Plüton'un gezegen statüsünden çıkarılarak ''cüce gezegen'' ilan edilmesi, gökbilimciler arasında hararetli tartışmalara yol açtı.Clyde Tombaugh, Plüton'u henüz 24 yaşındayken keşfetmişti.

Amerikan Havacılık ve Uzay Kurumu NASA'nın Plüton'a robot gönderen programının başkanı Dr Alan Stern, kararı alan meslektaşlarını 'özensiz, yalapşap bilim yapmakla' suçladı.

Karar dün binlerce gökbilimcinin üye olduğu Uluslararası Astronomi Birliği'nin Prag'da yapılan genel kurulunun son gününde alınmıştı.

Burada kabul edilen yeni gezegen tanımı, bir gök cisminin gezegen olması için üç kriter içeriyor:

Güneşin yörüngesinde dolanması, Kendi çekim kuvvetinin etkisiyle yuvarlaklaşabilecek kadar büyük bir kitleye sahip olması,
Yörüngesinin etrafını diğer cisimlerden temizlemiş olması.

Cüce gezegenler ise bu üçüncü koşulu yerine getiremeyen, ancak bir başka gezegenin uydusu da olmayan gök cisimleri olarak tanımlanmıştı.

Plüton, yörüngesini Neptün'le paylaştığı gerekçesiyle diskalifiye edilmişti.

NASA araştırmacısı Alan Stern, bu tanıma iki nedenle itiraz ettiğini söylüyor.

"Birincisi, cüce gezegenlerle gezegenler arasında ayrım yapmak imkansız ve suni bir çabadır" diyor Stern.

"Keyfi bir nedenle insanların insan olmadığını ilan etmek gibi birşey bu. Örneğin 'Grup halinde yaşayan insanlara artık insan demeyeceğiz' demekten farkı yok."

"İkincisi, gezegen tanımının kendisinde tutarsızlıklar var."

"Dünya, Mars, Jüpiter ve Neptün de yörüngelerini tamamıyla temizlemiş sayılmazlar. Dünyanın yörüngesinde 10 bin göktaşı var. Jüpiterse 100 bin Truvalı göktaşıyla birlikte dönüyor."

"Ve eğer Neptün yörüngesini temizlemiş olsaydı, Plüton burada olmazdı."

Göktaşları, Güneş Sistemi'nin bundan dört milyar yıl önce oluşmasından arta kalan kaya parçaları.

Doktor Stern, kendisi gibi düşünen gökbilimcilerle birlikte Plüton'a gezegen statüsünün geri verilmesi için imza kampanyası açtıklarını söylüyor.

İnternette de arabalara yapıştırılmak üzere, "Plüton hala bir gezegendir diyorsan korna çal" diyen çıkartmalar satılıyor.

'İsyan çıktı'

1919'dan beri gök cisimlerine ad verme hakkına sahip olan Uluslararası Astronomi Birliği'nin içinden de itirazlar yükseliyor.

Owen Gingerich, birliğin gezegen tanım komisyonu başkanlığını yapmış bir isim.


Genel kuruldan çıkan karar dinamikçilerin intikamı mı?

Bu komisyon, genel kurula götürdüğü öneride gezegenler için daha geniş bir tanım yapmış ve sadece Plüton'un statüsünü korumasını değil, üç yeni gezegen ilan edilmesini de önermişti.

Önerilen tanımda "Gezegen kendi çekim kuvvetinin etkisiyle yuvarlak olan, Güneş'in etrafında dönen ve kendisi yıldız olmayan gökcismidir" deniyordu.

Harvard Üniversitesi'nde Ordinaryüs Profesör olan Gingerich, tanımlarının kabul edilmemesini dinamikçilerin 'isyanına' bağlıyor.

Dinamikçiler, gök cisimlerinin hareketini ve çekim kuvvetlerinin etkisini inceleyen bilimadamları.

Profesör Gingerich "Yaptığımız ilk tanım, gezegen jeologlarının isteklerini yansıtıyordu. Dinamikçiler onlara danışmadığımız için müthiş alındılar ve sayıları olay çıkardılar" diyor.

"Onların isyanı yüzünden kararımızın bilimsel bütünlüğü ve nüansları yok edildi."

Owen Gingerich ayrıca Prag'daki 10 günlük genel kurula 2.700 gökbilimcinin katıldığını, fakat oylamanın yapıldığı son güne ancak 424 kişinin kaldığını hatırlatıyor.

Gingerich'e göre öfkeli olan grup oylamaya tam takım katıldı ve üstün geldi.

Profesör Gingerich'in kendisi de işi dolayısıyla ABD'ye dönmek zorunda kalıp oy kullanamadığı için, gelecekte bu tür konularda elektronik oy kullanılmasını istiyor.

NASA'dan Alan Stern de bu teklifi destekliyor.

"24 Ağustos günü Prag'da bir odada bulunmadığım için oy kullanamadım" diyor Stern, "10 bin astronomdan sadece yüzde 4'ü oradaydı."
Plüton'u ve arkadaşlarının hepsini bu klübe almak istemiyoruz. Fazla kalabalık oluyor

Profesör Iwan Williams

Stern kararın kalıcı olacağına inanmadığını ve bu nedenle de yazdığı astronomi okul kitabını değiştirmeyi düşünmediğini söylüyor.

Tabii kararı destekleyenler de var. Uluslararası Astronomi Birliği'nin Gezegen Sistemleri Bilimi Başkanı Profesör Iwan Williams "Plüton'un çok sayıda arkadaşı var. Plüton'u ve arkadaşlarının hepsini bu klübe almak istemiyoruz. Fazla kalabalık oluyor" diyor.

Profesör Williams'a göre ilk önerilen tanım kabul edilseydi bu yüzyıl sona ermeden 100'den fazla gezegenimiz olurdu.

Plüton, son 76 yıldır güneş sisteminin dokuzuncu gezegeni kabul ediliyordu.

1930 yılında, o zamanlar henüz 24 yaşında olan Amerikalı gökbilimci Clyde Tombaugh tarafından keşfedilmişti.

Ancak 1990'larda Hubble gibi güçlü teleskopların keşfedilmesiyle güneş sisteminde Plüton kadar, hatta daha büyük cisimler olduğu anlaşıldı.

Örneğin 2003 yılında keşfedilen UB313, ya da diğer adıyla Zeyna'nın çapı Plüton'unkinden birkaç yüz metre büyük.

Prag'da dün alınan kararla UB313 de cüce gezegen ilan edildi.

YILDIZI SÖKÜLEN GEZEGEN: Plüton

Adını ölülerin ve yeraltı dünyasının Tanrısı'ndan aldı
Güneşe uzaklığı 5,9 milyar km
Yüzey sıcaklığı -233 derece
Yörüngede dönüşü 248 yıl
Kendi etrafında dönüşü 6,8 gün
Çapı 2.360 km
En az üç uydusu var
Yerçekimi dünyanın %6'sı
2015'de ABD sondası gidiyor