Merkezi New York’ta bulunan İnsan Hakları İzleme Örgütü hazırladığı son raporda, 1990’lı yıllarda göçe zorlanan Kürtlerin durumuna ilişkin Türkiye’ye eleştiriler yöneltiliyor.

’Hala kritik- Türkiye’de iç göçe maruz kalan Kürtlerin 2005 yılındaki durumuna bakış’ başlığını taşıyan raporda, hükümetin taahhütlerinin büyük bir bölümünü yerine getirmediği, performansının zayıf kaldığı belirtiliyor. Ancak, örgüt son dönemde atılan adımların olumlu olduğunu da vurguluyor.

Raporda, Avrupa Birliği üyelik sürecindeki Türkiye’ye, ‘yerlerinden edilen binlerce Kürdün geri dönüşünü sağlamakta yetersiz kaldığı’ suçlaması var. Hükümetin taahhütlerinin büyük bir bölümünü yerine getirmediği, performansının zayıf kaldığı belirtiliyor.

37 sayfalık raporda, Türkiye’deki reform sürecine atıfta bulunuluyor, ancak, ‘refomlar, 1990’lı yıllarda Türkiye’de iç göçe maruz kalmış olan 378 bin insana yardımcı olamadı’ ifadesi yer alıyor.

Türk hükümetinin Avrupa Birliği’ne sunduğu ‘köye dönüş’ projesiyle ilgili istatistiklerin de gerçekleri yansıtmadığı, istatistiklerin aksine Kürtlerin üçte birinin değil, çok azının terk ettiği bölgelere döndüğü vurgulanıyor.

İnsan Hakları İzleme Örgüt, geri dönüşü engelleyen etkenleri de şöyle sıralıyor:

Köylüler dönmekte isteksiz, zira evleri tahrip edilmiş durumda ve güvenlik durumu yetersiz.

Dönenlerin çoğu ilkel barınaklarda, elektrik, telefon, eğitim ya da sağlık hizmetleri olmaksızın yaşıyor.

Onarım ya da tarımsal faaliyetlerin yeniden başlatılması için yardım olanakları ya çok az ya da hiç yok.

Raporda, ayrıca, hala silahsızlandırılmayan korucuların köylerine geri dönenlere yönelik saldırılardan sorumlu olduğu iddia ediliyor. Düzenli kolluk kuvvetlerinin de saldırılara karıştığı öne sürülüyor. 58 bin köy korucunun hala devletten maaş aldığı da vurgulanarak, bu kişilerin silahsızlandırılması isteniyor.

Rapor ‘görüşme’ yöntemiyle hazırlandı

2004 kasım ve aralık aylarında Diyarbakır ve Bingöl yöresinde yüz yüze görüşme yöntemiyle hazırlanan raporda, özellikle geçtiğimiz yıl sonunda Meclis’ten geçen ‘topluma kazandırma’ yasasının önemine dikkat çekiliyor.

‘Hükümetin başarısı yasanın uygulanmasına bağlı’ ifadesinin yer aldığı raporda, karar verici merci konumundaki komisyonların bağımsızlığının artırılması ve çalışmalarının zamanında, adil ve tutarlı olmasının sağlanması isteniyor. Ayrıca, komisyonların kararlarının denetleneceği bağımsız bir temyiz organı oluşturulması talep ediliyor.

Türkiye’nin çabası da vurgulanıyor

Türkiye’nin son dönemde yerlerinden edilen Kürtlerin geri dönüşü için daha yapıcı bir tutum içine girdiği de rapordaki ifadeler arasında yer alıyor.

Rapoda, Türkiye’nin köye dönüş ve rehabilitasyon projesi için bir kurum oluşturacağına ve köy korucularını silahsızlandıracağına dair planlarına atıf yapılıyor. ‘Türkiye, devletlerarası kurumlarla çalışmalarını paylaşacağını açıkladı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı da Türkiye ile işbirliği yapacağını duyurdu’ deniliyor.

Ancak, İnsan Hakları İzleme Örgütü, yine de uygulamanın önemine işaret ediyor ve son 10 yılda birçok projenin parasızlık ve siyasi destek eksikliği yüzünden terkedildiğini vurguluyor.

Raporda, Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler kurumlarına da Türkiye’yi yakından izlemeleri çağrısı yapılıyor.