Kırım Kongo katil keneler

Anadolu'da, Kırım Kongo paniği yaşanıyor. Panik olanlar haklılar çünkü minicik bir ısırık insanı öldürüyor. Dr. Pınar Kepekçi uyarıyor: Bu hastalığın aşısı yok. Yaban hayvanı yiyerek bile hastalığa yakalanabilirsiniz. Bu sıralar dikkat!..

Bu yaz Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Anadolu'da hayatı etkiledi. Turistlik turların çoğu iptal edildi. Yabancı turistler bu ölümcül kenelerden korkuyor, tarihi eserlerin yanına 'kene çıkar' diye kimse yanaşmıyor. Tehlikeye karşın Anadolu turuna çıkanlar şapkalar, çoraplar, kene kovucular ve kaldırma bantları ile hazırlık yapıyor. Halk ise sakin; 'Burada kene yok, şu aşağı mahallede var' diye geçiştiriyor. Medical Park Bahçelievler Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Pınar Kepekçi; keneyle bulaşan Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığı hakkında bilgiler verdi...

* Kırım Kongo Kanamalı Ateşi nedir?
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi ya da kısa adıyla KKKA; bir enfeksiyon hastalığıdır. Yabani hayvanlar, çiftlik hayvanları, keneler ve insanlar hastalığın etkeni olan virüsü taşıyarak; çoğalmasına aracılık yapar.

5 YILDIR VAR
* Kene daha önce bu kadar yaygındı da, biz mi bilmiyorduk. Neden şimdi daha çok konuşuluyor?
Kene daha önce de yaygındı aslında. Ama ölümcül bir hastalık olan KKKA hastalığının ülkemizin belirli bölgelerinde görülmesi 5 yıl önce gerçekleşti. Teşhis o zaman konuldu.

* Neden kene vakaları çoğunlukla İç Anadolu'da?
İç Anadolu, coğrafi yapısı ve iklimi ile birçok kene türü için çok uygun bir ortam yaratıyor. Hastalığı taşıyan kene türü ise; özellikle bozkır iklimi ile diğer iklim kuşaklarının kesiştiği, bol yaban hayvanı barındıran ve meşelik ormanların yoğun olduğu kırsal alanlarda yaşıyor. Bu tür kenelerin İstanbul gibi şehir merkezleri ve nemli iklim kuşağında yaşama şansları yok.

* İstanbul'da da kene olayları yaşanıyor ama KKKA'nın olmadığı söyleniyor. Bu söylem gerçek mi?
İstanbul'da görülen keneler, KKKA yapan virüsü taşımadığından henüz bildirilen böyle bir vaka yok. İstanbul'daki kenelerin yaptığı başka hastalıklar var. Döküntülü ve ateşli seyreden riketsiyöz ve lyme hastalığı gibi sorunlar yaratabiliyorlar. Ancak bu hastalıkların seyirleri daha yavaş ve ölümcül olma riskleri daha az. Ancak çok ihmal edildiğinde, belki ölüme neden olabilirler.

İNSANLARDA BULAŞICIDIR
* Bu hastalığın insandan insana bulaşması tehlikeli mi? Bu durum bizi nasıl bir noktaya getirir?
Hastalık yani KKKA insanlara kenelerin kan emmesi sonucu bulaşır. Evcil hayvanlara da aynı şekilde bulaşıyor. Şunu unutmamak lazım ki; virüsler hayvanda hastalık oluşturmuyor. Yani, hayvanı ısırsa da, o hayvan hastalanmıyor. Ama insanlarda; kenelerin çıplak elle toplamakezmek, hastalık virüsünü almış hayvanların kanlarına ya da vücut sıvılarına temas etmek hastalığa yol açıyor. Hastalığa yakalanmış insanların kan ve vücut sıvılarına temasla da, bu hastalık diğer insanlara bulaşabiliyor. Özellikle sağlık çalışanları bu nedenle çok riskli durumdalar.

TAHLİL ŞART!
* Kenenin tehlikeli olduğu nasıl anlaşılır?
Kene çıkarıldıktan sonra, kişilerin onun tehlikeli olup olmadığını anlaması maalesef mümkün değildir. Herhangi bir kene ısırması durumu yaşandığında, mutlaka belirli sağlık kuruluşlarına gidilip, gerekli tahliller yapılarak kenenin türünün belirlenmesi gerekmektedir.

* Kenenin, kuşların ve tavukların itlaf edilmesi nedeniyle yaygınlaştığı söyleniyor. Bu görüşe katılıyor musunuz?
Tavuk ve kuş itlafları ile kene popülasyonunun artışı kesinlikle ilişkilendirilemez. Bu görüşe kesinlikle katılmıyorum. Sadece yaban hayvanları kenelerle ilgilidir.

Aşısı yok
* Kene ısırmış bir hayvanı yersek, KKKA bize bulaşır mı?
Virüsü taşıyan kenenin hayvanı ısırması ve hastalık oluşturması tehlikelidir. Bu hayvanların vücut sıvıları ve dokularıyla temas etmek, insanlarda bulaşıcı etki yaratır. Ancak biz tabii ki çiftlik hayvanlarını yiyoruz. Bu hayvanlar kontrol altında olduğundan böyle bir risk söz konusu değildir. Ancak hastalık bulunan yaban hayvanını yeme durumunda, risk oluşabilir. Öte yandan, bu hastalıktan korunmak için etkinliği bilimsel çevrelerce kabul edilmiş uygulanabilir bir aşı da yoktur.

Keklikler keneleri öldürür mü?

* Keneyle mücadele için keklik üretim merkezlerinin artırılması doğru bir önlem midir?
Endemik bölgelerde keklik üretimi yanlıştır. Erişkin keklik tohumla beslenir ancak yavru iken kene yer. Keklikte 250-300 olgun olmayan kene yaşayabilir. Larvaların tutunma yeri olarak keklik, tavşan ve kargalar önemlidir. Bu gibi hayvanların üretimlerinin arttırılması, kenenin bulunduğu yerlerin sayısını da arttıracaktır.

* Kene için yapılan ilaçlamalar nedeniyle, tehlike daha fazla yayılıyor olabilir mi?
Çevreye yönelik geniş ilaçlama yapılması, gerekli görülen bir uygulama değildir. Keneleri doğadan tamamen yok etmek de mümkün değildir. Yoğun ilaçlamaların, doğal dengelerin bozulmasına neden olacağı unutulmamalıdır. İlaçlamada amaç; kene popülasyonunu dengede tutmak olmalıdır. Çok yoğun ilaçlama yapmak, bu nedenle doğru değildir. Başlıca amacımız; artan kene popülasyonunu kabul edilebilir bir düzeye indirmek olmalıdır.

Hastalık neden artıyor?

* Havalar ısındı
Doğal dengenin değişimi ve küresel ısınma, kenelerin hayat döngüsünü değiştirdi. Artık daha uzun süre canlı ortamlarda bulunabiliyorlar.

* Avlanma yasaklandı
Hastalığın görülmesinde sürekli avlanma yasağı, kontrolsüz avcılık ve yayla yasağı gibi faktörlerin de önemli etkileri oldu. Doğal hayatta yaban hayvanı sayısındaki artış; kenelerin kan emmeleri ve üremeleri için uygun ortam yarattı. Bu nedenle, kene sayısı arttı.

* Yaban hayatı yayıldı
Ülkemizde hastalıkla ilişkili bulunan kene türü, yaban hayatı ile çok ilgilidir. Yoğun kene varlığı, insanlarla temasın artması demektir. Hastalık, yaban hayatı ile insanların iç içe olduğu bölgelerde kene sayısının artışına bağlı olarak oluşmakta.

* Kargalar taşıdı
Yerden beslenen kuşların; keklik, çulluk ve karga gibi göçmen kuşların da kenelerin başka alanlara taşınmasında etkili olduğu biliniyor.

* Meşelikler arttı
Keneler kurak ve yarı kurak bozkır iklimini seviyor. Genellikle bozkır ile diğer iklimlerin kesişme yerinde, kuru taban örtüsüne sahip bodur ormanlık alanlarda keneler yaygındır. Vadilerle çevrili dağlık alanların yamaçları ve yaban hayvanlarının daha sık dolaştığı yerler kene açısından zengindir.

* Evcil hayvanlar kaptı
Yaban hayvanları ile evcil hayvanlar karşılaşınca, keneler evcil hayvanlara geçiyor. Keneler daha sonra otlaklarda hızla yayılmaya başlıyor.

Nasıl korunabiliriz?

Açık renk giyinin
* Kırsal alanlara gidildiğinde vücudu tamamen kapatacak biçimde giyinin ve açık renkli elbiseleri tercih edin.

İlaçlanın
* Vücudun açıktaki yerlerine vücuda sürülebilen ve Sağlık Bakanlığı onayı olan böcek kovucu ilaç sürün.

Kontrol edin
* Kırsal alanda bulunulduğunda sık sık vücut kontrolü yapın. Eve dönüldüğünde de bütün vücudu muayeneden geçirin. Vücuda yapışmış bir kene varsa; bir pens veya cımbız yardımıyla, keneyi deriye yapıştığı yerden tuttuktan sonra eşit kuvvet uygulayarak ve geriye doğru çekerek çıkartın. Keneler vücuttan uzaklaştırılırken koparılmamalıdır. Pens gibi bir malzeme ile en yakın kısmından tutularak, çıkarılmalıdır. Çıkarılan keneyi böcek öldürücü ilaç, alkol veya çamaşır suyunun içine atarak öldürün. Çıkarıldığı yerin üzerine alkol ve tentürdiyot sürün.

Sakın beklemeyin
* Vücuda tutunan kene ne kadar erken çıkarılırsa, hastalığın bulaşma ihtimalinin de o kadar azaldığını kesinlikle unutmayın.

Sigara basmayın
* Keneleri vücuttan uzaklaştırmak amacıyla, kenelerin üzerine sigara basmak veya kolonya ve gazyağı dökmek gibi yöntemlere sakın başvurmayın.

Ellenmez
* Keneleri kesinlikle elle öldürmeyin ve patlatmayın.

10 gün
* Kene ile temastan sonra kendinizi 10 gün süreyle izleyin. Ani başlayan ateş, baş ağrısı, halsizlik, bulantı ve kusma gibi şikayetler olursa; en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.

Eldivensiz olmaz
* İnsanların veya hayvanların kanlarına ve vücut sıvılarına kesinlikle eldivensiz temas etmeyin.

Çiftliktekileri izleyin
* Kenelerin son duraklarının özellikle sığırlar başta olmak üzere çiftlik hayvanları olması nedeniyle, bu hayvanlarda kene mücadelesi yapılması kaçınılmazdır. Kene tehlikesinin ortadan kaldırılması için çiftlik hayvanlarını kenelere karşı ilaçlamak da; yapılması gereken işlemlerdendir.