Azeri Socar'ın PETKİM planları

Ankara'nın, Petkim'in yüzde 51 hissesinin satışı için ortak olduğu şirketin adını telaffuz etmesine sevinen Azerbaycan devlet şirketi Socar, yatırım planları yapmaya başladı.


Ankara'nın, Petkim'in yüzde 51 hissesinin satışı için ortak olduğu şirketin adını telaffuz etmesine sevinen Azerbaycan devlet şirketi Socar, yatırım planları yapmaya başladı. Petrokimya şirketi için 2 milyar 40 milyon dolar teklif eden ortaklar, 2 milyar dolarlık da yenileme yatırımı yapacak. Amaç hammaddeyi daha ucuza üretip, pazar payını artırmak.

Petkim Petrokimya Holding AŞ'nin (Petkim) satışında gözler Rekabet Kurulu'na çevrildi. Özelleştirme İdaresi, ihaleyi kazanan TransCentralAsia Petrochemical Holding'de Ermeni diasporası bağlantısı çıkması üzerine Kurul'a Socar-Turcas-İnjaz'ın ortak olduğu şirketin adını vermişti. Petkim'deki yüzde 51 oranındaki kamu hissesinin blok satışı için, 5 Temmuz 2007'de yapılan açık artırmada Kazak-Rus grubu, Azeri-Türk-Suudî ortaklığından 10 milyon fazla ise 2 milyar 50 milyon dolar teklifte bulunmuştu.

1915 olaylarının sözde Ermeni soykırımı olarak tanınması için geçtiğimiz hafta ABD'de yaşanan gelişmeler, Ankara'nın tepkisini çekmiş ve onay için masada bekleyen ihaleyle ilgili nihai kararın da değişmesinde etkili olmuştu. Zaman, kararın sevinçle karşılandığı Azerbaycan'da SOCAR Başkanı Revnak Abdullayev ile görüştü. Azeri devlet şirketi, aynı zamanda Bakü-Tiflis-Ceyhan hampetrol boru hattı ile Bakü-Tiflis Erzurum doğalgaz boru hattının ana ortaklarından. Petkim'i satın almalarını da 'asrın projeleri'nden biri olarak gören Revnak Abdullayev'in sorularımıza verdiği cevaplar şöyle:

Bu sonucu bekliyor muydunuz?

Bu, her şeyden önce Türkiye'nin Azerbaycan halkına verdiği değerin ve önemin en somut işaretidir. Ve büyük bir jesttir. Türkiye ile sadece dost ve kardeş değil, aynı zamanda başta enerji olmak üzere büyük bir stratejik ortağız. Sözde Ermeni soykırımı meselesi, Türkiye'nin olduğu kadar Azerbaycan'ın da meselesi. Ama bu kararı sadece sözde soykırıma bağlamak doğru olmaz. İki ülke hem kardeş hem partner. Siyasi, stratejik ve ekonomik menfaatlerini karşılıklı gözetiyorlar.

Petkim, yurtdışındaki en büyük yatırımız. Modernizasyonu maksadıyla 2 milyar dolarlık yatırım planımız var. Türkiye'de bu alanda ihtiyaç duyulan ürünlerin yüzde 75'i ithal ediliyor. Talep her yıl yüzde 12 artıyor. Yatırımdan sonra ithalat yüzde 30'a kadar düşecek. Azerbaycan dışındaki ilk yatırımımızı Gürcistan'a yapmıştık ve kasımda açacağız. Kulevi terminali, Orta Asya ve Hazar petrollerini Karadeniz'e akıtacak. 360 milyon dolarlık bu yatırımın amacı da Samsun-Ceyhan boru hattı projesine altyapı hazırlamaktır. Ayrıca bir de rafineri projesi var. Türkiye'de yaklaşık 6 milyon ton petrol işleme kapasitesine sahip bir rafineri kuracağız. Çalışmalarımız sürüyor.

Bağımsızlıktan bu yana geçen sürede, 'enerjide iki ülke ilişkileri arzu edilen hızda gelişti' diyebilir miyiz?

Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkileri çok önemsiyoruz ve yüksek değer veriyoruz. Bu nedenle ilişkilerimiz süratle gelişiyor. Türkiye'nin petrol ve gaz arama şirketi TPAO ile oldukça önemli, ortak çalışmalarımız var. 1992 yılından bu yana faaliyetlerini sürdürüyor, 'asrın anlaşması' protokolünde yüzde 6,75 payı var.

Şahdeniz yatağının keşfinde, üretiminde ve hasılatın paylaşımı protokolünde de yüzde 9 paya malik. Buna ek olarak, 'Araz alov Şark2' ve 'Kürdaş' projelerinin protokolünde esas iştirak eden kuruluşlardan biri. TPAO, STC ve Şahdeniz gazının Türkiye ve Avrupa pazarlarına ihracını nazarda tutan Kuzey Kafkasya boru hattının esas hissedarları arasında. BTC'nin hisselerinin yüzde 6,53'ü, BTE'nin ise yüzde 9'luk hissesi ona ait. Kaldı ki gelecek planlarla ilgili ister TPAO, isterse diğer Türk şirketleri ve başka dünya ülkelerinin şirketleriyle ortak iş yapma konusunda ortak çalışmalarla ilgili SOCAR, çok hassasiyetle yaklaşmakta ve önemsemektedir. Bunlar komple ve bir bütün olarak ele alınmaktadır. Müzakereler yapılmaktadır.

Devlet şirketi dışında çalıştığınız başka Türk müteşebbisler var mı?

Aslında petrol stratejilerimiz, işbirliği için büyük imkânlara malik. Hazar Denizi'ndeki petrol ve gazın bulunması ve dünyaya ihracı konusunda TPAO'nun çok büyük katkıları ve rolü olmuştur. Aynı zamanda petrol sanayii konusunda başka Türk şirketlerine de önayak olmuştur. Mesela Türkiye'den Tefken ile Azfen adında ortak şirket kurularak, 1996 yılında yapımına başlanan Bakü-Supsa boru hattı büyük bir başarıyla sonuçlandırılmıştır. Yine Sangaçal istasyonunun önemli bir yeri var.

Kısaca, petrol sektöründeki büyük altyapı ve inşaat projelerinin çoğunu kardeş ülkenin şirketleri yerine getiriyor. Bibiheybetteki inşaat altyapısı sahası gibi dünya standartlarındaki işlerin modernleştirilmesi de bunlardandır. Yine BOTAŞ şirketi, Azerbaycan petrolünü ve gazının dünya pazarına çıkarılması konusunda BTC ve BTE hatlarının inşasında en etkin şirketlerdendir. Türkiye topraklarından geçen altyapı çalışmalarını yürüten BOTAŞ, çalışmalarını hızlı bir şekilde yürüttü ve yürütüyor. Atilla Doğan şirketi 12 yıldan bu yana SOCAR ile birlikte ANŞAD petrol ortak bir çatı altında faaliyetlerini sürdürüyor. Başka şirketler de mevcut. İki kardeş ülke arasındaki işbirliği, ülkelerimizin ve halklarımızın aydın geleceği adına büyük ehemmiyet taşıyor.

Bakü-Tiflis-Erzurum doğalgaz hattında son durum nedir?

Ülkemiz nail olduğu enerji yataklarıyla, Avrupa'nın enerji güvenliğini temin eden merkezlerdendir. Uzmanların hesaplarına göre 2030'lu yıllarda Avrupa ülkelerinin gaz ihtiyacı günümüze kıyasla yüzde 60-80 artacak. Bizim için önemli olan, Avrupa'nın bu ihtiyacının önemli hissesini Azerbaycan'dan temin etme düşüncesidir. Halihazırda Türkiye'nin uzmanları, Şahdeniz yatağından hasıl olunacak gaza Türkiye'nin iç pazarına yönelik bir amil olarak bakıyorlar. Mart 2001'de Türkiye ile Şahdeniz gazı için bir protokol imzalanmıştır. Buna göre 2006 ve 2018 arasında, Bakü-Tiflis-Erzurum boru vasıtasıyla Türkiye 79,9 milyar metreküp hacminde gaz alımı planlamaktadır. Birinci merhalede, yılda 6,6 milyar metreküp gaz alacak. Buna ek olarak Türkiye'nin Azerbaycan gazını, Avrupa'ya nakli istikametindeki çalışmaları devam etmektedir. Bu da hattın ne kadar geniş kapsamlı olduğunu gösteriyor.

Bazı Kazak petrol şirketlerinin BTC üzerinden petrol ihracı talebi var

'Asrın projesi' olarak nitelendirilen BTC'nin devreye girmesiyle Hazar petrolleri Akdeniz'e ulaştı. Kazakistan ve Türkmenistan da projeye katılacak mı?

Orta Asya ve Kafkasya'yı Avrupa ile bağlayan Bakü-Tiflis Ceyhan Hattı'ndan sonra, mesele artık global bir ehemmiyet kazandı. 2030'a kadar dünyada enerjiye olan ihtiyaç, yüzde 60 artacak. Bu açıdan zengin hazar petrolünün üretimi ve ihracının BTC açısından ne kadar önemli bir işleve malik olacağını kestirmek zor değil. Azerbaycan'ın mevcut ekonomik ve siyasi istikrarı, BTC'nin önemine ayrı bir katkı yapmıştır. Ve herkes bir kez daha anlıyor ki, ülkemizin siyasi ve ekonomik istikrarın güçlü altyapısı, aynı zamanda Kazakistan petrolünün ihracına da cevap verebilecek durumdadır.

Günümüzde dünya daha çok iktisadi prensiplerle idare edilmektedir. Bu bakımdan Türkmenistan ve Kazakistan kendi petrol ve gazını bizim boru hatlarıyla ihraç etmeyi ve bunun da daha ekonomik olduğunu görürlerse, yapacaklarını düşünüyorum. Geçtiğimiz yıl, Cumhurbaşkanımız İlham Aliyev'in Astana'ya resmî ziyareti sırasında Kazakistan ile konuyla ilgili bir protokol imzalandı. Söz konusu protokol, Kazak petrolünün BTC kanalıyla geçişinin sağlanması konusunda önemli zemin hazırlıyor. Şu anda kadar, Kazakistan'da petrol üreten birkaç şirket, bu boru hattından ihracat yapmak için başvurdu. Belli bazı mutabakatlar sağlanmış durumda. Dolayısıyla ileride söz konusu hat kanalıyla ihraç edilecek petrolün miktarı hayli yükselecek.

Kazakistan da önemli petrol rezervlerine sahip bir ülke. Hatta petrol vermesiyle Azerbaycan da yakın bir zamanda sadece petrol üreten ülke değil, aynı zamanda petrol transitini gerçekleştiren ülke unvanına da sahip olacaktır. Kazakistan'ın bu adımının, aynı zamanda Hazar'daki petrolün üretimi ve ihracı için de tek adresin BTC olduğunun bir göstergesi olduğunu düşünüyoruz.

Gaz vermek için Türkiye'yi bekliyoruz

Şahdeniz gazının nakliyle ilgili çalışmalar ve projeler tamamlandı. Bu gazı nakledecek olan Bakü-Tiflis-Erzurum kemerinin Azerbaycan ve Gürcistan arazisinden geçen hissesi bazı denemelerden geçirilmiş durumda. Türkiye kısmına gelince; Botaş'ın teknik çalışmaları devam ediyor. Türkiye hattında gaz ölçme aparatları 10 Aralık'ta yerleştirilmişti. Halihazırdaki bilgilere göre, BOTAŞ en kısa zamanda teknik meseleleri bitirecek. Erzurum'a gazın gönderilme tarihi bu çalışmaların tamamlanmasına bağlı. Ümit ederim ki; mesele kısa zamanda müspet şekilde neticelenecek.