kulağa veya farklı yerlere uygulanıyor. Vücutta endorfin adı verilen bir maddenin düzeyini artırarak, kişinin sigarayı bıraktığı zaman rahat olmasını sağlıyor ve sigarayı aramasını azalttığı iddia ediliyor.

4. Antidepresan ilaçlar

Bazı antidepresan ilaçların kullanılması sonucu, sigara bırakıldıktan sonra ortaya çıkan iştah artışı, sinirlilik gibi belirtilerin kaybolduğu, bu belirtiler olmayınca kişinin sigarayı bırakmasının daha da kolaylaştığı belirtiliyor. Ama doktorunuza başvurmadan sakın kullanmayın.

5. Diğer yöntemler

Sakızlar, akupunktur, dumanlı ama nikotinsiz sigaralar da sigarayı bırakma yöntemi olarak kullanılıyor. Ama önemli olan davranış biçimini değiştirmeniz. Bu yöntemler davranış biçimini değiştirmede çok başarılı değil.

Yasağı getiren Meclis’in tiryakileri

Sigara yasağına ilişkin yasanın Meclis’ten geçmesiyle birlikte milletvekilleri sigara bırakmayı tartışmaya başladı. Dört ay sonra kulislerde sigara içmenin yasaklanacağı Meclis’te MHP Grup Başkan Vekili Mehmet Şandır başlattığı ‘teşvik uygulaması’ kapsamında sigarayı bırakan vekillere takım elbise hediye ederken AK Parti’de bizzat Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, milletvekillerini sigarayı bırakma konusunda ikna etmeye çalışıyor. Sigarayı bırakanların başında AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Dengir Mir Mehmet Fırat, AK Parti Milletvekili Öznur Çalık var.

Sigarayı bırakmamakta direnenler de var. Meclis’in ‘en tiryaki’si olarak tanınan AK Parti Gaziantep Milletvekili Mahmut Durdu Başbakan Erdoğan’ın Amerika’dan getirttiği ilaçla bile sigarayı bırakamamış: ‘Artık bırakmaktan vazgeçtim. Başbakan da durumu biliyor. Sigara içmek isteyen arkadaşlara da ‘Sigarayı Mahmut Durdu’nun içtiği yerde içebilirsiniz’ dedi.’

MHP Ankara Milletvekili Deniz Bölükbaşı, CHP Hatay Milletvekili Gökhan Durgun da sigarayı bırakmamakta kararlı. Yine Meclis’te cezayı uygulayacak makamlar arasında yer alan TBMM İdare Amiri AK Parti Adıyaman Milletvekili Hüsrev Kutlu da sigara içmeye devam edeceklerden.