Dünyanın en büyük nehri Amazon'un bir zamanlar şimdiki yönünün tersine, yani Atlas Okyanusu'ndan Büyük Okyanus'a doğru aktığı ortaya çıkarıldı.

Amazon milyonlarca yıl içinde tersine akmaya başladı...

Güney Amerika kıtasının ortalarındaki tortul kayaçlarda bulunan çok eski çağlardan kalma mineral parçaları kıtanın doğusundan gelme.

Jeolog Russell Mapes, bunun yalnızca Amazon'un bundan 145 ila 65 milyon yıl öncesine kadar bugünkünün tersine doğudan batıya doğru akmış olmasıyla açıklanabileceğini söylüyor.

Mapes, bulgularını Philadelphia'da bu hafta yapılan Amerikan Jeoloji Konferansı'na sunuyor.

Güney Amerika kıtasındaki kayaçların yaşları kıtanın doğusunda ve batısında farklı.

Kıtanın doğusundaki bazı kayalar 2,5 milyar yıllık. Ama batıda, And Dağları'ndaki sürekli jeolojik hareketlilik nedeniyle kayaçlar çok daha yakın tarihlerde oluşmuş.

Değişen coğrafya

Amazon eğer hep şimdiki gibi batıdan doğuya doğru akmış olsaydı, nehirden alınan örneklerde And Dağları'ndan gelme çok daha genç mineral parçacıkları bulunması gerekiyordu.

North Carolina Üniversitesi'nden Jeolog Russell Mapes, "Ama bulamadık" diyor ve şöyle devam ediyor. "Bütün bir havza boyunca bulunan mineral parçacıkları Orta ve Güney Amerika'nın belli bölgelerinden gelmeydi."

Mapes bu parçacıkların kıtanın doğusunda, Güney Amerika ile Afrika'nın birbirinden kopuşu sırasında oluşan dağlık bölgeden geldiklerini saptamış.

Bu oluşumun nehrin batıya doğru akmasını sağlıyarak iki milyar yıllık mineral zerreciklerini kıtanın ortalarına gönderdiğini tahmin ediyor.

Şimdiki rotanın oluşumu

Daha sonraki çağlarda kıtanın ortasında kuzeyden güneye Purus adı verilen daha alçak bir dağ kütlesi yükselmiş.

Bu değişiklik Amazon nehrini ikiye bölmüş. Bir kısmı doğuya Atlas Okyanusu'na, bir kısmı da And dağlarına doğru akmaya başlamış.

Milyonlarca yıllık değişimlerle Amazon nehri kendisini bölen kıtanın ortasındaki Purus kütlesini aşmayı ve doğuya doğru akmayı başarmış.

Böylece nehrin şimdiki rotası oluşmuş.

Nehirden alınan toprak örneklerinin yaşının belirlenmesini sağlayan madde zirkon adlı bir mineral.

Daha önce yapılan çalışmalarda Amazon nehrinin belli bölümlerinin tersine aktığı saptanmıştı.

Fakat Maples ve çalışma arkadaşı Drew Coleman çalışmalarını nehrin yüzde 80'inde örnek taraması yaparak yürüttükleri için şimdiye kadarki en kapsamlı sonuca ulaştılar.