Big Bang finaline 3 ay kaldı

CERN’deki ’Yüzyılın deneyi’ olarak adlandırılan büyük çarpışmada çalışan Parçacık Fiziği Uzmanı Dr. Bilge Demirköz ertelenen projenin Eylül ayında tekrar başlayacağını açıkladı

Bozulan Büyük Hadron çarpıştırıcısı iki ay içerisinde tamir edilecek ve Ekim ayında ise son aşama olan büyük çarpışma gerçekleştirilecek. Demirköz 3 soruda çok merak edilen CERN deneyini anlattı.

Projeye hangi sebeplerle ara verildi?

11 Eylül 2008 tarihinde başladığımız projemize Eylül ayına kadar ara verdik. Deneyimiz esnasında evrenin oluşumunu açıklayan “Big Bang” (Büyük Patlama) teorisinin küçük bir benzerini gerçekleştirerek evrenin oluşum anındaki bilimsel sırları keşfetmeyi amaçlıyoruz. Alüminyum bazlı olan süper iletken elektro mıknatısların her birisinin gücü 90 bin buzdolabı mıknatısı kadar güçlü. Süper iletkenliği sağlamak için -271 derecede soğuttuğumuz sıvı helyum havuzlarını çevreleyen mıknatısları birbirlerine kenetleyen kablolarla bir arada tutuyoruz. Eylül 2008 tarihindeki testlerimizde elimizdeki mıknatısların yüzde 99,5’ini test etmiştik. Ancak daha önce test edilmemiş bir bölümde mıknatısları bağlayan kablo eriyip -27 C derecedeki sıvı helyum havuzlarına değince büyük bir basınç oluştu. 4 ton helyum havaya kaçtı. Bu beklenmedik olay dolayısıyla deneyi önümüzdeki Eylül-Ekim ayına kaydırdık.

CERN’in deneyiyle ilgili ortaya konulan kıyamet senaryoları ne kadar doğru?

Evet deneyimizde çok küçük ölçülerde kara delikler oluşabilir. Ancak nano saniyenin bile altında bir sürede kaybolurlar. Evrende birçok büyük süper nova-yıldız patlamaları gerçekleşiyor. Bu patlamalardan ortaya çıkan yüksek enerjiler atmosferimize çarpıyor ancak bir şey olmuyor. CERN’de oluşacak enerji ise bir sivrisineğin kanat çırpışındaki kinetik enerji kadar olacak nasıl zarar verebilir ki? Oluşabilecek ‘mini’ kara delikler sayesinde fiziğin açıklayamadığı yerçekimi kanununun sırlarını da anlamış olacağız.

Deney ertelenmeden önce hangi aşamadaydı?

Deneyde birbiriyle bağlantılı aşamaların sonuncusuna gelmiştik. SPS denen protonların hızlandırılması aşaması bitirilmiş ve esas aşama olan büyük çarpışma noktasına ulaşmıştık. Şu anda Büyük Hadron çarpıştırıcısı tamir CERN’deki teknikerler ve mühendisle tarafından tamir ediliyor. Tamir sürecinin 2 ay içerisinde bitmesini bekliyoruz. Tamiratın ardından Ekim ayında son ve büyük aşamaya yani büyük atom çarpışması noktasına geçeceğiz.

Dr. Bilge Demirköz Kimdir?

1980 yılında İstanbul’da doğan Bilge Demirköz İstanbul Amerikan Robert Koleji’ni bitirdikten sonra 1997 yılında bursla Amerika’daki saygın teknoloji üniversitelerinden Massachusttes Institute of Technology (MIT) de matematik, müzik ve fizik dalında öğrenim gördü. Demirköz MIT’deki yıllarında NASA’yla ortak projede gerçekleştirdi. 2004 yılına kadar master eğitimini de aynı üniversitede tamamlayan Demirköz 2004 yılında İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nde fizik dalında doktorasına başladı. 2007 yılında doktorasını almasının ardından CERN’de araştırma görevlisi olarak çalışmaya başlayan Demirköz’e aralarında İngiltere Dış İşleri Bakanlığı ve Türk Fizik Derneği de dahil olmak üzere bir çok kurumdan ödül verildi. Demirköz aynı zamanda Tango yapıyor, piyano çalıyor ve kayak sporundan “Çok büyük zevk aldığını” vurguluyor.