Hükümet, anlaşmalara madde konulmadığı için gazı azaltan ülkelere yaptırım uygulanamadığını savunuyor. En önemli anlaşmalara imza atan eski Bakan Ersümer, yaptırım olduğunu savunuyor


Enerji Bakanı Hilmi Güler'in, doğalgaz krizi ile ilgili olarak, "Geçmiş dönemde yapılan anlaşmalara koyulmayan maddelerin cezasını çekiyoruz" şeklindeki açıklaması, yeni bir tartışma yarattı. En önemli gaz anlaşmalarından Mavi Akım'da imzası bulunan eski Enerji Bakanı Cumhur Ersümer, anlaşmalarda 'cezai yaptırım olduğunu' savundu.
Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan doğalgaz kriziyle başlayan, geçmişte yapılan gizli anlaşmalara ilişkin tartışma, İran'n Türkiye'ye verdiği gazı günlük 6 milyon metreküpe kadar düşürmesiyle yeniden alevlendi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, önce Rus şirket Gazprom'un Türkiye'nin doğalgazı 260 dolara aldığı yönündeki açıklamasını, daha sonra da İran'ın doğalgazı eksik göndermesine ilişkin yaptırım uygulanamamasını söz konusu anlaşmalara bağladı.
Güler'in, "Geçmiş dönemde yapılan anlaşmalara koyulmayan maddelerin cezasını çekiyoruz" sözleri üzerine gözler, önceki hükümetler döneminde yapılan doğalgaz alım - satım sözleşmelerine çevrildi. Hükümet anlaşmalarda gaz vermeyen ülkelere yaptırım öngörülmediğini savunarak, eski hükümetleri sorumlu tutarken, Türkiye'nin en yüklü miktarda alım yaptığı Rusya ve İran'la anlaşmalarda cezai yaptırım olduğu, ancak hükümetin yaptırımları işletmediği iddia ediliyor.

Ersümer: Yaptırım var
Doğalgaz anlaşmalarını da kapsayan bazı iddialarla Yüce Divan'da yargılanan Eski Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer, hem Rusya hem de İran'la yapılan sözleşmelerinde eksik bildirimler için yaptırım uygulanmasını sağlayan maddeler bulunduğunu belirtti.
Ersümer, Milliyet'e yaptığı açıklamada şöyle dedi:
"Güler'in iddiaları gerçeği yansıtmıyor. Rusya ile yapılan anlaşmalara göre kontratta yer alan günlük gaz miktarının kış aylarında yüzde 8, yaz aylarında da yüzde 4'lük bölümünün verilmesi gerekir. İran tarafında da kış aylarında yüzde 10, yaz aylarında yüzde 5 oranında azalması halinde yaptırım uygulanır. Kontratlarda yer alan miktarın söz konusu oranların altına inmesi durumunda, aynı miktarda ceza kesilebilir. Ayni ödeme uygulaması 1993'te kaldırıldı. Yani biz göreve geldiğimizde nakit ödeme sistemi başlamıştı. Ondan sonra da Ruslar aynı ödemeye razı olmadılar."


Doğalgaz alımı konusunda beş önemli anlaşma var
Batı Hattı: 1986
İmza: Sudi Türel
İlk doğalgaz alım anlaşması 14 Şubat 1986'da ANAP hükümeti döneminde Rusya ile Batı Hattı olarak isimlendirilen 6 milyar metreküplük gaz için imzalandı. Dönemin Başbakanı Turgut Özal, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Sudi Türel'di.

Batı Hattı 2: 1996
İmza: Recai Kutan
10 Aralık 1996'da Gazexport ile kurulması planlanan Turusgaz'ın müstakbel ortakları (Gama, Gazprom ve Botaş) arasında imzalandı. Bu anlaşma, yıllık 8 milyar metreküplük gaz alımını öngörüyordu. Anlaşma, kapatılan RP'nin eski genel başkanı Necmettin Erbakan'ın kurduğu RP - DYP koalisyon hükümeti döneminde imzalandı. Enerji Bakanı Recai Kutan'dı.

İran gazı: 1996
İmza: Recai Kutan
İran'la Türkiye arasında doğalgaz anlaşması, 12 Ağustos 1996'da Erbakan'ın İran gezisinde imzalandı. 23 yılı kapsayan anlaşmayı, Türkiye adına Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Kutan imzaladı.

Mavi Akım: 1997
İmza: Cumhur Ersümer
Karadeniz üzerinden Türkiye'ye Rus doğalgazının teslimatına ilişkin anlaşma 29 Ağustos 1997'de imzalandı. Mavi Akım olarak bilinen bu anlaşmaya "Taraflar, doğalgaz fiyatının, 10 Aralık 1996'da Gazexport ile Turusgaz'ın müstakbel ortakları arasında imzalanan kontrattaki fiyat ve fiyat formülünden daha yüksek olmayacağına karar vermişlerdir" hükmü koyuldu. ANAP döneminde imzalanan bu anlaşmada dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer'in imzası yer aldı.

Mavi Akım 2: 1997
İmza: Cumhur Ersümer
15 Aralık 1997'de Türkiye ile Rusya Federasyonu hükümeti arasında, "Rus Doğalgazının Karadeniz Altından Türkiye Cumhuriyeti'ne Sevkiyatına İlişkin Anlaşma" dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz ve Enerji Bakanı Ersümer tarafından imzalandı.
18 Şubat 1998'de Gazexport ve Turusgaz arasında 10 Aralık 1996 tarihli anlaşma, aynı tarih atılarak ve aynı sayı verilerek ikinci kez imzalandı. Botaş'ın satış fiyatının, Turusgaz'ın Gazexport'tan aldığı gazın fiyatına yaklaşık 10 - 12 dolar eklenerek tespit edileceği hükmü yer aldı. Gaz alımı Şubat 2003'te başladı.
Anlaşmalara ilişkin ilk fatura Gazexport tarafından düzenlenerek AKP döneminde Botaş'a gönderildi. Ödenmeden önce inceleme yapan Botaş, fiyat tespitinde faturadaki formül ile anlaşmadaki formül arasında farklılık olduğunu tespit etti. Güler döneminde, 12 Mart 2003'te Botaş, Rus tarafını anlaşmaya zorlamak için gaz alımını durdurdu. 19 Kasım 2003'te zeyilname ile anlaşmalar revize edildi.