Emeklilikte yeni düzen

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun Tasarısı’nın 4 bölümü, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. 

Emekli Sandığı, Bağ-Kur ve SSK'lıları "Sosyal Güvenlik Kurumu" (SGK) çatısı altında birleştiren Sosyal Güvenlik Reformu, sigortalıların aynı kriterlerle emekli olmasını sağlamasının yanı sıra sosyal güvenlik açığını kapatmaya yönelik önlemler içeriyor.
Önlemlerin temelini, "sigortalıları daha geç emekli olmaya teşvik ederek prim tahsil edilen sürenin yaşlılık aylığı ödenen süreden fazla olmasına" ilişkin sistem oluşturuyor.

Tasarı, aylık bağlama oranlarında ve buna bağlı olarak emekli aylıklarında düşüş öngörüyor.
Ancak emeklilik koşullarını sağladığı halde çalışma hayatına devam eden sigortalılar için aylık bağlama oranları mevcut mevzuata göre yükseliyor.
Tüm sigortalıları tek çatı altında toplayan Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu'nun geçen hafta TBMM'de kabulünün ardından, gözler emeklilik sisteminin yaş, aylık bağlama oranı ve aylık hesaplama yöntemleri gibi temel parametrelerine ilişkin düzenlemeler içeren Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısı'na çevrildi. Yeni düzenlemenin 1 Ocak 2007'de yürürlüğe girmesi hedefleniyor.

Sistem nasıl işleyecek?
Emekli aylıkları halen Emekli Sandığı'nda yüzde 3, SSK ve Bağ-Kur'da yüzde 2.6 olan "yıllık emekli aylığı bağlama oranı" ile belirleniyor. Buna göre Bağ-Kur ve SSK'lılar çalıştıkları her yıl için emekli aylığının "ücretlerinin yüzde 2.6'lık bölümü"nü, Emekli Sandığı iştirakçileri de "yüzde 3'lük bölümü"nü kazanıyor.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Tasarısı'yla bu oranların 2016'ya kadar her 360 gün için yüzde 2.5, 2016'dan sonra ise yüzde 2 olarak uygulanması öngörülüyor.
Böylece kanun yürürlüğe girdikten sonra emekli olan Bağ-Kur ve SSK'lının daha önce 9 bin prim ödeme gün sayısı için yüzde 65, Emekli Sandığı iştirakçisinin yüzde 75 olan aylık bağlama oranı, 2016'da sırasıyla yüzde 65.90, 64.70 ve 70.50'ye düşecek.
9 bin prim ödeme gün sayısı örneğinde aylık bağlama oranları 2041'de her üç sosyal güvenlik kurumunun iştirakçisi için yüzde 50'de eşitlenecek.

Kimler etkilenecek?
Tasarıdan mevcut sigortalılar ile yasa yürürlüğe girdikten sonra çalışma hayatına girecekler etkilenecek. Mevcut emeklilerin aylıklarında herhangi bir değişiklik olmayacak. Mevcut sigortalıların emekli aylıkları hesaplanırken kazanılmış hakları korunacak.
Söz konusu çalışanlar aylık için hesaplaması, eski ve yeni sistemde geçirdikleri süreye göre ayrı ayrı gerçekleştirilecek.

Yani şu anda sigortalı olanların 1 Ocak 2007'den önceki çalışma yıllarına ilişkin hesaplamalar mevcut mevzuata göre, bu tarihten sonraki yıllara ilişkin hesaplamalar da yeni düzenleme çerçevesinde yapılacak.
Aylık bağlama oranlarındaki azalma, yasa yürürlüğe girmeden önceki çalışma dönemi fazla olan sigortalıların emekli aylığına daha az yansıyacak. Yani çalışanlar aylık bağlama oranlarının düşüşünden çalışma hayatına ne zaman başladığına ve çalışma yılına göre farklı düzeyde etkilenecek.

Zamlar TÜFE'ye göre, büyüme payı yok
Yeni sistem erken emekli olmayı teşvik ediyor. Emeklilik için öngörülen süreden fazla çalışılan her ek yıl için aylık bağlama oranları düşüyor.
Buna göre, Emekli Sandığı'nda ilk 25 yıl için aylık bağlama oranı yüzde 3 iken, 25 yıldan sonra her yıl için aylık bağlama oranı yüzde 1'e iniyor.
Bağ-Kur ve SSK'da ilk 10 yıl için aylık bağlama oranı yüzde 3.5 iken, bu oran 25 yıldan sonra çalışma hayatına eklenen her yıl için yüzde 1.5 olarak hesaplanıyor.
Reformla emeklilik için gerekli koşullar sağlandıktan sonra çalışma hayatına eklenen yıllar için uygulanan aylık bağlama oranları mevcut düzenlemeye göre artıyor. Aylık bağlama oranları 2016'ya kadar yüzde 2.5, bu tarihten sonra yüzde 2 olarak uygulanıyor.
Yasa yürürlüğe girdiğinde emekli aylıklarına yapılacak zamlarda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) baz alınacak. Böylece emekli aylıklarına yapılan zamlar büyüme ve gelişmeden pay alamayacak.

Örnek aylık hesaplamaları
Yasanın 1 Ocak 2007'de yürürlüğe gireceği göz önünde bulundurularak, yasa yürürlüğe girdikten sonra yapılacak TÜFE ve prime esas ortalama kazanç artış oranı sıfır kabul edilerek, farklı maaş ve çalışma sürelerine sahip kişilerin düzenlemeden nasıl etkileneceğini gösteren bazı örnekler şöyle:

25 yıl çalışan SSK'lı:
Bugün 357.5 YTL aylık alan
SSK'lı 299.7 YTL alacak
Bugünkü mevzuata göre aylık ortalama prime esas kazancı (çalışma hayatı boyunca aldığı aylıkların ortalaması) 550 YTL olan ve 25 yıl çalışan bir SSK'lı yaklaşık 357,5 YTL emekli aylığı alıyor.
Aynı SSK'lının kanun yürürlüğe girdikten sonra çalışma hayatına girdiğini varsayarsak; ilk 9 yıllık hizmetinin her yılı için yüzde 2.5 üzerinden (9x2.5) yüzde 22.5, diğer 16 yılın her yılı için yüzde 2 üzerinden (2x16) yüzde 32 olmak üzere toplam aylık bağlama oranı yüzde 54.5 oluyor. Böylece bağlanacak aylık tutarı, (550x54.5/100) 299,7 YTL olacak.

35 yıl çalışan SSK'lı:
Mevcut sistemde 560 YTL
Yeni sistemde 521.5 YTL
Prime esas kazancı 700 YTL olan ve 35 yıl çalışan bir SSK'lıyı ele alırsak, mevcut düzenlemeye göre 560 YTL, 2007'den sonra sigortalı olması durumunda ise 521,5 YTL emekli aylığı alacak.
Prime esas kazancı 700 YTL olan ve 35 yıl çalışan söz konusu SSK'lı çalışma hayatının 20 yılını mevcut mevzuat yürürlükteyken, 15 yılını ise 1 Ocak 2007'den sonra geçirdiyse emekli aylığı 548,5 YTL olacak. (Eski kanuna göre çalışılan dönem için 325, yeni kanuna göre çalışılan dönem için 223,5 YTL olmak üzere)
Aylık prime esas kazancı 600 YTL olan ve 45 yıl çalışan bir SSK'lının mevcut düzenlemeye göre aylık bağlama oranı yüzde 95, emekli aylığı ise 570 YTL oluyor. Aynı çalışan, sisteme 2007'de dahil olursa aylık bağlama oranının yüzde 90'ı geçemeyeceği hükmü çerçevesinde, hesaplama yüzde 90 üzerinden yapılacak. Emekli aylığı 540 YTL'ye düşecek. Söz konusu çalışan 20 yıl eski sistemde, 25 yıl yeni sistemde çalışırsa emekli aylığı 553 YTL olacak.

25 yıl çalışan memur:
Mevcut sistemde 525 YTL
Yeni sistemde 382 YTL
Prime esas kazancı 700 YTL olan bir Emekli Sandığı mensubu (derece ve ek gösterge dikkate alınmadan) mevcut sistemede 25 yıl çalışırsa 525 YTL, 35 yıl çalışırsa 532 YTL emekli aylığı alıyor. Yani emeklilik için zorunlu olan süreyi doldurduğu yıldan sonra çalışma hayatına eklenecek yıllar daha az kazandırıyor. Söz konusu memur yasa yürürlüğe girdikten sonra sigortalı olarak 25 yıl çalışırsa, yaklaşık 382 YTL emekli aylığı alacak.