Enflasyon nasıl hesaplanıyor?

Enflasyon özellikle son aylarda eksilere inerken ya da düşük artarken, bu rakamlara nasıl ulaşıldığı konusuna yanıt olarak, hesaplama yöntemi ilginç ayrıntıları içeriyor.
     
     DİE, TÜFE'nin hesaplanmasında, ekmekten benzine, otomobilden doğalgaza, peynirden süte kadar 410 ana maddeyi kullanıyor.
     
     DİE'nin Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE), üretilen ürünün niteliği ve alıcısına bakılmaksızın ''yurtiçi satışa konu'' olan maddeleri kapsama alırken, TÜFE sadece, hane halkları tarafından tüketilen mal ve hizmetleri kapsıyor.
     
     TÜFE nasıl hesaplanıyor?
     
     TÜFE'nin hesaplanması için temel yıl bilgileri (1994) esas alınarak, her ay 410 maddenin fiyatları, toplam 9 bin 908 işyerinden ve 3 bin 106 haneden derleniyor.
     
     Hesaplamalarda ''ağırlıklı'' fiyat konusu ise önem taşıyor. Bundan dolaylı söz gelimi temel ihtiyaç maddelerindeki yüksek oranlı artışlar, endeks içindeki ağırlıklarından dolayı bire bir TÜFE'ye yansımıyor.
     
     Bir başka deyişle hanelerin harcamaları içinde ekmek, peynir, et ve süt gibi mal ve hizmet fiyatlarında meydana gelen değişim, ağırlıkları ölçüsünde endeksi etkiliyor.
     
     Örnekler
     
     Söz gelimi, ekmeğin Türkiye endeksi içindeki ağırlığı yüzde 3.938 olarak belirlenirken, sadece ekmeğin fiyatı yüzde 100 arttığında ve tüm maddelerin fiyatı sabit kaldığında, Türkiye endeksi yüzde 3.9 yükseliyor.
     
     Temel tüketim maddeleri grubundan benzinin endeks içindeki ağırlığı ise yüzde 2.243 olarak hesaplanıyor. Söz gelimi benzin fiyatlarında yapılacak yüzde 50'lik bir indirim, enflasyon rakamında yüzde 1.1'lik bir düşüşü beraberinde getiriyor.
     
     Yaz döneminde sebze-meyvenin etkisi olumlu
     
     Yaz döneminde önem arz eden meyve sebze fiyatlarındaki düşüş de, enflasyonu olumlu yönde etkiliyor. Karpuzun endeks içindeki ağırlığı yüzde 0.525 olarak belirlenirken, yüzde 50'lik fiyat düşüşü enflasyonu 0.26 oranında düşürüyor.
     
     Endeks kapsamındaki temel tüketim maddeleri dışında konut, kültür, eğitim ve eğlence için yapılan harcamaların da bulunduğu göz önüne alındığında, temel tüketim maddelerindeki fiyat artışları tek başına enflasyon göstergesi olmuyor.
     
     Bazı maddelerin enflasyon endeksi içindeki ağırlıkları şöyle:
     
     Ekmek 3.938
     Otomobil 3.050
     Elektrik 2.480
     Dana eti 2.334
     Benzin 2.243
     Peynir 1.247
     Tüp 1.125
     Süt 1.089
     Ayçiçek yağı 1.004
     Zeytin 0.758
     Karpuz 0.525
     Kola 0.425
     Sucuk 0.258
     Doğalgaz 0.230