GENERAL ELECTRİC YATIRIM HAZIRLIĞINDA

GE, dünyanın en büyük şirketlerinden biri. Gelirleri 175 milyar dolar. Finans, enerji, sağlık, alt yapı ve medya gibi alanlarda faaliyeti var. GE’nin Türkiye’deki ortakları Doğuş, Gama ve Kale Grubu...

Nükleer enerji konusunda Sabancı Holding ile birlikte hareket ediyor. GE Türkiye’nin 2007 yılı gelirleri 1.2 milyar dolar. Başında Kürşat Özkan var.
GE Türkiye, Gama’yla birlikte 4 milyar dolarlık enerji yatırımı planlıyor. Bu yatırımlar başladı. İkincisi, nükleer santral ihalesine girecek. Eğer alırsa yine milyarlarca dolarlık bir iş demek.
Finansta, Garanti’yle bölgede büyümeyi planlıyor. Yine gayrimenkulde (GE-Doğuş GYO’nun ortağı) yeni projelere hazırlanıyor. Sağlık, GE Türkiye için önemli bir iş alanı. Bölgenin merkezi olarak bu alanda da gelirlerini artırmayı hedefliyor.

300 milyar dolardan pay
Bir de su işleri var. Kürşat Özkan hükümet açıklamalarını hatırlatarak AB’ye uyum için Türkiye’nin önümüzdeki 20 yılda 60 milyar euro’luk su ve atık su yatırımı yapılması gerektiğinin açıklandığını hatırlatıyor. Bunun üzerine 130 milyar dolarlık enerji yatırımını ve diğer altyapıları koyarsanız 20 yılda 300 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı projeksiyonu çıkıyor ortaya.
GE Türkiye, işte bu ihtiyaca göre konumlanıyor. Parası, teknolojisi, deneyimi var... GE’nin, hisseye, fona değil, reel endüstrilere ve altyapı projelerine girmek için Abu Dabi ile ortak olduğu 8 milyar dolarlık bir fonu var. Kürşat Özkan, bu fondan önemlice bir payı Türkiye’ye getirmek istiyor.

İsterseniz biz biraz genel olarak GE Türkiye’yi konuşalım. Hangi sektörlerde varsınız?
GE’nin Türkiye faaliyetleri dünyadakine paralel. Altyapı, finansman, teknoloji ağırlıklı. Türkiye’de hemen hemen her sektörde gelişmiş kurumlar ve partnerler var. Enerjiye bakın, bankacılığa bakın, imalat sanayine bakın... Hemen hemen her sektörde, dünya standartlarında çalışan, potansiyel değerlendirildiğinde daha global olabilecek kabiliyette şirketler var.
Bizim kendi uzmanlık alanlarımızda Türkiye’de hali hazırda herhangi bir faaliyetimiz yoksa bu işi büyütmek istiyorsak direkt olarak en büyük ortakları bulmaya çalışıyoruz. Her sektörde, o sektörün pırlantalarını bulmaya çalışıyoruz.

Türkiye’deki ortaklıklarınıza bakalım bir...
Ana ortaklığımız Garanti Bankası’nda Doğuş’la. Ayrıca CNBC-e ve gayrimenkulde de ortağız. Tusaş Motor Sanayi’nde ortağız. Enerjide Gama’yla yüzde 50 ortaklığımız var. Orayı büyüteceğiz. GE Türkiye, sağlıkta bu bölgenin merkezi oldu. Plastik işinden çıktık. Beyaz eşya ve aydınlatmadan çıkıyoruz. Bu bölümler satılıyor.

Beyaz eşya kısmıyla Arçelik’in de ilgilendiği belirtilmişti...
GE, çok kıymetli bir marka. Dolayısıyla bu şirketi satın alacak şirketler önemli bir markaya sahip olacak. Çin, Kore ve Avrupa’da da var böyle bir markaya sahip olmak isteyen ler.

Ne kadar bir büyüklüktür bu?
Yıllık toplam gelirlerimiz 175 milyar dolar. Bunun yüzde 7-8’i 10 milyar dolar. Bunun içinde beyaz eşya ve aydınlatma var. İlk önce beyaz eşyayı satmak için ortaya çıktık. Ama sonradan bütün halinde satılmasının daha kıymetli olacağını düşündük.
Görüşmeler var. Bütün dünyadaki beyaz eşya şirketleri bu süreci takip edecektir. Türkiye’de Arçelik’de takip ediyor. Bu bir bütün olarak satıldığında nasıl gider onu bilemiyorum.

Garanti, bölgede de büyümek istiyor. Siz nereye kadar varsınız?
Finans ortaklığımız, bizim dünyada yaptığımız en iyi ortaklıklarından biri. Garanti’yle ortaklığımız uzun vadeli devam edecek.

Geçen yıl niye bir miktar hisseyi geri sattınız?
Bizim kapital konumuzla ilgili bir konuydu. Çok uzun vadeli bir pozisyonumuz var, değişiklik düşünmüyoruz. Garanti sadece Türkiye’de değil özellikle Balkan ülkelerinde büyümek istiyor. Romanya’da bir araya gelip şirketlerimizi birleştirdik. Romanya, Ukrayna gibi ülkelerde Garanti markasıyla devam edeceğiz. Ortaklığımız bölgesel olarak da bize katkı sağlayacak.

Ukrayna’da birkaç bankaya müşteri olmuşsunuz..
Hala devam ediyoruz. Ukrayna radar ekranında. Yakın coğrafyaya baktığınız zaman bu piyasada en önemli yerler genişleyen Avrupa Birliği veya yeni gelişen Avrupa’nın eksenindeki ülkeler. Moskova’da ortak değiliz. Bizim kendi operasyonumuz var. Zaman içinde Romanya’daki gibi gelişmeler olabilir. Stratejimiz organik büyüme.

Gayrimenkulde neler olacak?

Doğuş’la ortaklığımız verimli gelişiyor. Konut, bunların etrafında ticari alan ve büyük şehirlerde ofis projeleri. Türkiye’de gayrimenkul çok ciddi bir potansiyel. Yeniden Türkiye inşa ediliyor. Proje geliştirerek devam edeceğiz. Açıklamadığımız projeler var.

Enerjide Gama’yla yüzde 50 ortaklığınız var. Ama nükleer enerjide Sabancı’yla hareket ediyorsunuz...
Enerji iki yönde gidiyor. Biz her türlü sanayi üretim ve dağıtım teknolojisine sahibiz. Gaz ve buhar tribünleri, rüzgar, güneş, nükleer gibi... Hem klasik, hem de yenilenebilir enerjide teknoloji, ekipman ve servisi sağlıyoruz. Diğer yönden de Türkiye gibi potansiyeli olan ülkelerde sadece ekipman değil aynı zamanda enerji varlıklarına yatırım yapan enerji finansal hizmetleri adı altında bir bölümümüz var. Bu enerji üretimi dağıtımı, su üretimi ve dağıtımı gibi şeylere bakıyor.
Ürdün’de bir su projemiz var Gama Enerji bünyesinde. Bunun gibi altyapı varlıklarına yatırım yapıyoruz.

Gama Enerji’deki iş projeksiyonumuz aşağı yukarı 3000 megawattlık, 4 milyar dolarlık bir işe imza atıp yatırım yapmak. Hem klasik, daha çok rüzgar ve hidro gibi belli projelerimiz var.
Nükleer enerjideki pozisyonumuz teknoloji sağlayan tedarikçi. Ama raftan al sat şeklinde değil. Bu uzun vadede santralin işletmesiyle ilgili ve teknolojiyle içinde olacağımız bir proje. Biliyorsunuz Sabancı, GE ve İberdola bir konsorsiyum kurmak istiyor. Bizim rolümüz teknoloji sağlayıcısı olacak. İberdola’nın rolü işletme deneyimi. Sabancı‘da Türkiye’nin en önemli yatırımcılarından biri.
Nükleer enerjide bizim yapımızda İtachi ortaklığı var. Konsorsiyuma baktığımız zaman bir Avrupalı tecrübe var, Amerikalı ve Japon var ve bir local partner var. Kabiliyetleri birbirlerini tamamlayıcı iyi bir konsorsiyum var.
Bu projede Gama’nın da rolü olabileceğini değerlendiriyoruz.

Rüzgar ve hidro yatırımlarınız nasıl?
Rüzgar çok önemli bir iş oldu dünyada. Enerji şirketleri yatırım portföylerini çeşitlendiriyorlar. Bir miktar gaz, bir miktar hidro, bir miktar rüzgar koyuyor. Bütün yatırımınızı gaza yaparsanız, fiyat artışları sizi zorlar. Hidroya yaparsanız kurak riski vardır.
Mümkün olduğu kadar da yenilenebilir enerjiye gidişat var. İki sebebi var bunun. Birincisi artık çevre regülasyonları çok sıkı, ikincisi petrol ve gaz fiyatlarının önümüzdeki 10-20 yılda daha aşağıya gitmeyeceği...
Kömüre doğru bir gidişat var. Ama kömürde bizim durduğumuz nokta ısıtma değeri yüksek kömürü alıp bunu temiz gaz haline getiren teknolojiler.
Rüzgarda dünyanın en büyük üreticilerinden biriyiz. 2010-2011 yıllarında teslimat var. Talep yükselince bütün tedarikçilerde sıkışma var.
Türkiye şanslı. Üretiminin yüzde 10 kadar kısmını rüzgardan sağlayabilir. Bizim gördüğümüz potansiyel kısa dönemde 3-5 bin megawatt. Orta uzun dönemde 10 civarını bulabilir.

Sabancı grubu bir şey söylüyor; “Lisans falan dağıtmadan önce verimsiz çalışan santralları özelleştirin. Yeni yatırımlar devreye girinceye kadar verimlilikle açığı kapatabiliriz” diyorlar...
Bu bütün dünyada gördüğümüz bir sistem. Eski santraller modernize edilip verimi artırılıyor. Daha temiz olsun ve ekonomiyi yakalayabilsinler. Avrupa’ya ve Amerika’ya baktığımızda eskiden kalan santralleri yenilemek zorundalar ki artık rekabet edebilsinler ve çevreye saygılı olabilsinler.

Güneş enerjisi konusunda da çalışmalarınız var
6 milyar dolarlık ar - ge harcamamız var. Bunun 1.5 milyar doları yenilenebilir, çevreye saygılı enerji ve diğer ürünlerdir.

Su projeleri, yatırımları nedir?
Bakanın demeci vardı. Türkiye’nin su ve atık su arıtımı konularında AB’yle uyum içinde olabilmesi için önümüzdeki 20 yılda 60 milyar euro yatırım yapması gerekiyor.
Enerji Bakanlığı’nın enerji için açıkladığı rakam 128 milyar dolar, önümüzdeki 15-20 yılda. Bunun içine ulaştırmayı, diğer altyapıyı koyarsanız 20 yılda çok rahat 300 milyarın üzerinde bir yatırım ihtiyacı çıkıyor.
Bunu seneye vurduğunuzda yıllık 5-6 milyar dolar bir altyapı yatırımı ihtiyacı var. Türkiye’de bu para yok. Ama yatırımcı olarak yeni kapitalin buralara akma potansiyeli var. Devletlerin elindeki büyük fonların bizim gibi ülkelerde reel varlıklara yatırımı çok büyük bir enstrüman.
Bu tür yatırımlar dünyanın en önemli konularından biri şu anda. Çok yeni bir açılım. Paranın nasıl seyahat ettiğine bakarsanız belli bölgelerde son 5-6 yılda müthiş bir kapital birikimi olmaya başladı. Ortadoğu, Körfez, Brezilya, Çin, Rusya... Son yaşadığımız finansal kriz de risk yönetimi çevrimini değiştiriyor.
Eskiden devlet fonları, körfez paraları daha pasif yatırımlara düşüyordu. Şimdi git gide aktif yatırımcı olarak daha net pozisyonlar alıyorlar, reel varlıklara yatırıma başladılar. Burada da en çok gözen çarpan enerji, su, ulaştırma gibi dünyada önümüzdeki 20 yılı gündemi işgal edecek ana konular.
Bu yönde yeni bir dinamik oluşmaya başladı. Türkiye’nin ihtiyaçlarıyla iyi örtüşecek bir yapı oluşabilir. Balkanlar’da Yunanistan’da yatırım yapacak o kadar fazla alan yok. Patlayan bir nüfus, patlayan bir ekonomi yok. Türkiye için bu önemli bir açılım yaratabilir. Bu kadar yatırımı sürekli borçla, cari açık riskiyle yapabilmek mümkün değil.

Sizin de böyle bir fonunuz var...
Ortadoğu’da yaptığımız 8 milyar dolar. Şu an ortak bir girişim bu. Fakat büyüyecek tabi. Bunların radar ekranında da bahsettiğimiz altyapılar var. Bizim ortağımız Abu Dabi fonlarından biri. Bunun istikbalinin ciddi olacağını düşünüyoruz. Birçok endüstriye bakılıyor. Türkiye potansiyel bir ülke.

Suda neler yapıyorsunuz? Hatlar mı, arıtma mı?..
Bizim hem tasarruf tarafında, yani atık suyun kullanılması tarafından hem de deniz suyu, acı su, kuyu suyu ve hatta nehir sularının arıtılması ve alt yapı tarafında işlerimiz var. Önümüzdeki dönemde suda da enerjide olduğu gibi bir serbestleşme bir liberalleşme ve bir su piyasasının oluşması, regüle edilmesi gündeme gelebilir.
Normal tatlı su kaynağı olmayan ülkeler doğal olarak denize bakıyor. Ürdün’deki işimiz su taşıma hattı projesi. Cezayir’de projemiz vardı, bitti. Deniz suyunu arıtıp 2 milyon kişiye günlük su verilebilen bir su santrali kuruldu.

GE Türkiye 2007 cirosu 1.2 milyar dolar. Bu yılı ne olur?
Gidişat iyi. Büyümeyle kapatırız. Daha iyi rakamlar buluruz. Bu 1.2 milyar doların aşağı yukarı 3’te 2’si bu senenin rakamlarıyla bizim altyapı dediğimiz enerji, sağlık, uçak motorları işlerdendir. Aşağı yukarı 3’de 1’i veya biraz daha fazlası da bizim finans sektörüne yaptığımız yatırımlardan oluşturuyor. 2008 rakamları yüzde 60- yüzde 40 gibidir.
Direkt GE Türkiye’de çalışan 500 civarında. Bir de iştiraklerimiz var. Bunların tümünü katarsak çok fazla.

Medyada yeni yatırım yok mu?
CNBC kaliteli bir kanal. İlerde gelişecektir ama ayrı bir televizyon kanalı gibi bir çalışmamız yok.

Sağlıkta sisteminiz nasıl?
Klinik sistemler, gene ilaçla görüntünün birleştiği daha yüksek teknolojik sistemler var. Bizim sağlıktaki bakış açımız erken teşhis, erken sağlık modellerini oluşturabilmek.
Hastalık profilleri değişiyor. Kronik rahatsızlıklar, kalp-damar, dolaşım hastalıkları, alzheimer, kanser gibi tedavisi maliyetli, sosyal güvenlik sistemlerine büyük yük getiren, yaşam kalitesini kötü etkileyen hastalıklar.
Bizim ana vizyonumuz, kişinin bu hastalıklara meyilli olduğunun çok erken teşhis edilmesi, buna göre özel bir tedavi yönteminin çok erken yaşlarda uygulanmasıyla ilgili teknolojiler.

Uçak motoru tasarım ve geliştirme merkezi kuruyor
Tusaş’ta durum nedir?
Tusaş Motor Sanayi (TEI) 24 yıl önce kurulan, kurucu ortağı olduğumuz bir şirket. Yüzde 46 ortaklığımız var. Yıllık satışları, çoğu ihracat olmak üzere 300 milyon dolara yaklaştı. TAİ’deki ortaklığımız bitti, devlet iki sene önce tüm yabancı hisseleri satın aldı.
TEI, uçak motoru komplementi ve parçası üretiminde klasında bizim tüm fabrikalarımız arasında dünyanın en iyisi seçildi. Böyle bir yeteneği var. Biz 5-6 yıl önce imalatı çok hızlı büyüttük.
Yeni imalat yatırımlarımız yıllık 20-25 milyon doları buluyor. İlaveten uçak motoru parçalarını ve uçak motorunun önemli yerlerini geliştirecek, dizayn edecek mühendislik alt yapısını da yavaş yavaş Türkiye’ye taşımaya başladık.

Ne yapıyorsunuz burada?
2000 yılında Gebze’de teknoloji merkezi kurduk. Bizim zaten 55 kişilik bir mühendislik ekibimiz var. Şimdi bunların kabiliyetleriyle TEI’nin kabiliyetini birleştirip 240 mühendislik bir uçak motorları tasarım ve geliştirme merkezi kuruluyor.
Şimdider 80 kişilik kadro oluştu, git gide büyüyecek. 2011-2012 yıllarına kadar 240 mühendislik bir kadroya çıkacağız. TÜBİTAK - MAM kampüsü içinde başladık.
Uçak motoru sanayinde asıl katma değer parçadadır. Yani montaj hattına baktığımız zaman, montaj hattının katma değeri yüzde 3-5’i geçmez. Ama parçayı üretmek daha önemli bir şey. Ticari açıdan ve teknoloji açısından ağırlık orada.

GE Türkiye’nin gündemi

Finansta, Garanti ile birlikte bölgede büyüyecek
Gebze’deki teknoloji merkezini büyütüyor. TEI ile birlikte yeni bir yapılanmaya giderek 240 mühendislik bir uçak motorları tasarım ve geliştirme merkezi kuruyor.
Nükleer enerji ihalesine hazırlanıyor
Gama ile birlikte Türkiye’deki enerji yatırımlarını artırmayı hedefliyor. 4 milyar dolarlık yatırım hedefi var
Gayrimenkulde ortağı ile birlikte yeni projelere hazırlanıyor
Abu Dabi devlet fonu ile ortak kurduğu 8 milyar dolarlık Mübadele fonu ile Türkiye’de uzun vadeli yatırımlar planlıyor.

GE Türkiye’nin rakamları

GE Türkiye, altyapı, teknoloji, finans, sağlık, gayrimenkul ve medya gibi sektörlerde faaliyet gösteriyor.
2007 yılı cirosu 1.2 milyar dolar
Türkiye’de Tüsaş, Garanti, Gama Enerji, CNBC-e,
Doğuş- GE GYO, Kale Power gibi şirketlerde ortak.
Marmara Teknoloji Merkezi’nin yüzde 100’üne sahip
GE Türkiye’de (iştirkaler hariç) 500 kişi çalışıyor

GE Türkiye’nin kilometre taşları:

1948: Koç Grubu’yla ortak ampul fabrikası
1985: Tüsaş Motor Sanayi (Yüzde 46 GE)
2000: Marmara Teknoloji Merkezi (Yüzde 100 GE)
2000: Doğuş grubuyla CNBC-e ortaklığı
2001: Kale Power Controls (Yüzde 19 GE)
2005: Garanti Bankası ortaklığı( Yüzde 25.5 GE)
2006: Doğuş-GE Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (Yüzde 25.5 GE)
2007: Türkiye Teknoloji Merkezi
2007: Gama Enerji ortaklığı(Yüzde 50 GE)

Kürşat Özkan kimdir?

1991 yılında GE’ye Uçak Motorları Teknik Müdürü olarak katılan Kürşat Özkan (42), Türkiye ve Ortadoğu’da satış, müşteri desteği gibi sorumluluklar üstlendi. 1997’de GE Uçak Motorları bölümünün 3 yıllık ”Global Marketing and Sales” liderlik programına kabul edilen ilk yabancı yönetici oldu. 1997-2000 yıllarında, Cincinnati’de uçak motorları pazarlama, servis ve uluslararası programlarda yöneticilik yapan Özkan, 2000’de Türkiye ve Orta Asya’dan sorumlu Bölge Direktörü olarak Türkiye’ye döndü. 2001’de GE Türkiye Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini üstlendi. Mart 2002’de GE Güney Batı Asya Genel Müdürlüğü’ne getirildi. ODTÜ Makina Mühendisliği lisans ve Xavier Üniversitesi işletme yüksek lisans dereceleri sahibi Özkan, Türk-Amerikan İş Konseyi (TAIK), Özel Sektör Gönüllüleri Derneği ve YASED Yönetim Kurulları üyesi.