DEVLET, AKARYAKITTA VERGİYE DEĞİL KARA DOKUNDU

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), serbest piyasa modeline geçildikten sonra petrol sektörüne ilk kez müdahale ederek, akaryakıt dağıtım şirketi ve bayinin kâr marjına "tavan fiyat" yani üst sınır koydu. Dağıtıcı ve bayinin marjlarının toplamı benzin için litre başına 25 kuruş, motorin için 30 kuruş, kırsal motorin için 27.5 kuruşu geçemeyecek. Böylece şirketlerin net kârı yüzde 1-2 seviyesine kadar gerileyecek. Karar 2 ay için geçerli olacak. Bu karar nedeniyle şirketlerin zarar etmesi bekleniyor. Karar sonrasında akaryakıt pompa fiyatları sektör oyuncularının marjları üzerinden gerileyecek. Ancak yüzde 70'e varan oranda vergi vatandaştan alınmaya da devam edecek.

Sektör temsilcileri ise bu karar sonrasında endişeli. Sektör oyuncuları, net kârların yüzde 1-2 seviyesine gerileyeceğini ve bu nedenle işten çıkarmaların yaşanabileceğini kaydetti. Bayilerin kapanma noktasına geleceği uyarısında da bulunan sektör temsilcileri, bu kararın kaçak akaryakıtı artıracağını belirtti. Dağıtım şirketi ve bayinin kâr marjı 2 ay boyunca sabit kalacak ama bu süre içerisinde petrol fiyatları ve döviz kuruna bağlı olarak yine zam yapılabilecek. EPDK'nın aldığı karara göre fiyatlardaki zam marjı ise yüzde 5 olacak. Zam ise ancak bazı göstergelere bakılarak haftanın 3 günü yapılabilecek.

Kâr marjları 10-15 kuruş azaldı
EPDK'nın perşembe günkü kurul toplantısı sonrasında gece saatlerinde yapılan açıklamada, şirketlere fiyatlarını 20 Haziran tarihine kadar indirmeleri için süre verildiği hatırlatıldı. Bu zamana kadar şirketlerin 4-9 kuruş oranında kendi kâr marjları üzerinden indirime gitmelerine rağmen, bu durum EPDK'yı tatmin etmedi. EPDK aldığı kararla kâr marjlarını büyük oranda indirdi. Böylece brüt yüzde 6,5'larda olan kâr marjları, yüzde 4 seviyesine geriledi. Net kârlar yani şirketlerin cebine kalan oran ise yüzde 1-2 seviyesine geriledi. Bazı bayilerin ise hiç kâr edemeyecek kadar zararla karşılaşabileceği öğrenildi. Karar öncesi ortalama 3 YTL'lik 1 litre benzin içerisinde bir dağıtım şirketi ve bayinin payı 40 kuruş düzeyinde bulunurken, karar sonrası bu kar marjı 25-30 kuruş aralığına çekildi. Böylece 1 litre benzin satışından dağıtım şirketi ve bayi ayrı ayrı ancak 12.5 kuruş kazanacak.

Fiyat haftanın 3 günü belirlenecek
EPDK'nın aldığı karara göre, akaryakıt fiyatları için belirlenen 2 aylık yeni formülde haftanın 5 günü değil 3 günü fiyat oluşumları incelenecek. Eylül ayına kadar akaryakıt dağıtım şirketi ve bayinin kâr marjı sabit kalacak. Ancak EPDK aldığı kararla yüzde 5'lik bir de zam marjı bıraktı. Eylül ayına kadar geçerli olacak karar çerçevesinde petrol fiyatlarının artması veya döviz kurunun yükselmesi durumunda zam yapılabilecek. Ancak zam yapılabilecek günler de EPDK tarafından belirlendi. Pazartesi, çarşamba ve cuma günleri Akdeniz piyasasındaki fiyat oluşumu ve döviz kurundaki değişimlerine bakılarak zam ya da indirim yapılacak.

Dağıtım şirketleri sayesinde ayaktayız
Petrol Ürünleri İşveren Sendikası (PUİS) Başkanı Muhsin Alkan, Anadolu başta olmak üzere birçok yerde bayilerin kapanma riskiyle karşı karşıya kaldığını belirterek, bu kararın kaçak akaryakıt kullanımını artırabileceğini ifade etti. Kendilerini amorti etme yoluna gideceklerini söyleyen Alkan, promosyonların da biteceğini kaydetti. Alkan, sektörde ortalama 150 bin çalışanın bulunduğunu ancak bayilerin düşen kârlar nedeniyle işten çıkarmalara gidebileceğini anlattı. Alkan, düşen kâr marjları içinde nakliye masrafları bulunmadığını belirterek, masrafların çok artacağını dile getirdi.

Alkan, en çok vergi gelirinin akaryakıt sektöründen alındığını ve benzin fiyatları içinde verginin ağırlığının daha fazla olduğunu belirterek "İndirim isteniyorsa, otomotiv sanayinde, beyaz eşyada ÖTV indirimi yapılırken neden burada yapılmıyor?" dedi. Kâr marjının düşürülmesinin yanı sıra nakliye giderleri nedeniyle de büyük zarara gireceklerini anlatan Alkan, "Bayiler bugün dağıtım şirketleri sayesinde ayakta duruyor. Dağıtım şirketlerinin bayilere sağladığı 3-5 günlük çek komisyonu ile ayakta duruyorlar" dedi. Bayilerin servet sahibi olmadığını da vurgulayan Alkan, fiyatların petrol fiyatı ve döviz kuruna bağlı olarak artış gösterdiğine de dikkat çekti.

Köktaş suni müdahale zararlı olur demişti

EPDK Başkanı Hasan Köktaş, geçen sene bir basın toplantısında akaryakıt fiyatlarına müdahale konusundaki düşüncesini dile getirmişti. Köktaş, bu dönemde ham petrol fiyatlarının düşmesine rağmen akaryakıt fiyatlarının neden düşürülmediği tartışmalarına açıklık getirerek, "Sektör ortalama stok maliyetlerinin üzerinden hareket ettiği için petrol fiyatlarındaki düşme akaryakıt fiyatlarına aynı hızlılıkla yansımıyor" demişti. Köktaş, ham petroldeki indirimin birebir ürün fiyatına yansımayacağını da belirtmiş, piyasalara suni müdahalelerin topluma farklı zamanlarda ilave maliyet olarak geri döneceğini de vurgulamıştı. Ancak Köktaş'ın müdahalelere sıcak bakmayan yaklaşımına rağmen, EPDK "tavan fiyat" uygulama yetkisini de kullanmış oldu.



ENERJİ BAKANI TANER YILDIZ 2 AY SONRA NORMAL FİYAT BULUNUR

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, bu kararın piyasaya müdahale olarak görülmemesi gerektiğini belirterek, vatandaşın haklarının ve piyasa düzeninin korunması noktasında da bakmak gerektiğini söyledi. EPDK'nın Akdeniz havzasında benzer ülkelerin uygulamaları ve rafineri çıkış fiyatlarını esas alarak değerlendirmelerde bulunduğunu söyleyen Yıldız, "Burada siyasetin müdahalesi olmaz ama koyulan politikaların sonuçlarını izlemek bizim açımızdan son derece önemli" dedi. Yıldız, kararın uygulanacağı 2 ay içinde piyasanın kendi normal fiyatını bulacağını ifade ederek, "Bundan sonra bu tip şeylere de ihtiyaç olmayacağı kanaatindeyim" diye konuştu. Vatandaşın bir anlamda 1-3 milyon dolarlık bir intifa hakkının ana sponsoru olduğunu anlatan Yıldız, "Promosyon diyoruz, diyelim ki ben yalnızca benzinin kendisine fiyat vermek istiyorsam, yanındaki bardağı almak istemiyorsam, onun parası da tüketiciden çıkıyor" dedi. Yıldız, serbestleşmenin ana mantığında devlet tekeli bir yapıyı engellemenin yanı sıra özel söktör tekeli bir yapının da oluşmamasını sağlamak olduğunu kaydetti.


EPDK BAŞKANI HASAN KÖKTAŞ UYGULAMALARI DENETLEYECEĞİZ

Enerji Piyasası Denetleme Kurumu (EPDK) Başkanı Hasan Köktaş, EPDK olarak liberal, rekabete dayalı serbest ve şeffaf bir piyasadan yana olduklarını belirtti. Köktaş akaryakıt dağıtım ve bayi satışlarına yönelik tavan fiyat uygulamasında asıl amacın, Türk petrol piyasasında rekabetin oluşmasında görmek istedikleri nokta olduğunu belirtti. Köktaş, dağıtım şirketlerinin ve bayilerin daha etkin bir piyasa yapısı içerisinde hizmet vermelerini beklediklerini söyleyerek, kararın uygulanacağı 2 ay içinde piyasayı denetleyeceklerini belirtti. Köktaş, karara uymayanlara cezai yaptırım uygulayacaklarını kaydederek, vatandaşların da akaryakıt alırken fiyatları kontrol etmesi gerektiğini ifade etti. Köktaş, bugünkü fiyatlar gözönünde tutularak bu düzenlemeyi yaptıklarını belirterek, "Eğer petrol fiyatlarında artış olursa, akaryakıt fiyatları da o oranda artacak; düşme olursa yine düşüşler fiyatlara yansıyacak. Ancak dağıtıcı ve bayi toplam marjları bu süre zarfında EPDK'nın belirlediği marj olarak uygulanacak" diye konuştu. AA

ZAMLARDAN ŞİRKETLER SORUMLU TUTULMAYACAK

1998'den itibaren otomatik fiyatlandırma sistemine (OFM) göre belirlenen akaryakıt fiyatlarında, 2005 yılından itibaren yeni bir düzenlemeye gidilerek, serbest piyasa modeline geçildi. 2005 yılına kadar Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen akaryakıt fiyatları bugüne kadar serbest piyasada belirleniyordu. Petrol Piyasası Yasası'na göre, petrol alım satımında fiyatlar en yakın dünya serbest piyasa koşullarına göre oluşuyor. Bu sisteme göre Türkiye'de 5 günlük periyodlar halinde İtalyan borsasındaki değişimler gözden geçiriliyor ve TÜPRAŞ kendi rafineri çıkış fiyatını belirliyor.

Petrol ürünlerinin satışında gümrüksüz rafineri fiyatının üzerine ÖTV ve EPDK payı eklenerek rafineri satış fiyatı bulunuyor. Maktu olarak uygulanan ÖTV ise ürüne göre 0.22 kuruş ile 1.49 kuruş oranında değişim gösteriyor. ÖTV'li fiyatın üzerinden yüzde 18 KDV de konunca, Türkiye OECD ülkeleri arasında akaryakıt ürünlerine en yüksek vergiyi uygulayan ülkelerden biri konumuna geliyor. Dağıtım şirketleri ise kendi kar marjlarını ve diğer masrafları ekleyerek bayiler aracılığıyla tüketiciye akaryakıt ürünü satması gerekiyor. Ancak 2 ay için bu durum değişecek.
Dağıtım şirketleri, fiyatlarını tavsiye niteliğinde belirleyerek EPDK'ya sunuyordu ancak kurum 2 ay için kar marjlarını düşürerek sabitledi. Akaryakıt bayilerinin ise fiyat belirleme yetkisi bulunmuyor. Akaryakıt fiyatları üzerine yapılan birçok tartışmada fiyatların yükselmesinden dağıtım şirketleri sorumlu tutulmuştu. Ancak dağıtım şirketlerinin fiyat içindeki kar marjı karar öncesi yüzde 6'lar seviyesinde bulunuyordu. Şimdi bu kar marjı da brüt olarak yaklaşık 2 puan düştü. Buna karşılık pompa fiyatında vergi oranı ise yüzde 70'ler seviyesinde bulunuyor. Eylül ayına kadar dağıtım şirketi ve bayinin kar marjı sabitlendiği için eylül ayına kadar yapılacak zamlardan şirketler sorumlu tutulamayacak. Bu süreçte kar marjını artıramayacak olan sektör sadece petrol ve döviz kurundaki değişimleri yansıtabilecek. Karar sonrası pompa fiyatlarının 95 oktan benzin için 3.04 TL, motorin için 2.49 TL, kırsal motorin için de 2.35 TL olması bekleniyor. Buna göre, vatandaşın deposu şu an için yaklaşık 12 TL daha ucuza dolacak.


ÖNCE DEVLETİN YÜKSEK VERGİSİ ELEŞTİRİLSİN

Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası (TABGİS) Başkanı Atıf Ketenci:

EPDK'nın tavan fiyat uygulaması kabul edilemez. Bu karar bütün sektörü iflasa götürecek. Sürekli akaryakıtçıların çok kazandığından bahsediliyor. Tüketiciler sürekli "akaryakıtçılar çok kazanıyor" diyor. Kimse "üzerindeki vergiler yüksek olduğu için fiyatları yüksektir" demiyor. Akaryakıt fiyatlarını yüksek bulanlar devletin vergisini eleştirsin. Sitemim buna. Bir bayinin ne kadar kazandığını anlamak için kar marjının yüzdesiyle sattığı yakıtı çarparsın. Yani akaryakıt bayi ne satıyor ona bakmak lazım. Yüzde 100 kazanan günde 1 litre satsa ne kazanır. AB'ye uyum için diyorlar ama AB'de ortalama 15 bin litre satıyor istasyonlar. Türkiye'de 7 bin litre satan bayi kafa kafaya çıkıyor. Bu istasyonları kaçakçılara mı teslim edelim. 2 yıldır EPDK'dan promosyon yükünün üzerimizden kaldırılmasını istiyoruz. 3 kuruş promosyon yükümüz varken bir de akaryakıt fiyatlarımız 6 kuruş geri çekiliyor. Zaten mevcuduyla idare edemiyorduk. Hangi yasayla müdahale ediyoruz. Kanuna da uygun bir yaptırım değil.