Ekonomiye kayıtdışı darbesi

Türk-İş kayıtdışı istihdam nedeniyle devletin yıllık kaybının 16.1 milyar YTL'yi (16.1 katrilyon lira) bulduğunu açıkladı.

Türk-İş'in hazırladığı raporda, Türkiye'de kayıtdışı istihdam edilen yaklaşık 4.5 milyon kişinin asgari ücret üzerinden kayıt altına alınması halinde 16.1 milyar YTL kar edeceği belirtildi.

Rapora göre söz konusu kar şöyle sağlanacak:

Devletin yıllık 10.8 milyar YTL (10.8 katrilyon lira) işçi-işveren SSK primi
4.3 milyar YTL (4.3 katrilyon lira) işçi gelir-damga vergisi
967 milyon YTL (967 trilyon lira) işçi-işveren işsizlik sigortası primi

Raporda geçtiğimiz yıl itibarıyla Türkiye'de istihdam edilenlerin yüzde 53'ünün herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydının bulunmadığı kaydedildi.

Kayıtdışı istihdamın özellikle ücretsiz aile işçiliği, kendi hesabına çalışanlar ve yevmiyeli çalışanlarda yüksek olduğuna işaret edildi.

Raporda ayrıca, kayıtdışı istihdamın yaygınlaşmasının kayıtlı işçi çalıştıranlar aleyhine haksız rekabete de yol açtığı ifade edildi.

İşsizliğin yaygınlaştığı ve yeni istihdam alanlarının yeterli olmadığı bir ortamda işsizlerin istihdam imkanlarını kayıtdışı faaliyetlerde arayacağının altı çizilen raporda, işverenlerin de işçi maliyetlerini düşürmek ve istihdam ile üretim
açısından esnek davranabilmek için kayıtdışına yöneldiği bildirildi.

İşletmeler küçüldükçe kayıtdışı işçi çalıştırmanın arttığı da raporda kaydedildi.

Türkiye'nin ücretliler hariç, mükellefler için bir 'vergi cenneti' olduğu belirtilen raporda, vergi düzenlemeleri ve vergi idaresinin 'vergi vermemeyi teşvik eder nitelikte' olduğu savunuldu.

Raporda, ''çalışanların büyük bölümü iş tercih edecek konumda değildir. İnsanlar yoğun işsizlik ortamında, çalışma koşulları ne denli kötü olsa da bulabileceği bir işte çalışmak zorundadır. Sosyal güvenlik sisteminin etkin çalışmayışı, sisteme kayıtlı olmakla olmamak arasında fayda-maliyet kıyaslamasına yol açmakta ve tercihi belirlemektedir'' denildi.

TÜRK-İŞ'TEN ÖNERİLER:

İşçi ücretlerinden yapılan gelir vergisi ve sigorta prim kesinti oranlarının azaltılması kayıtdışı istihdamı bir ölçüde azaltır.
Kayıtdışı istihdama yönelik yaptırımın artırılması önemli. Yaptırımın uygulanabilmesi ise devletin denetiminin artırılmasına bağlı.
Hükümet kayıtdışı istihdamla mücadelede sendikalarla yakın bir işbirliği gerçekleştirmeli. Özellikle kayıtdışı istihdam edilen işçilerin belirlenmesinde, sendikalarla yapılacak işbirliğinin büyük katkısı olur.
Kaçak işçilik ve kaçak işçilikle mücadele konusunda tüm sosyal tarafların katılımıyla bir ulusal eylem planı hazırlanmalı.

DİE VERİLERİNDE KAYITDIŞI

Geçtiğimiz temmuz ayında açıklanan Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre, Türkiye'de 2005 yılının ilk dört ayında kayıt dışı çalışanların sayısı yüzde 9.5 oranında artarak 11 milyonu aştı ve oran olarak da yüzde 50.7'ye çıktı.

Buna göre, ocak ayında toplam istihdamın yüzde 48.9'u kayıtdışı iken şubat ayında yüzde 49'a, mart ayında yüzde 49.6'ya ve nisan ayında da yüzde 50.7'ye çıktı. Ocak ayında 10 milyon 179 bin olan kayıt dışı çalışanların sayısı şubat ayında 10 milyon 211 bine, mart ayında 10 milyon 510 bine, nisan ayında da 11 milyon 150 bine yükseldi.

Kayıtdışılık artışında ilk sırayı 3.2 puan ile işverenler alırken bunu 2.2 puanlık artış ile ücretli izledi.

Buna göre, ocak ayında yüzde 23.6 olan kayıtdışı işverenlerin oranı nisan ayında yüzde 26.8'ye, ücretlilerin oranı yüzde 20.8'den yüzde 23'e yükseldi.

Bir başka deyişle, kayıtdışı çalışan işverenin sayısı ocak ayında 242 bin iken, nisan ayında 267 bine çıktı. Ücretlilerin sayısı da aynı dönemde 2 milyon 13 binden 2 milyon 327 bine yükseldi.

Ocak ayında toplam istihdamın 1 milyon 26 bini işveren iken nisan ayında 1 milyon 131 bine, ücretlilerin sayısı da 9 milyon 676 binden 10 milyon 119 bine çıktı.

Ayrıca nisan ayı itibarıyla toplam istihdam miktarı 3 milyon 774 bin olarak belirlenen ve yasal olarak herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydolma zorunluluğu bulunmayan ücretsiz aile işçilerinin yüzde 95.5'i, bir başka deyişle 3 milyon 604 bini kayıtdışı konumda çalışıyor.

Toplam istihdam sayısı 5 milyon 498 bin olan kendi hesabına çalışanların yüzde 65.2'si (3 milyon 585 bin), 1 milyon 471 bin olarak öngörülen yevmiyelilerin yüzde 91.3'ü (1 milyon 343 bin) kayıt dışı bulunuyor.