Yanıtı verilemeyen soru

YA BİR MECLİS, SEÇİMLER 20 YILDA BİR YAPILIR DİYE ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ YAPARSA, BUNA DA MI SEYİRCİ KALACAĞIZ.

Yanıtı verilemeyen soru 
Anayasa Mahkemesi’nin 7 saatlik türban davası görüşmelerinde, Başkan Haşim Kılıç ve üye Sacit Adalı’nın “Anayasa değişikliklerini şekil yönünden inceleyebiliriz. Bu nedenle iptal kararı veremeyiz” dedi. Ancak Yüksek Mahkeme’nin 9 üyesi bu kritik soruyu sordu...

VATAN dün, türbanın üniversitelerde serbest bırakılmasına yönelik Anayasa değişikliğinin iptaliyle sonuçlanan toplantının perde arkasını bu kritik sorularla manşetten duyurdu. Bu sorular, politika ve hukuk çevrelerinde en
çok tartışılan konu oldu.

Köksal Toptan: Kimsenin aklından geçmez
TBMM Başkanı Köksal Toptan, dün düzenlediği basın toplantısında gazetecilerin sorusu üzerine Anayasa Mahkemesi’nin türbanla ilgili anayasa değişikliğini iptal ettiren kritik soruyu şöyle değerlendirdi:

* Vatan Gazetesi’nin manşetinde bir haber vardı. Bir üye, Anayasa Mahkemesi başkanına sormuş: Meclis’te anayasayı değiştirecek çoğunluğu ele geçirmiş bir parti, seçimler 20 yılda bir yapılır, ne olacak?’Burada sadece şekil denetimiyle sınırlamak, devlet, Cumhuriyet, rejimi değiştirmek gibi sakıncaları sürdürme açısından ciddi problem yaratmıyor mu?
Bana göre yaratmaz. Çok vehim olur. Bu parlamento 5 yıl olan yasama dönemi süresini 4 yıla indirmiş bir parlamento. 5 yılı 4 yıla indiren bir parlamento 20 yıla bunu çıkarır mı, böyle bir şey düşünülebilir mi?

* Garantisi var mı?

Demokrasi, gelenekler rejimidir. Bunu yerleştiremezsek, demokratik kültürü yerleştiremezsek, demokrasimizi yaşatamayız. Onun için birbirimize kuşkulardan, vehimlerden kendimizi kurtararak önümüze, geleceğimize bakmamız lazım. Hiç kimsenin aklından böyle bir şey geçemez, böyle bir şey olamaz. Anayasanın 148. maddesi yanlıştır, bunu yeniden değiştirmek lazım. ’Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliğini esastan da inceleyebilir’, böyle bir Anayasa değişikliği yapılırsa, o başka bir şey...

SÜHEYL BATUM: Bu sorunun özünü açıklayan çok kritik bir soru... 
* Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süheyl Batum (Anayasa Hukukçusu):

VATAN Gazetesi’nin bugün (dün) atmış olduğu başlık olayın tartışılan hukuksal sorunun özünü iyi açıklayan bir başlık. Çünkü hukuksal sorun şu: Gerçekten bir Anayasa, asli kurucusu olan iktidar tara fından yani halk tarafından yapıldıktan sonra Anayasa’da Meclis istediği her değişikliği yapabilir mi? 1982 Anayasası, aynen 1961 Anayasası’nda olduğu gibi Cumhuriyet’in ve Cumhuriyet’in temel niteliklerinin -yani laikliğin, demokrasinin, hukuk devleti olmanın- değiştirilemeyeceğini, hatta değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceğini belirtmektedir. Şimdi bir Meclis, belli bir çoğunluğa güvenerek ’Artık bundan sonra seçimlerin 100 yılda bir yapılacağını, o zamana kadar da ülkenin başbakan ve çocukları tarafından yönetileceğini’söylerse, bu değişiklik geçerli olacak mı? Anayasa, Cumhuriyet’in temel niteliklerinin değiştirilmesi teklif dahi edilemez derken bu üstü örtülü bir değiştirmek midir? Anayasa Mahkemesi, Cumhuriyet’in şeklinin değiştirilemeyeceğini söylemektedir. Gerçi Anayasa Mahkemesi 1975 yılından itibaren aynı şeyi söylemeye devam etmektedir. Meclis, Anayasa’yı değiştirebilir. Ancak yaptığı değişiklikler Cumhuriyet’in ya da niteliklerinden birinin değiştiriyor ya da ortadan kaldırıyorsa, işte Anayasa Mahkemesi sadece bu tür değişiklikleri denetleyebilmektedir. Ve böyle bir değişiklik teklif dahi edilemeyeceği için Anayasa Mahkemesi, yaptığı denetimin içeriğini bir esas denetimi değil, teklif yasağına ilişkin bir şekil denetimi olduğunu söylemektedir. Bunda da son derece haklıdır. Ve bu denetimi 1975 yılından beri yapmaktadır. Aksini düşünecek olsaydık, yani ’Meclis çoğunluğu ne değiştirirse değiştirsin, Anayasa Mahkemesi hiç denetleyemez’ deseydik Cumhuriyet rejiminin değişmezliğini kim garanti altına alacaktı? Bir hukuk devletinin güvencesiz kalmesi ve tek güvencenin anayasayı değiştirecek çoğunluğun kendisi olması bir hukuk devletinde düşünülemez!

S. KANADOĞLU: Hukuk devleti ile ilgisi olur mu? 

* Sabih Kanadoğlu (Yargıtay Onursal Başsavcısı): Cumhuriyetin nitelikleri bellidir. Bu niteliklere aykırı herhangi bir teklif yapılamaz. O şekilde bir soru sorulup sorulmadığının kesinleşmesi lazım. Ancak şunu söyleyebilirim. Diyelim ki seçimler 20 yılda bir yapılacak diye bir teklif gelecektir. Bu konunun hukuk devletiyle ilgisi olur mu?’

SAMİ SELÇUK: Uç örneklerle karar verilmez 
ESKİ Yargıtay Başkanı Sami Selçuk ise Anayasa Mahkemesi’ndeki toplantıda böyle bir soru sorulduğuna ilişkin haberleri “spekülasyon” olarak gördüğünü söyledi. Selçuk “Spekülasyon olduğu kanısındayım. Doğru olduğunu sanmıyorum. Öyle bir çıkışla karar verilemez. Uç örnekler verilerek karar verilemez. 20 yılda bir seçim olacak diye bir örnek olmaz. Bu yüzden bu soruya yanıt veremem” dedi. Selçuk, “Peki sizce teorik olarak, Anayasa’nın değiştirilemeyecek maddelerine aykırı bir değişiklik olduğunda Anayasa Mahkemesi yine sadece şekil denetimiyle mi sınırlı olmalı?” sorusuna ise “Varsayımlara göre konuşmayız” karşılığını verdi.

SERAP YAZICI: Üyelerle polemiğe girmek istemem 

BİLGİ Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Serap Yazıcı, “Bu çok polemiksel bir konu. Anayasa Mahkemesi üyeleri el polemiğe girmek istemiyorum...” dedi. Yazıcı, “Anayasa Mahkemesi’nin değiştirilemeyecek maddelere aykırı bir Anayasa değişikliği olduğunda bunu denetleme yetkisi olması gerektiği görüşünü nasıl değerlendirirsiniz?” sorusuna ise şöyle yanıt verdi: “Önceki soru ile bağlantısı olmadan sadece bu soruyu yanıtlıyorum: Anayasa, Anayasa Mahkemesi’ne Anayasa değişikliklerini sadece teklif ve oylama çoğunluğu ile ivedilikle görüşme yasağı konularında denetleme yetkisini tanımıştır. Başka bir gerekçeyle şekil denetimi yapılamaz.Yapılan bu denetim esas yönünden Anayasa’ya uygunluğunu denetlemektir. Anayasa mahkemesi yetkisini aşmıştır.”

Levent KÖKER: Bu davayla o sorunun ilgisi yok

Gazİ Üniversitesi öğretim üyesi Leven Köker: “Anayasamızda Anayasa’nın hangi maddelerinin, nasıl değiştirileceği, yetkileri belli... Spekülasyonlara gerek yok. Anayasa Mahkemesi’nin önüne gelen davada böyle bir şey olmuş mu? Değiştirilemez maddelerini değiştirecek bir parti var mı? Bunlar olmayınca ’değiştirilemez maddeler değiştirilirse Anayasa Mahkemesi bunları denetler mi denetlemez mi?’ sorusuna yanıt verilemez. Bunu her somut olayda tartışmak lazım. ’20 yılda bir seçim yapılır yönünde bir değişiklik olsa, Anayasa Mahkemesi ne yapar?’ Ben buna hiçbir cevap veremem. Çünkü Anayasa Mahkemesi’nin yetkileri bellidir.”

PROF. N. YÜZBAŞIOĞLU: Eğer yasak varsa denetimi de vardır 

Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Necmi Yüzbaşıoğlu: Bu soru absürd gibi geliyor ama gerçekten de bir parti 10 yılda, 20 yılda bir seçim yapılır dese Anayasa Mahkemesi buna sessiz mi kalacak? Bu uç bir örnek ama örneğin Anayasa’nın 24. maddesinde din ve vicdan özgürlüğü düzenleniyor. Diyelim ki bu madde de laiklik ilkesinin içini boşaltan değişiklik yaptılar. 2. Madde’deki laiklik yerinde dursa da bir anlamı olur mu? Ya da Anayasa Mahkemesi’nin yasamayı denetleme yetkisini önemli ölçüde sınırlandıran bir değişiklik hukuk devleti ilkesine aykırı olmaz mı? Bunları kim denetleyecek. Böyle bir yasak varsa bunun denetimi de vardır.”

SİYASİLER NE DEDİ? 
MHP Grup Başkanvekili Mehmet Şandır: Böyle bir ihtimal olabilir mi? Ben ihtimal vermiyorum. Ancak eğer gerçekten bu ihtimal orada konuşulmuşsa, bu yargının AKP yönetimindeki yasama ve yürütmeye hiç güveninin kalmadığının göstergesidir.

AKP Grup Başkanvekili Bekir Bozdağ: Hukuk ihtimaller üzerine yürümez. Gelecekte ’şöyle yada böyle olacak’diye haksız kara imza atmaz. Mahkeme varsayımlarla asla hareket edemez. Aksi takdirde mahkeme kendi varsayımlarını hukuka aykırı, Anayasaya aykırı kararlarına dayanak oluşturmuş olur.

CHP’li Özyürek: Başkan Toptan tarafsızlığını çiğnedi 
TBMM Başkanı Köksal Toptan’ın dünkü açıklamalarına CHP’den tepki geldi. CHP MYK sözcüsü ve Genel Saymanı Mustafa Özyürek, Toptan’ın senato önerisini değerlendirdi. Özyürek şöyle dedi: “Köksal Toptan Meclis Başkanı olarak tarafsızlığını yitirmiş ve çiğnemiştir. Meclis Başkanı, konumu gereği partiler üstü ve tarafsız olmalıdır. Oysa Toptan, AKP’nin düşüncelerini tekrarlayarak ’Mahkeme yetkisini aşmıştır’demiştir. Mahkeme kararının yarattığı telaş içinde rejim değişikliğine gitmek Türkiye’yi felakete sürükler.”

MHP Genel Sekreteri Cihan Paçacı
Bu öneri Türkiye’yi krizden çıkarabilecek bir öneri değildir. Uzun vadede tartışılması gereken bir öneridir. Bugün Türkiye’nin bu krizden çıkması için Genel Başkanımızın da dile getirdiği normalleşme projesine ihtiyaç var. Yeni bir hükümet, yeni bir Başbakan yeni bir anayasa gerginliği ortadan kaldırır.