Ankara Ticaret Odası (ATO) tarafından hazırlanan Derin İstihdam Raporu’na göre SSK’ya kayıtlı 5 milyon 582 bin işçiye karşılık, 3 milyon 224 bin kişi kayıt dışı çalışıyor.

DİE verilerine göre Türkiye’de toplam 20 milyon 811 bin kişi çalışıyor, ancak SSK’ya kayıtlı olarak çalışması gereken 3 milyon 224 bin kişi, Bağ-Kur’a kayıtlı çalışması gereken 3 milyon 675 bin ve ücretsiz aile işçisi olarak çalışan 3 bin 836 olmak üzere toplam 10 milyon 735 bin kişi kayıt dışı bulunuyor. Bu kayıt dışı hesabına 1 milyonu aşan yabancı kaçak işçi ise dahil edilmiyor. Rapora göre, SSK ve Bağ-Kur kapsamında kayıt dışı istihdam nedeniyle devletin yıllık kaybı 14 katrilyon lirayı buluyor.

Raporda, kayıt dışılık nedeniyle sosyal güvenlik sisteminin her yıl artan oranlarda açık vermeye devam ettiği son 4 yılda sosyal güvenlik kurumlarının açıklarına ayrılan kaynağın 33.6 milyor doları aştığı kaydedildi.

2005 DE ’KARANLIK’

Rapora göre, sosyal güvenlik kurumları için 2005 yılı da umut vermiyor. 2005 bütçesinde sosyal güvenlik kuruluşları için 22 katrilyon liralık ödenek öngörüldüğüne işaret edilen açıklamada, sosyal güvenlik kurumları için gerekli kaynağın kayıt dışında durduğu ifade edildi. Raporda, "Ancak devlet ihtiyacı olan kaynağı vergi ve primleri artırmak suretiyle kayıtlı işçi ve işverenden alma kolaylığına kaçınca, işçi de işveren de kayıtdışılığa kaçık gözden kayboluyor" denildi.

KAZANÇ VERGİYE GİDİYOR

Türkiye’de brüt asgari ücretin 444 milyon 150 bin lira olduğu anımsatılan raporda, "Ancak bu paranın tamamı çalışanın cebine gitmiyor. Brüt asgari ücret üzerinden 62 milyon lira SSK primi, 4.4 milyon lira İşsizlik Sigortası Fonu, 56.6 milyon lira Gelir Vergisi, 2.7 milyon lira Damga Vergisi omak üzere 126 milyon lira para kaynağında kesiliyor. Çalışanın eline ancak 318 milyon lira geçiyor" denildi.

Şartların işverenler için daha da ağır olduğuna işaret edilen raporda, vergi ve primler hanesine brüt rakam üzerinden 86.6 milyon lira SSK primi işveren hissesi, 8.8 milyon lira İşsizlik Sigortası Fonu işveren payı eklendiğinde işverenin işçi başına ödediği prim ve vergi 222 milyon lirayı buluyor. Buna göre, Türkiye’de asgari ücret 318 milyon lira olmasına karşın çalışanın işveren maliyeti 540 milyon lirayı buluyor.

Rapora göre, asgari ücret üzerinden bir işçi çalıştırmanın işverene yıllık maliyeti 6 milyar 480 milyon lira. Bunun 2.7 milyar lirası devlete vergi ve prim olarak ödeniyor. Yanında 10 işçi çalıştıran bir işveren devlete yıllık 26.6 milyar lira para ödemiş oluyor. Sya da 10 işçisi kayıtdışı çalışan bir işveren devletten yılda 26 milyar lira para kaçırıyor.

DEVLETİN 14 KATRİLYONLUK KAYBI

Rapora göre, SSK kapsamında halen kayıtdışında bulunan 3 milyan 224 bin kişinin, Bağ-Kur kapsamına alınabilecek 3 milyon 675 bin kişinin kayıt altına alınması halinde vergi, sigorta primi ve işsizlik sigortası primi olarak devlet 13.9 katrilyon lira gelir elde edebilecek.

SSK prim oranında yapılacak 1 puanlık indirim sonucu oluşacak gelir kaybının karşılanabilmesi için asgari kazançtan 339 bin 400 çalışanın kayıt altına alınması gerekiyor. Kayıt altına alınması gereken çalışanlar ile bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık giderleri ve kurumun prim tahsilat oranı da göz önüne alındığında, SSK prim oranlarında 1 puanlık indirimin yaratacağı net gelir kaybının karşılanması için ise asgari kazançtan 1 milyon 631 bin kişinin sigortalı olması gerekiyor. Raparda bunun kolay olmayacağı için bir başka alternatif bulunması öneriliyor.

SOSYAL GÜVENLİKTE S.O.S

Sosyal güvenlik kurumlarının "iflas noktasına" geldiği savunulan raporda, "Son 4 yılda sosyal güvenlik kurumlarının açıkları 33.6 milyar doları aşarak tehlikeli boyutlara ulaştı. İstihdam üzerindeki yükün ağırlığı yüzünden kayıtdışılık giderek artıyor, toplanması gereken paralar toplanamıyor ve sosyal güvenlik kurumları kendi ayakları üzerinde duramıyor. Böylece her yıl bütçeden sosyal güvenlik kurumlarına aktarılan paylar büyük artışlar gösteriyor" denildi.

TÜRKİYE VERGİ YÜKÜNDE BAŞA GÜREŞİYOR

Rapora göre, istihdam üzerindeki yükler sıralamasında Türkiye yeni rekorlara imza atıyor. İstihdam üzerindeki vergi yükü Güney Kore’de yüzde 13.6, ABD’de 15.5, Meksika 15.6, İsviçre 17.8, Avusturalya’da 23.1, Kanada’da 23.3, Japonya’da 24.2, Türkiye’de ise bu ülkelerin 2-3 katına yaklaşan yüzde 50 oranında bulunuyor.

YÜKSEK VERGİLER KAYIT DIŞI İSTİHDAMI TETİKLİYOR

ATO Başkanı Sinan Aygün, kayıt dışı istihdamı tetikleyen en önemli nedenlerin başında yüksek prim ve vergilerin gelidiğini belirterek, işçi ve işverenin daha yüksek gelir elde etmek için gizli mutabakat içinde olduklarını savundu. Aygün, "İşçi diyor ki devlete vereceğin verginin yarısını bana ver, kayıt dışı çalışayım, işveren diyor ki ’Hay hay’. Bu gizli mutabakat yüksek vergiler olduğu sürece bozulmaz" dedi.