Yüzde 51.8'i Türkiye'yi istemiyor

Fransa, Almanya, İngiltere İspanya ve Polonya'da yapılan 'Türkiye' araştırmasının bulguları çarpıcı. Araştırmaya katılanlara göre Avrupalı kimliği insan hakları ve ekonomik refahla özdeş. İş Türkiye'ye gelinceyse kültürel fark öne çıkarılıyor. Arupalılar, Türkiye'yi Orhan Pamuk'tan çok Hadise'yle tanıyor.

Avrupa halkları Avrupalı kimliği denilince ne anlıyor?’, ‘Avrupa’daki Türkiye ve Türk imajı nedir?’, ‘Türkiye’ye dair bilgilere hangi kaynaklardan ulaşılıyor?’, ‘Türkiye’nin üyeliğine niçin karşı çıkıyor yahut destek veriyorlar?’... Bu ve benzeri sorulara yanıt arayan Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi’nin, Madrid Özerk Üniversitesi, Granada Üniversitesi ve Avrupa ile Diyalog Derneği ile ortaklaşa gerçekleştirdiği ‘Avrupalıların Müstakbel bir AB üyesi olarak Türkiye Bakışları ve Türkiye’nin Avrupalılaşma Sorunları’ başlıklı araştırma, ilginç sonuçlar ortaya çıkardı.

Sürekli ifade edilen kaygılara karşın Avrupa kamuoyu AB’nin genişlemesine genel anlamda olumlu bakıyor. Lakin bugün Türkiye’nin AB’ye üyeliği için referandum düzenlense ‘hapı yuttuk’. Yüzde 41.3’e yüzde 51.8 oranıyla Türkiye’yi ‘reddediyorlar’. Fransa ve Almanya gibi ülkeler için normal karşılanabilecek bu durum, Britanya gibi Türkiye yandaşı bir ülkede dahi yüzde 44.9’a yüzde 46.3 gibi bir oranla da olsa olumsuz çıkıyor. Araştırmacılar bu sonucu ‘genişleme yorgunluğuna’ yoruyor. Uygulanacak AB stratejisi açısından bakıldığında ise araştırmanın kıssadan hissesini projenin koordinatörü Boğaziçi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hakan Yılmaz şöyle özetliyor: “Türkiye AB üyeliği yolunda Avrupa kamuoyunu ikna için kültürel sarmalı daha da sıkılaştıracak ‘medeniyet, din’ gibi kavramları daha az, ‘demokrasi, ekonomik ve hukuk ile ahte vefayı’ daha çok vurgulamalı. Türkiye ile tanışıklığın temel unsurlarının popüler kültür olmasından hareketle devlet doğrudan tanıtımdan ziyade sivil toplum aracılığıyla tanıtım araçlarını tercih etmeli.”

Sadece Türkiye’ye odaklanan, içerik ve kapsam açısından bakıldığında Avrupa’da bir ilk niteliği taşıyan bir araştırma bu. Ağustos-eylül 2009 tarihleri arasında Almanya, Fransa, Britanya, İspanya ve Polonya’da 1000’er kişi olmak üzere toplamda 5 bin kişiyle icra edilmiş. Dikkat çekici sonuçları özetle şöyle:
Din vurgusu yerine...Avrupa kimliğiyle bağdaştırılan temel değerler arasında öne çıkanlar ‘demokrasi ve insan hakları’ ile ‘ekonomik gelimişlik ve toplumsal refah’ gibi iki modern kavram. (yüzde 43.3 ve 42.2 ile). Buna karşılık ‘Hıristiyanlık’ ve ‘laiklik’ gibi geleneksel unsurlar yüzde 6.3 ve yüzde 4.1 gibi oranlarda.
Üyeliğe destek olsa da... Türkiye’nin üyeliğine destek yüzde 47.1 olumsuz, yüzde 46.5 olumlu. Fransa ve Almanya üyeliğe daha olumsuz bakarken, Polonya, İspanya ve Britanya’da olumlu bakış hakim. ‘Türkiye demokrasi sorunları yüzünden AB ile uyumsuz’ görüşüne katılanların oranı yüzde 66’yı bulurken, karşı çıkanların oranı azımsanacak gibi değil: Yüzde 44.

Sarko’nun söylemi boş... Türkiye’nin tam üyeliğine karşı çıkış yahut kabullenişte temel etmen yüzde 40’ı kültürelken; siyasi ve ekonomik etkenler yüzde 26’larda. Yüzde 38’lik kitle Türkiye’nin Müslüman kimliğiyle Avrupa’nın Hıristiyan kökleriyle uyuşmadığı görüşünde. Misal, Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy’nin Türkiye’nin ‘Asya kıtasına ait olduğuna’ dair coğrafi tezine destek çok düşük.
İstanbul, Galatasaray, Tarkan, Yaşar Kemal... Avrupalıların Türkiye’yi tanımaları açısından popüler kültür, futbol ve turizm ağırlıklı önemde. Katılımcıların yüzde 91.1’i Türkiye’yi İstanbul’la tanırken, bunu Truva, Galatasaray, Antalya, Mustafa Kemal Atatürk, Efes, Tarkan, Recep Tayyip Erdoğan, Hadise, Yaşar Kemal, Fatih Terim, Orhan Pamuk, ve Nâzım Hikmet’in izlemesi tartışmaya değer. Genç nesiller, Türk popüler kültürüne daha aşina.

Umut gençlerde... Demografik değişkenlere göre, 18-24 ve 25-39 yaş arası kuşak Türkiye’ye olumlu bakıyor. Buradan hareketle gelecekte Türkiye’nin üyeliğinin daha kolay olabileceği yorumları yapılırken, buna ‘yaşlandıkça karşı çıkarlar’ gibi itirazlar getirmek de mümkün.

Kaynakları siyasi liderler... Avrupa kamouyunu, Türkiye’ye bakışta siyasi liderlik belirliyor. Katılımcılar Türkiye’ye dair bilgilerini en fazla siyasi liderlerden aldıklarını söylüyor. Yani Fransa ve Almanya liderlerinin iç kamuoyları sebebiyetiyle Türkiye’nin üyeliğine karşıt tutum takındıkları izahatı havada kalıyor. Sol sempatik... Sağ-sol ayrışması da önemli etmen. Kendini solda konumlandıran Avrupalı, sağ ve aşırı sağdakilere göre hem Türkiye’ye sempatik bakıyor, hem de üyeliğine destek.

Ahde vefa hâlâ baki... Diğer ilginç sonuç ‘ahde vefa’ ilkesinin kabul görmesi. Yüzde 57’lik kitle ‘verilen sözü tutmamak haksızlık’ derken, aksi görüştekilerin oranı yüzde 37.6.