TEKEL'in sonu mu geldi?

Tek-Gıda İş ve Tütün Eksperleri Derneği’nin Tekel Sigara’nın özelleştirilmesinin iptali için Danıştay’da açtığı davada, ihalede üretim şartı konulmadığı için özelleştirme sonrasında üretimin durdurulması veya ithalata dayalı üretimin seçilmesi riski olduğu belirtildi.

Kamu yararının uzantısı olarak Tekel’in yerli üretici için öneminin altı çizilen dava başvurusunda, üreticilerin yüzde 67’sinin ürünlerinin Tekel tarafından alındığı kaydedildi.

ANKA’nın ulaştığı, Tek-Gıda İş Sendikası ve Tütün Eksperleri Derneği’nin Danıştay 13. Dairesi’nde 3 Mart’ta açtığı davanın dilekçesinde satışı onaylayan İhale Komisyonu kararının iptali istendi. Davacı vekili avukat Gökhan Candoğan’ın yürütmeyi durdurma istemli olarak açtığı davada, özetle şu görüşlere yer verildi:

-ÜRETİCİLERİN YÜZDE 67’SİNİN MÜŞTERİSİ TEKEL-

“-Tekel Sigara, yurt içi pazar payının büyük bir kısmını Philsa, JTI, BAT, European Imperial ve Gallaher’den oluşan yabancı sermaye ağırlıklı firmalara kaptırmış olmakla beraber, 2007 yılında 145 bin 658 üreticiden 34 milyon 155 bin kg (2006 yılı ürünü) tütünü 147 milyon 824 bin 292 YTL bedel karşılığında satın almıştır. Mevcut tütün üreticilerinin yüzde 67’sinin tütün alımını yapan Tekel, 20 milyar YTL’lik sigara pazarının yaklaşık olarak 6 milyar YTL’lik kısmını elde etmekte, gelirinin önemli bir kısmını Hazine’ye aktarırken, tütün üreticilerine de doğrudan ödeme yaparak tütün tarımının devamlılığına katkıda bulunmaktadır. Yapılan yatırımlar sonucunda üretim ve pazar payını koruma/arttırma noktasına gelen Tekel Sigara 2006 yılı bilançosuna göre 164 milyon YTL faaliyet karı elde etmiştir.

-Tekel, satışı öngörülen maddi varlıklardan ibaret bir yapı olmayıp binlerce çiftçinin yaşamlarını/varlıklarını sürdürmesine, tarımla uğraşan ve kırsal kesimde yaşamını idame ettirerek, en önemli sorunlarımızdan birisi olan kente göç olgusunu engelleyen bir sürecin baş aktörlerinden birisidir.

-ÜRETİMİN DEVAMLILIĞI GARANTİLENMEDİ-

-İhaleye katılan/kazanan firmalar sektörde uluslararası faaliyeti olan, değişik coğrafyalarda üretim ve satışı olan, dolayısıyla küresel karar alabilme esnekliğine sahip ticari birimler olup, özelleştirme sonrasında TEKEL Sigarada üretimin durdurulması ve/veya ithalata dayalı üretimin seçilmesi mümkündür.

Bu çerçevede, ihaleye katılacak firmalara, sektörel tecrübe gibi bazı yeterlilik ölçütleri getirmenin yanı sıra, rekabet hukuku açısından da, özelleştirme sonrasında tekel durumunun oluşmasına engel olmaya yönelik ihaleye katılım sınırlandırmalarının belirlenmesi, üretimin devamlılığını sağlamaya dönük tedbirlerin alınması kanımızca kamusal bir zorunluluktur.

-ÖNYETERLİLİK BİLE ARANMADI-

-Şartnamenin önemli unsurlarını da içeren ilan metninde, firmalara “önyeterlilikö ölçütü bile getirilmemiştir. Özelleştirmenin ileri sürülen amaçlara ulaşabilmesi için davalı idarenin ciddi bir ön hazırlık sonucunda ihale sürecine başlaması gerekirken, önyeterlilik bile aranmaksızın sürecin tasarlanması, kamu yararını oluşturan toplumsal ve ulusal menfaatlerin gözardı edilmesine neden olmaktadır.

-TEKEL 2001’İN PAZAR PAYI HİÇBİR MARKADA YOK-

-Tekel Sigara’nın özelleştirilmesine yönelik olarak Rekabet Kurumu tarafından hazırlanan önbildirim görüşünde, rekabet hukuku açısından “yararlıö yöntemin sigara markalarının bölünerek satılması olduğunu ortaya konulurken, dava konusu ihale ile Tekel Sigara’ya ait tüm sigara markaları bölünmeksizin satılmıştır. Satılan markalar arasında yer alan Tekel 2001 markası, yurt içi pazarın tek başına yüzde 14.2’sine sahiptir. Piyasada bulunan diğer üreticilerin hiçbir markasının bu düzeyde bir satış hacmi de yoktur.ö

Tekel Sigara’nın özelleştirilmesi için 22 Şubat’ta yapılan ihalede en yüksek teklifi 1 milyar 720 milyon dolar ile British American Tobacco Tütün Mamülleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. vermişti. İhale halen Rekabet Kurumu’ndan onay alma sürecinde bulunuyor.