ANKARA - Rusya’dan İran Nükleer Santralı’na gönderilen malzemelerle ilgili inceleme derinleşiyor. "Nükleer Transfer Uyarı Listesi" nde yer alan malzemelerle ilgili araştırma sürerken 8 Kasım 2004’te İran Atom Enerjisi Kurumu’na teslim edilmek üzere malzeme taşıyan 3 TIR’ın daha gümrüğe başvurduğu ortaya çıktı.

Gümrük müfettişlerince düzenlenen raporda, nükleer programda da kullanılabilen malzemelerin denetim sorumluğunun ihracatçı ülke olan Rusya’da olduğuna işaret edildi.

Rusya’dan 3 TIR’la İran’ın Buşer kentindeki nükleer santrala gönderilen malzemeler konusunda yeni bilgilere ulaşıldı.

Taşıdığı yük incelenen 3 TIR dışında 8 Kasım 2004’te 3 TIR’ın daha Samsun Gümrüğü’ne başvurduğu tespit edildi. Yapılan incelemede, bu TIR’ların içerisindeki eşyaların da İran Atom Enerjisi Kurumu’na gönderilmek istendiği belirlendi. Müfettişler, yeni başvuru yapan TIR’lardaki malzemelerle ilgili çalışmalarını sürdürüyor.

Sorumluluk Rusya’nın

İran’a transit geçiş yapacakları sırada Samsun Gümrüğü’nde durdurulan 3 TIR’da ’’nükleer malzeme’’ yönünden yapılan inceleme raporunda, malzemelerin cinsinin, miktarının ve nereye gönderildiğinin gizlenmediği, bu şekliyle gümrüğü yanıltma ve hile kastının da bulunmadığı belirtildi.

Raporda, ’’Konuya ilişkin ulusal ve uluslararası mevzuatta çift kullanımlı nükleer malzemenin transitini yasaklayan veya kısıtlayan herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bu tür eşyaların denetimi ihracatçı ülke Rusya’nın sorumluluğundadır. Transit ülke konumundaki Türkiye’nin Rusya’da ihracat kontrolü yapılıp yapılmadığını denetleme yetkisi yoktur’’ denildi. İran’ın nükleer programı konusunda uluslararası kamuoyunda bir kaygı ortamının mevcut olduğu belirtilen raporda, sevkıyatlar konusunda Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın da bilgilendirildiği kaydedildi.

Uygulamanın çerçevesi belirsiz

Irak’a yapılan sevkıyatlarda; beyanname, TIR karnesi ve taşıma belgelerinde ’’Kürdistan, Kürdistan Özerk Bölgesi’’ ibarelerinin yer alması nedeniyle transit geçişlerde hassasiyet gösterildiği öğrenildi.

İran ve Irak’a yapılan sevkıyatı araştıran müfettişlerin raporunda, Habur Gümrükleri Başmüdürlüğü ile yapılan görüşmelerde, gümrük idaresinin beyanname ve TIR karnelerinde ’’varış yeri olarak Kürdistan ve benzeri’’ ifadeler yer alan işlemlere izin vermediğinin anlaşıldığı belirtildi.

Raporda, ’’Bu konuda gümrük idaresine yönelik yazılı talimatın olmadığı ve bu nedenle uygulamanın çerçevesinin belirsiz olduğu, dolayısıyla farklı ve çelişkili uygulamaların ortaya çıkabileceği görülmektedir’’ denildi.