Gurbetçinin dolarını kapma şansı

Son beş yılda yakalanan istikrar sayesinde Merkez Bankası'nın kasası doldu. Bankanın rezervi 70 milyar dolara kadar çıkarken, kriz dönemlerinde can simidi olarak görülen yaklaşık 15 milyar dolarlık gurbetçi dövizlerine de eskisi kadar ihtiyaç duyulmaz oldu.

Uzun yıllar boyunca Türkiye'nin ihracat ve turizmden sonra en büyük döviz gelirini oluşturan ve yıllık 5 milyar doları aşan bu kalem, bu yıl ilk kez 1 milyar doların altına geriledi. Bunun en önemli nedeni ise bu paralara ödenen yıllık faizin beş yılda üç kat azalması oldu. Faizlerin yüzde 7,5 seviyesinden yüzde 2,75'e kadar gerilemesi gurbetçilerin Merkez'e olan taleplerini azalttı. Konuya ilişkin Zaman'ın sorularını cevaplandıran Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, banka bilançosunda önemli bir yere sahip olan işçi dövizi hesaplarının uzun vadede aşamalı olarak azaltılacağını söyledi. MB'nin mevduat bankası olmadığını, asli fonksiyonlarına odaklandığını aktaran bir başka yetkili ise bu kalemden elde edilen gelirin bankanın görevleri arasında yer almadığına dikkat çekiyor. Dünyada hiçbir Merkez Bankası'nda böyle bir uygulamanın olmadığını belirten yetkili, düşük faiz uygulamasına devam edeceklerini, bundan ötürü gurbetçilerin paralarını artık MB yerine Türkiye'de faaliyet gösteren özel bankalara aktarabileceğini kaydediyor. Bir başka yetkili ise işçi dövizlerindeki azalmaya MB'nin faiz oranlarını düşürmesinin yanı sıra ikinci, üçüncü kuşak gurbetçilerin Avrupa'ya yerleşmeye başlamasına bağlıyor. 1976 yılında Almanya'da yaşayan Türk işçilerin dövizlerini Türkiye'ye çekmek için özel bir uygulama başlatıldı. Merkez Bankası, "Kredili Mektuplu Döviz Tadilat Hesabı" çerçevesinde diğer bankaların verdiği yüzde 3'lük düşük faizin üç katı faiz vererek mevduat topladı. 1994 yılında uygulamaya konulan "Süper Döviz Hesabı" da, Almanya'daki işçilerin birikimlerini yatırmaları için cazip bir uygulama olarak sunuldu. 1998 yılında 5 milyar 300 milyon dolara kadar ulaşan işçi dövizlerinin 2002 yılında 2 milyar doların altına kadar düşmesi milletvekillerinin de dikkatini çekmişti. İşçi döviz girişlerindeki azalmanın nedenleri 2003 yılında kurulan "TBMM Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlarımızın Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu"nca da ele alınmıştı. Merkez Bankası verilerinden yapılan hesaplamaya göre yurtdışındaki işçilerin kırk beş yılda Türkiye'ye gönderdiği toplam rakam yaklaşık 75 milyar dolara yaklaştı.

İşçi dövizlerinin toplamı 500 milyar dolar

Gurbetçi vatandaşların kendi ülkelerine getirdikleri bu paraların dünya genelindeki büyüklüğü resmi rakamlara göre 300 milyar doları buldu. Gayri resmi büyüklük ise 500 milyar dolar. Bu dövizler özellikle Afrika başta olmak üzere bazı ülkelerin gayri safi milli hasılalarının yarısına kadar yaklaşıyor. Sayıları 5 milyona yaklaşan yurtdışındaki Türk işçilerin bu yıl ilk dokuz ayda 849 milyon dolar düzeyinde gönderdikleri döviz miktarının yılın tümünde 1 milyar dolar dolayında kalacağı tahmin ediliyor.