BOTAŞ pazardan çekilmiyor

Pazarın 15 milyar doları bulduğu doğalgaz sektörü iştah kabartıyor. Kanun gereği 3 ay içinde elindeki gaz alım kontratlarını özel sektöre devretmesi gereken Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ), güçlü bir şekilde pazarda yer alması için Enerji Bakanlığı çalışma başlattı.

Böylece BOTAŞ bölünmeyecek ve TPAO gibi pazarda yer alacak. Enerji Bakanlığı'ndan üst düzey bir yetkili, "Doğalgaz pazarı 15 milyar doları buldu, bunu özel sektöre yedirmezler." diyerek, BOTAŞ'ın pazarda var olması gerektiğini söyledi. Shell, BP, Enerco, Bosphorus, Petrol Ofisi gibi şirketlerin üye olduğu Petrol Platformu Derneği (Petform) ise kanun gereği BOTAŞ'ın elindeki kontratları devretmesini ve muhasebesini ayrıştırmasını istiyor. Doğalgaz Piyasası Kanunu'nun BOTAŞ'a verdiği kontrat devir süresi yıl sonunda doluyor.

Şirket, elindeki kontratların ancak yüzde 10'luk bir dilimini (4 milyar metreküp) devredebildi. Devredilen rakamın da sadece 250 milyon metreküpünü alan Shell Gaz pazara girdi. Kontrat devri alan diğer şirketler Enerco, Bosphorus ve Avrasya Gaz, gerçek fiyatların oluşmadığı gerekçesiyle pazara girmede yavaş davranıyor. Geçen yıl tüketilen 36,4 milyar metreküp gazın tamama yakınını BOTAŞ ithal edip sattı. Enerji Bakanlığı, bölünmenin aksine BOTAŞ'ı daha da güçlendirecek bir proje geliştiriyor. Bunun için de bir laboratuvar çalışması başlatıldı. Olay, teorik (kanun gereği) ve pratik anlamda masaya yatırıldı. Ağırlık kazanan görüş, BOTAŞ'ın daha da güçlendirilerek pazardaki faaliyetlere devam etmesi. Çalışma netleştiğinde, bunun için yeni bir yasal düzenlemeye gidilecek. Yıl sonuna üç ay kala doğalgaz piyasası hareketli bir sürece girdi. Sektörde merak edilen konuların başında; "BOTAŞ'ın kontratları devredip etmeyeceği ile serbest bırakılan LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) ithalatına özel sektörün ilgisi" geliyor. Doğalgaz sektörüyle ilgili Zaman'a açıklamalarda bulunan Enerji Bakanlığı'ndan üst düzey bir yetkili, "Kış yaklaşıyor, önemli olan gazın kesintisiz bir şekilde Türkiye'ye gelmesi ve bir kriz yaşanmaması." diyerek BOTAŞ'ın bu anlamda ifa ettiği göreve dikkat çekti. Aynı yetkili şöyle konuştu: "Hassas bir süreç. Türkiye'nin gaz ihtiyacı artıyor. Bunu karşılamak için bir tarafta özel sektör, diğer yanda BOTAŞ. Olaya teorik (kanun) ve pratik açıdan bakıyoruz. Bu konuda görüşlerimiz netleşiyor. Ama bunun yanında yasanın emrettiği hükümler var. Şuna buna karşıyız demek doğru değil. Yıl sonuna kısa bir süre kaldı. Kanuna karşı duramayız. Hızlı karar verilmeli. Bu süreci çok dikkatli izliyoruz."

Türkiye doğalgaz pazarı bu yıl 15 milyar doları bulacak. Bakanlık yetkilisi, kanun gereği BOTAŞ'ın kontratları devredip gelecek yıldan itibaren ithalat, iletim vb. yeni şirketlerin ayrıştırılması gerektiği bilgisini verdi. Özel sektörün de bunu istediğine dikkat çeken bakanlık yetkilisi, BOTAŞ'ın olmadığı bir pazarın sağlıklı işlemeyeceği görüşünde. Nedeni ise Türkiye'nin bu yıl 15 milyar dolarlık bir gaz ithalatı söz konusu. Özel sektör bunu tek başına yapamaz. Ve bu parayı Türk özel sektörüne de yedirmezler. BOTAŞ aradan çıkarsa bu parayı ya Gazprom, ya Total ya da Nijerya yer. Gaz satıcı ülke ve şirketler özel sektöre bu gazı vermez; ya yüzde 51 ortaklık şartı koşar veya doğrudan kendileri dağıtır, satış yapar.

BOTAŞ'a yapılan eleştirilerden birisi de gaz ithalatında "tekel" olması. Bakanlık yetkilisi bu konuya da açıklık getirdi: "Doğalgaz ithalatı hem BOTAŞ için hem de özel sekter için serbest bırakılsın. BOTAŞ'a ithalat için hayır denir, sadece özel sektöre izin verilirse sıkıntı yaşanır. BOTAŞ'ın Rusya ile ilk anlaşması 2011'de, Cezayir ile de 2014'te sona eriyor. Şimdiden bu açığın kapatılması için çalışma yapılmalı. 10 milyar metreküplük gaz söz konusu. BOTAŞ'ın olmadığı bir ortamda nasıl olacak bu iş? Bunun için hem BOTAŞ hem de özel sektöre ithalat izni verilsin diyoruz."

Petrol Platformu: Rekabetçi pazar için BOTAŞ bölünmeli

Petrol ve doğalgaz üretici ve ithalatçı şirketlerin üye olduğu Petrol Platformu Derneği (Petform)'ne göre, Doğalgaz Piyasası Kanunu (DPK)'nun emrettiği hükümler yerine getirilmeli. Bunun için de BOTAŞ elindeki kontratları yüzde 20'ye düşecek şekilde bir an önce özel sektöre vermeli. İletim, depolama, ticaret ayrıştırmasını da yapmalı, muhasebesini ayrıştırmaya gitmeli. Rekabetçi bir pazar için BOTAŞ'ın elindeki anlaşmaları devretmesini zorunlu gören Petform'a göre, aksi durumda doğalgaz piyasasında serbestleşme mümkün değil. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'na göre de BOTAŞ, elindeki gaz alım anlaşmalarını bir an önce özel sektöre devretmeli. BOTAŞ, DPK kapsamında bugüne kadar sahip olduğu 4 milyar metreküplük anlaşmayı özel sektöre devretti. Ancak, bu rakamın sadece 250 milyon metreküpü satışa sunulurken geri kalan şirketler henüz pazara girmedi. BOTAŞ halen pazarın yüzde 90'ını elinde tutuyor.