İranın Devrik Şahının oğlu Rıza Pehlevi, iddialı açıklamalar yaptığı DW Türkçe Servisinin Washington Muhabiri Tülin Daloğluna verdiği röportajda, Bir gün, sürgündeki yaşamın sona ereceğinden şüphem olmadı. Artık, sona yaklaştık. Tünelin sonunda ışık göründü. Ulaşamayacağımız bir ümit değil artık. Çok yakında ülkeme dönmeyi bekliyorum diye konuştu.
Son günlerde ABD Başkanı George Bushun İranın sahip olduğu nükleer programı nedeniyle sarfettiği tehdit dolu sözler gözleri Tahrana çevirdi. ABD bu konuda Avrupadan da destek aldı. İkinci kez seçildikten sonra ilk yurtdışı gezisini Avrupaya yapan ABD Başkanı Bush, Irak yüzünden ayrı düştüğü geleneksel müttefiklerinden, İranın nükleer silah elde etmemesi konusunda tam destek alarak Washingtona döndü. İranla ilgili bu kadar açıklama ardı ardına gelirken, ABDde sürgünde yaşayan İranın devrik şahının oğlu Rıza Pehlevi de gelişmeleri yakından izliyor. Rıza Pehlevi, yaşanan son gelişmelerle ilgili DW Türkçe Servisinin Washington Muhabiri Tülin Daloğlunun sorularını yanıtladı.
-ABD Başkanı Bush, geçen ay yaptığı Ulusa Sesleniş konuşmasında, eğer İran halkı kendi özgürlüğüne sahip çıkma kararını verirse, Amerika, onları yalnız bırakmayacaktır dedi. Sizce Bushun mesajı ne?
Pehlevi: Son sekiz yıldır dünya, sadece Amerikayla sınırlı değil. İrana reformcu bir hükümet geldi ve içerden değişiklik gerçekleşecek diye baktı. Öyle ya da böyle, rejimin değişeceği beklentisi içinde çok diplomatik yatırımlar yapıldı. Yani, uzunca bir süre bekleyelim ve görelim anlayışı hakim oldu. Bu, 11 Eylülden çok önceydi. Ancak, dünyanın İran analizi baştan yanlıştı. Hatemi, (İran Devlet Başkanı) reform çağrısında bulundu, ama söz verdiği hiçbir şeyi yerine getirmedi. Öğrenci ayaklanmaları oldu. Gençler, rejimle çatışmaktan korkmadılar. Onlar, değişimin içerden geleceğine inandılar. Ama gerçek şu ki; rejim birşey söylüyor, İran halkı başka şey. İran devrimi olduğundan bu yana geçen 26 yıl içinde, İranlılar ve rejim arasındaki kopukluğu net bir şekilde ifade eden tek lider Amerikan Başkanı Bush oldu. Hatta, bunu da 11 Eylül saldırılarının ardından yaptığı ilk Ulusa Sesleniş konuşmasında yaptı. İlk mesajdı ve sanırım, İranlıların 11 Eylüle verdikleri tepki ardından geldi. Niçin? Ortadoğunun çeşitli başkent ve şehirlerinden, büyük sevinç ve kutlama görüntüleri gelirken, İranda, ölen Amerikalıların yasını tutmak için sokaklarda mumlar yakıldı. Amerikaya belki en düşman olan rejimin insanları, Amerikaya en dost çıkanlar oldu. Bu size ne anlatır? Rejim ve insanı arasında mutlak bir kopukluk var.
- Peki nükleer program ve kitle imha silahı iddiaları...
Pehlevi: Bu durum, Amerikayı ve bölgede en çok İsraili rahatsız ediyor. Avrupanın aklı hep ticarete çalışmıştır. Diplomatik dokunulmazlıkları, ticaret anlaşmaları ile bağlarlar. Önce Riceın ve şimdi de Bushun Avrupaya yaptığı gezide, Irak yüzünden ayrı düşen Avrupa ve Amerikanın İranda ortak daha çok şey bulabildiğini görüyoruz. Büyük resme baktığımızda, ABD özetle, Avrupaya İranla olan meseleyi diplomatik yolla çözeceğim, diye vakit harcıyorsunuz. Çözemediğinizi gördüğünüzde ne yapacaksınız, saldıracak mıyız? Bana, alternatifinizi söyleyin diyor. Peki ya üçüncü alternatif. İran halkı Amerikanın en iyi müttefiki.
- Son günlerde artan bu retoriğe, İran halkına sonun yaklaştığını anlatan bir cesaret bildirgesi olarak bakıyorsunuz, ama bu nasıl olacak?
Pehlevi: İyi bir diyalog mevcut. Bush yönetiminin yaptığı açıklamalar tesadüfi değil. Doğrudan insanları askeri çözüm istemiyorsanız, alternatifini yaratına odaklıyor. İranlılara rejimi değiştirmelerini veya aynen devam etmesini kabullenmelerini söylemek kimsenin işi değil. Ama, eğer kendi özgürlüğünüz için bir girişimde bulunursanız, sizi yalnız bırakmayacağız, arkanızda destek olacağız ayrı bir şey.
-İranlılara ne yapacaklarını söylemekten farkı ne?
Pehlevi: Büyük farkı var. Sizi görmezlikten gelmeyeceğiz, sizi unutmayacağız diyor. Bu, İranlılar için çok rahatlatıcı bir mesaj. Diğer rejim değişikliklerinin geldiği senaryolara bakın. Taa Şili de Pinoşeye, Güney Afrikada Mandelaya ve Ukraynada ki turuncu devrime bakın. Arkalarının boş olmadığını söylemek, o desteği vermek büyük olay. Çok büyük bir mesaj. Demokratik ülkeler dediğimiz zaman akla ilk ABD ve Avrupa geliyor. Diğer üçüncü dünya ülkelerine baktığımızda bu demokrasiler onların diktatör veya molla rejimlerinden kurtulmaları için nasıl bir ilham kaynağı oluyorlar? Onlara ne sağlıyorlar diye bakmak lazım. Öncelikle, onları demokratik bir sürece oturtmak lazım. Onlara yardımcı olmak gerekli. Ve bir tarafta demokratik süreci yavaştan başlatırken, diğer taraftan da rejime baskıyı artırmak gerekli. Sizin başbakanınız İranlılarla görüşüyor, anlaşma yapıyor. Nükleer silahlanma projenizi bırakın, şunları birlikte halledelim diyor. Biz de diyoruz ki, dinle! Neden listene İran halkını da doğrudan ne düşündüğünü ve onlara karşı insanlık sorumluluğunuzun olduğunu temiz ve net bir mesajla ekletmiyorsunuz. Neden, görüşmeler yapılırken İranlıları unutuyorsunuz.
- Türkiyede Kemalisti de İslamcısı da İrana karşı bir askeri müdaheleye karşı İranlıların yanında duruyorlar. Sizce, Türkiye bu büyük resim içinde başka nerede?
Pehlevi: Türkiyenin kendi menfaat ve gündemi ABye üye olmakta. Anahtar olan bu. Bu üyelik için de bazı koşulları yerine getirme şartı var. İlk kez bir Müslüman ülke, Hıristiyan bir birliğe üye olmak için davet edilirken Müslüman olduğu için davet almıyor. Türkiye, laik bir devlet olmasaydı, bir saniye bile düşünen olmazdı. Kemal Atatürkün yaptığı muazzam bir olay. Anlatmaya çalıştığım olay şu: Eğer Türkiye bu yönde yürümeye kararlıysa, Tahrana yaklaşmamalı. Bir diyalog unsuru olabilirler. Ortada bir süreç var. Konuşmaktan zarar gelmez ama, Türkiyenin nerede olduğunu ve İranın da mevcut rejim altında Türkiyenin hedeflediği dünyadan uzak olduğunun altını iyi çizmek lazım. Bu mesajı hiç bulandırmamak gerekiyor. Türkiye, bölgede baş ağrısı istemiyorum demekte haklı. Iraktan bahsetmiyoruz. İran, bambaşka bir olay. Türkiyede bölge ülkesi olarak durumu iyi biliyor. Unutmayın ki, ortada Irak devleti diye birşey yokken, Osmanlı ve İran varlardı.
- Peki, Başkan Bushun açıklamaları ile birlikte İranda nasıl bir sürecin yaşandığını, hangi demokratik sürecin işlediğini görüyorsunuz?
Pehlevi: Referanduma bağlı bir süreç var. Uzun süredir üzerinde çalışılıyor. İran İslam Cumhuriyetinin anayasasını laik ve insan hakları ilkelerine saygılı kılan bir şekilde değişimi istiyor. Başkan Bushun, İranlılara verdiği mesaj bu sürece destek çıkmakta. Ancak, İngiltere Başbakanı Tony Blair konuştuğu zaman, İrandaki etkisi bambaşka. İranlılar aptal değiller. Yapılan her açıklamayı takip ediyorlar ve nüansları da çok iyi anlıyorlar. Bu referandum çalışmasının arkasında rejimi destekleyen ve Hizbullahçı olmayan herkes var. İranda siyaset dünyasında öne çıkmış bütün aileler bunun arkasında. Kimse, yeni bir İran kuşağının bu rejimin yönetiminde yetişmesini istemiyor. İranlılar, modern, açık fikirli ve ileri görüşlüdürler. Dünya, belki onları atom bombasına yaklaştı diye hatırladı ama, 1979dan bu yana dış dünyadan hiç bu kadar somut bir mesaj almamışlardı.
- Değişimden bahsederken, askeri müdahaleden bu kadar mesafede durmanız ilginç...
Pehlevi: Askeri müdaheleye kesin karşıyım. Ülkenin egemenliğinin istilasına kesin karşıyız, ama kimsenin gelip de İranda rejimi devirmek için ülkeyi işgal etmesine gerek yok. Hem kimi devireceksiniz İranda. Hatemiyi mi, Rafsancaniyi mi? İş, devrim muhafızlarında ve onların da öyle arkasından gelip deviremezsiniz. Onlar da aptal değiller. Ne yaptıklarını çok iyi bilerek yapıyorlar. Barajların altında nükleer santraller var. Şehir merkezlerinin ortasında yeraltında kurdukları santraller var. Hangi birinin arkasından gideceksiniz. İran, Iraka benzemez. Ne nüfus oranıyla benzer, ne coğrafyası ile ne de tarihi ile. İrana askeri bir müdahale bütün bölgeyi aleve verir. Kimse aptal değil.
- Washington kulislerinde Mayısa dikkat edin, büyük bir ayaklanma çıkabilir, deniyor. Ne diyorsunuz?
Pehlevi: Mayıs ayının büyülü nesi var bilmiyorum, ama bildiğim şu: 17 Haziran İran İslam Cumhuriyetinde seçim günü. Eğer referandumun gereği yerine getirilmeyecek olursa, (anayasa, laik ve insan hakları ilkelerini benimsemiş şekilde değişmezse) İran halkı seçime katılmayacak. Topluca boykot edecekler. Rejimi, seçimle meşru kılmaktansa, canınız cehenneme diyecekler. Bu insanlar zaten her gün işkence görüyorlar. Zaten her gün akıl almaz nedenlerle hapse atılanlar var. Ama, artık sona gelmenin vakti. 26 yıldır hapiste unutulanlarla konuşmanın vakti geldi. Hangi devlet konuştu, ulaştı onlara. Kim ne yaptı? İranlılar onları destekleyenleri çok iyi izliyor. İranlıların özellikle Avrupalılara karşı bir kini birikiyor. Niçin? Çünkü, Fransa ve Almanya gibi rejimin en büyük ticaret partnerlerinin, söz konusu onlar olduklarında umursanmadıklarını görüyorlar. Avrupalıların varsa yoksa gözleri ticarette. Nerede insan hakları? Şimdi konuşulanlar retorik ama şu bir gerçek. Eğer dünya, Güney Afrikada ırk ayrımına son verme kararını vermeseydi, Mandela bugün hala hapiste olacaktı.
-İddialısınız. İrana ne zaman dönmeyi düşünüyorsunuz?
Pehlevi: En kısa zamanda. Bir İranlı olarak, ülkemde yaşama hakkından mahrum edildim. Sürgünde yaşamaya mecbur kılındım. Bu yutması çok zor bir hap. Ama, bir gün sürgündeki yaşamın sona ereceğinden hiç şüphem olmadı. Artık, sona yaklaştık. Tünelin sonunda ışık göründü. Ulaşamayacağımız bir ümit değil artık. Çok yakında ülkeme dönmeyi bekliyorum. Kızlarımı kendi ülkelerinde yetiştirmek istiyorum. İranlıların, laik ve insan haklarına saygılı bir İranda özgürce sandık başına gittiklerini yaşamak istiyorum. O gün geldiğinde benim misyonum son bulacak. Sonrasında, benim onlara nasıl hizmet vereceğimi İranlılar karar verecekler. Ama, önce onların özgürlüklerine kavuştuklarını görmem lazım!
DW TÜRKÇE
Yayın Tarihi :
28 Şubat 2005 Pazartesi 00:30:32
Güncelleme :28 Şubat 2005 Pazartesi 00:33:42
Yorumlarınız
ahmet yavuz IP: 81.215.129.xxx Tarih : 1.03.2005 08:43:29
tabi bunlar amerikanın uşağı, başka ne beklenirki, amerika iranı'da ırak'a benzetecek, sen gelip hazıra otkuracaksın, yazıklar olsun böyle taleplerle iran halkının karşısına nasıl çıkarsın asaletin hiç yokmu, biraz kendine gel....