Domatesçiyi ne yaktı?

Rusya’nın Türkiye’den başta domates olmak üzere 5 tarım ürünü ithalini durdurmasına neden olan soruna ucuz gübre ve Çin’den gelen tescilsiz böcek ilacının yol açtığı bildirildi.

Rusya’nın “İlaç kalıntısı var” diyerek ithalatını durdurduğu sebze-meyvede sorunun ucuz gübre ve Çin ilacından kaynaklandığı öne sürüldü. Rusya, Türkiye’den ithal ettiği domates, patates, patlıcan, üzüm ve limonda ilaç kalıntısı bulunduğu gerekçesiyle 7 Haziran’da ithalatı durdurmuştu. Rusya’ya yapılan ihracatın sekteye uğraması özellikle domatesi etkiledi, bu ürünün tarla fiyatı 3 kuruşa kadar düştü.
Seracılıkta önde gelen kuruluşlardan biri olan Grow Fide’nin Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Ünal, tescil edilmemiş ilaçların ve ürünlerdeki nitrat kalıntısının meyve-sebze ihracatında başlıca sorunlar olduğunu söyledi. 

Son yıllarda gübre fiyatlarının ikiye, üçe katlandığını belirten Ünal, çiftçinin daha yüksek fiyatlı fosforlu potaslı gübre kullanmadığını, azotlu gübreye yüklendiğini anlattı. Yanlış gübre kullanımı nedeniyle oluşan nitrat kalıntısının hiçbir ülke tarafından kabul edilmeyeceğini söyleyen Ünal şöyle dedi:
“Rusya’ya yaş sebze meyve ihracatı 700 milyon dolardı, bu yıl 1 milyar dolara, 2009’da 1.5 milyar dolara ulaşması bekleniyordu. Ancak böyle sorunlar olursa bu ihracat rakamlarına ulaşılamayacak.”

5 ayda 298 milyon dolar
Ünal, Rusya’ya ihracatta yaşanan problemlerde organizasyon bozukluğunun da etkili olduğunu belirterek, çiftçinin son dönemde Çin’den Japonya’dan ithal edilen böcek ilaçlarını kullandığını ancak Rusya’da bu ilaçların tescil edilmemiş olabileceğini kaydetti. 

Ünal’ın verdiği bilgilere Türkiye yıllık 10 milyon ton domates üretiminin 400 bin tonunu ihraç ediyor. İhracatta en fazla ağırlığı olan ülke 300 bin tonla Rusya. 2007’de 1.5 milyar dolarlık meyve-sebze ihracatının 510 milyon doları Rusya’ya, 600 milyon doları da Avrupa’ya yapılmıştı.

Denetim etkin değil
Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Gökhan Günaydın ise bir ülkenin belirlediği minimum kalıntı limitlerinin düşük olabileceğini ancak ihracat yapılmak isteniyorsa bu değerlere saygı duyulup üretimin buna göre yapılması gerektiğini söyledi. Günaydın, Rusya’nın minimum değerlerinin eleştirildiğini belirterek, “Sanki bizde sorunusuz işleyen bir yapı mı var?” dedi. Personel eksikliğine dikkat çeken Günaydınihracat sırasında ürünlerin standartlara uygunluğunun etkin bir şekilde denetlenemediğini söyledi. 

Günaydın üretimde sorunlara ilişkin olarak ise çağdaş ülkelerde yasaklanan ilaçların bizde kullanılmaya devam edildiğini, Suriye’den ve İran’dan kaçak ilaç getirildiği, ayrıca ülkede sahte ilaç üretildiğini anlattı. Günaydın’a göre ülkede sahte ve kaçak ilaç toplam pazarın yüzde 4-5’ini oluşturuyor.

‘Türkiye’de Avrupa kodeksi uygulanıyor’
Ege İhracatçı Birlikleri (EİB) Başkanlar Kurulu Başkanı Mustafa Türkmenoğlu, “Rusya’nın kabul ettiği değerler AB ortak kodeksi limitlerinin çok altında. Türkiye’de hemen hemen bu kodeks (AB kodeksi) uygulanıyor. İnsan sağlığını çok fazla tehdit edecek yasaklı ilaç veya yüksek değerli ilaçlar kullanılmıyor. Ama onların limitlerinin çok düşük olması bu sonucu doğurdu” dedi. 

Türkmenoğlu, Rusya’nın koyduğu kısıtlamanın ihracata etkisini önümüzdeki bir ay içinde görüleceğini dile getirerek, her ülkenin farklı limitleri bulunduğunu, bu nedenle diğer ülkelere yapılan ihracatın son gelişmelerden olumsuz etkilenmeyeceğini kaydetti. 

ABD’de domates krizi
Gıda zehirlenmesine ve ishale yol açan, ayrıca tifo mikrobu da taşıyabilen bir bakteri türü olan ‘solmonella’ yüzünden ABD’de domates paniği yaşanıyor. Amerika’daki bazı büyük restoran zincirleri ve Wal-Mart gibi bazı perakende devleri, sattıkları ya da servis ettikleri domatesleri piyasadan topluyor. McDonalds’ın yanı sıra, Burger King, Outback Steakhouse ve Taco Bell gibi birçok restoran zinciri yemek servislerinde domates kullanmayı durdurdu. 

ABD’nin 16 ayrı eyaletinde meydana gelen çeşitli vakalarda, 23 kişinin solmonella bakterisinin yol açtığı gıda zehirlenmesi teşhisiyle hastaneye kaldırılmasının ardından Amerikan Sağlık Teşkilatı, tüketicileri, orijinleri belirsiz domatesleri yememeleri ve satın almamaları konusunda uyardı.

‘Eylülde de AB ile sorun çıkabilir’
Grow Fide Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Ünal ürünlerdeki böcek ilacı kalıntıları nedeniyle şu anda Rusya’yla yaşanan sorunun eylül ayından itibaren Avrupa Birliği’yle de (AB) yaşanabileceğini söyledi. Tarım Bakanlığı’nın Türkiye’de böcek ilacı kullanımı konusundaki standartların AB kodeksine çok uygun olduğunu belirtmesine karşın, Ünal, AB ülkelerinde şu anda ortak bir standart olmadığını söyledi. Ünal, “Eylülden itibaren ortak standart geliyor. Önlem alınmazsa AB’ye ihracatta sorun çıkabilir” dedi. 

Ünal sorunun çözümünün hedef pazarın standardına göre üretim yapmaktan geçtiğini söyledi. 

Ünal, “Standartlara uygun ürün üretmeyen çiftçiye yaptırım uygulanmalı” dedi.

2005’te de ‘Akdeniz sineği var’ demişti
Rusya, Mayıs 2005’te de ‘Akdeniz sineği’ bulunduğu gerekçesiyle Türkiye’den bazı ürünlerin ithalatını yasaklamıştı. Domates, biber, şeftali gibi meyve-sebzenin başı çektiği yasaklı ürünler listesinde kesme çiçek, kına, hatta kum-çakıl bile yer almıştı. ‘Akdeniz sineği’ gerekçeli krizin çözülmesi aylar almış, bu süreçte Türk meyve-sebze üreticileri yaklaşık 300 milyon dolar zarar etmişti.

‘Üzümcüyü kurtaralım’
Antalya Yaş Meyve Sebze İhracatçı Birlikleri Başkanı Mustafa Satıcı, 2007’de Türkiye’nin yaş meyve-sebze ihracatının yüzde 34’ünün Rusya’ya yapıldığını belirterek şunları söyledi: 

“Değerleri normalin çok altında olan Rusya, Avrupa’dan ithal ettiği 2 milyon ton yaş meyve sebzenin yarısını standart dışı kabul etti. Rusya’nın istediği standart, organik üründür. AB, Rusya’yla limitleri değiştirmesi için masaya oturuyor. Biz de katılalım. Rusya’nın istediği, ürün izlenebilirliği. Bu da üreticinin barkod uygulamasına geçmesiyle mümkün olacak. 2 ay sonra üzüm ihracatı başlıyor. Hızlı çözüm bulalım, bari onlar etkilenmesin.”

Eker: Bu bir hakarettir
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Rusya tarafından Türkiye’ye geri gönderilen ürün bulunmadığını bildirdi. Tarım Bakanı Mehdi Eker de, “Rusya’ya zehirli domates gönderildi, o zehirli domatesler şimdi Türkiye’de tüketiliyor” gibi bir ithamın çok haksız olduğunu ifade ederek, “Asla doğru değildir. Bu, başta Türk çiftçisi ve üreticisi olmak üzere hepimize yapılan bir hakarettir” dedi.