Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV), Diyanet ile ilgili kapsamlı bir araştırma yaptı. Araştırmada Diyanet’in tepeden tırnağa yenilenmesi gerektiği sonucuna varıldı.

Ruşen Çakır ve İrfan Bozan’ın yaptığı araştırmadan bazı sonuçlar şöyle:

Türkiye’de 76 bin 445 camiden 23 bin 542’sinde diyanet görevlisi yok
Camiye devam edenler ABD filmlerindeki din adamlarıyla kendi imamlarını kıyaslıyor. Din adamlarının daha saygın olmasını istiyor
Camilere sadece yaşlılar gitmiyor, özellikle son dönemlerde gençlerin sayısında artış var
Dindarlar artık daha fazla okuyup sorguluyor. Bu nedenle bazı din görevlileri cemaatlerinin seviyesine erişmede zorlanıyor.
Diyanet çok büyük ölçüde erkeklere hizmet veriyor. Kadınlara daha çok cemaatler ’dini hizmet’ götürüyor
Din görevlileri, diyanet yöneticileri ve cami cemaati, çoğunlukla Alevi kimliğini tanımaya ve Alevilerin Diyanet’te temsil edilmesine karşı
Kadın din görevlileri Alevilerin Diyanet’te temsiline daha sıcak yaklaşıyor
Din görevlileri de cemaat de Avrupa Birliği’ne üyelikten yana
Bazı din görevlileri cemaatlerinin seviyesine erişmede zorlanıyor
Cami cemaati Diyanet’in medyada daha aktif olmasını istiyor
İmam Hatip Liseleri ve İlahiyat Fakültelerindeki kalite düşüşü nitelikli din görevlisi kadrolarının yetişmesine engel oluyor
Kadın din görevlileri Diyanet içerisinde kadınlar için daire kurulmasını ya da bir başkan yardımcısının kadın olmasını istiyor
Cami cemaati ve din görevlileri siyasetçilerin Diyanet’e müdahale ettiği konusunda hemfikir. Din görevlileri bu müdahalenin tayin ve atamalarda olduğunu söylüyor. Diyanet’in özerk olması konusunda cami cemaati ve din görevlileri görüş birliği içinde. Başkanın seçimle gelmesi önerisi ciddi taraftar topluyor. Diyanet’in lağvedilip din hizmetlerinin cemaatlere bırakılması önerisi hiçbir şekilde taraftar toplamıyor.

Diyanet ile cemaatler arasında dönem dönem yaşanan gerginlikler artık söz konusu değil. Din görevlilerinin önemli bir bölümü cemaat gerçekliğini yadsımanın mümkün olmadığını, onlarla ’samimi ama mesafeli’ bir ilişkinin kurulması gerektiğini düşünüyor.

"Cemaatler denetlensin"

Cami cemaatînden ciddi bir grup Diyanet’in cemaatleri de denetlemesini istiyor. Bununla birlikte ’zararlı’ oluşumlar hakkında da Diyanet’ten görüş bekliyor.

Araştırmaya göre, Din görevlileri, Diyanet yöneticileri ve cami cemaati, çoğunlukla Alevi kimliğini tanımaya ve Alevilerin Diyanet’te temsil edilmesine karşı. Kadın din görevlileri Alevilerin Diyanet’te temsiline daha sıcak yaklaşıyor. Diyarbakır’daki görevliler ve cemaatin Alevilik konusunda daha empatik oldukları görülüyor.

Alevilik hakkındaki olumsuz görüşler daha çok Ankara ve İstanbul gibi büyük şehirlerde yaşayan cami cemaati tarafından dile getirildi.
Din görevlisi de cemaat de AB’den yana.