İki borsada 'vadeli' hisse savaşı

İzmir ‘vadeli’ atağına geçti İMKB Başkanı Başbakan’a gidiyor

İzmir ve İstanbul, milyar dolarlık hacimleri aşması beklenen hisse üzerine vadeli işlemleri kendi bünyesinde kurmak için kapışıyor. SPK’da genel eğilimin İzmir’den yana olduğu söylenirken, İMKB Başkanı konuyu Başbakan’a anlatacak

Bugünlerde İstanbul Borsası ile İzmir Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) arasında çok büyük bir kavga yaşanıyor. Kavganın adı ‘hisse üzerine vadeli işlemler.’ VOB, 2005’te emtia üzerine vadeli işlemler yapma amacıyla kuruldu. Ancak, SPK geçmişte endeks, döviz ve faiz üzerine vadeliyi de İzmir’in talebi üzerine İzmir’e verdi.
Zaman içinde asıl amaç emtia üzerine vadeli işlem olduğu halde pamuk, buğday ve tütün üzerine çok az işlem gerçekleşti. İzmir borsasındaki işlem hacminin yüzde 90 kadarı İMKB endeksleri, kalanı da döviz üzerine oldu. Oluşan bu hacim görülünce üstüne birde vadeli piyasaların gözdesi hisse üzerine vadeli işlemlerin de İzmir’e verilmesi gündeme gelince İMKB uyandı. Kılıçlar çekildi.

Açıklama yapılmıyor
İMKB yetkilileri, açıklama yapmıyor ama bugünlerde borsanın bütün enerjisini kendi bünyesinde vadeli işlemler piyasası kurmak için harcadığını bilmeyen yok. Borsa bunun için SPK’yı bile karşısına almış durumda.
SPK, İMKB bünyesinde bir vadeli işlemler müdürlüğünün kurulmasına karşı çıktığı halde borsa bu konuda direndi ve son genel kurulda bu müdürlüğü kurma yetkisini aldı. Ancak SPK, borsanın bu kararını İzmir konusu netleşmediği için kabul etmedi.
VOB’un Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli “İzmir hissede işlemlere başlıyor” yönünde açıklamalar yaptı.
Durum böyle olunca savaşın galibi İzmir gibi oldu. Ancak, konuya yakın kaynaklar olayın henüz finale varmadığını, İMKB’nin cephe gerisinde mevzi kazandığını anlatıyor. Bu arada ilginç bir not iki borsanın da birbirini satın almak istediği söylentileri dolaşıyor. Yani savaşın boyutu bu noktalara gelmiş durumda. Duyumlara göre, Işınsu Kestelli bu konuda bir randevu alıp Başbakan ile görüşüyor.
Kestelli bu görüşmenin arkasından ‘Hisse üzerine vadeli işlemler İzmir’de olacak’ yönünde açıklamalar yapınca, İstanbul Borsası rahatsız olup hareket geçiyor. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’dan randevu isteniyor. Şimdi İMKB Başkanı Hüseyin Erkan’ın konuyu İMKB açısından Başbakan’a anlatması bekleniyor.

Geliri özele gidiyor
İstanbul Borsası kamu kurumu olduğu için elde edilen gelir yıllardır eğitime harcanıyor. Bu gelirin giderleri aşan kısmı da olduğu gibi Maliye’ye devrediliyor. İzmir Borsası ise özel bir borsa. Ortakları arasında TOBB (yüzde 25), İMKB (yüzde 18), İzmir Ticaret Borsası (yüzde 17) başta olmak üzere bazı özel banka ve aracı kurumlar bulunuyor.
İMKB, bu ortaklık yapısı nedeniyle yaratılacak gelirin kamu yerine bedelsiz İzmir’e devrinin kanun dışı olacağını savunuyor. Son sözü tabi ki SPK söyleyecek.
Konuya yakın kaynaklar, SPK’da hisse vadeli işlemlerini İzmir’e verme yönünde bir niyet oluştuğunu, eleştirilere muhatap olmamak için de elde edilecek gelirin İzmir ve İstanbul Borsası arasında yarı yarıya paylaşılması yönünde bir eğilim olduğunu söylüyor.

 İzmir’de 1 TL’ye 10 TL’lik işlem yapılabiliyor
Vadeli işlemlerde bir kıymetin ilerideki değerine yönelik tahmine dayalı işlemler yapılıyor. Dünyada zaman içinde vadeli işlem borsaları, spot piyasadan daha büyük hale geldi.
Mesela, ABD’de Dow Jones Endeksi’nin vadeli işlemleri spot piyasaya göre hacim olarak çok daha büyüktür. Çünkü, tüm dünyada vadeli piyasalarda kaldıraç (bir çeşit kredili işlem) etkisi bulunuyor.
Mesela İzmir’de yatırımcı bir TL yatırıp yaklaşık 10 TL’lik işlem yapabiliyor. Örnek vermek gerekirse İzmir’de İMKB30 Endeksi’nin 2’şer aylık vadelere yönelik tahmini endeks seviyesinin bulunduğu kontratlar düzenleniyor. Yatırımcı, 34.500 puan olan İMKB 30 Endeksi’ni alabilmek için 500 TL yatırıp 3.500 TL değerinde bir kontrat alıp satabiliyor. Bu kontratlarda 2 ay sonra endeksin düşeceğine veya çıkacağına yönelik tahminlere göre oluşuyor.

 İstanbul ne diyor?
- Vadeli işlemlerde zaman içinde milyar dolarları aşacak işlemlerin kaldıraç avantajıyla İzmir’e kaymasından korkuluyor.
- Kaldıraç etkisiyle İzmir’e bir TL yatıran yatırımcı 10 TL, İstanbul’da ise bir TL’ya ancak bir TL’lik kredili işlem yapabiliyor.
- İstanbul ortaya çıkacak büyük geliri bırakmak istemiyor.
- İşlemler İzmir’de yapılsa da kotasyon, denetim, kamuyu aydınlatma zaten İstanbul’da yapılacak.
- İMKB işlemlerde yüz binde bir komisyon alıyor. İzmir’de ise yüz binde 4’e yükseliyor. Yani, İMKB’nin 4 katı gelir sözkonusu.
- Likidite İzmir’e kayarsa yaratılan gelirin düşmesi dolayısıyla İMKB’nin özelleştirme değerinin düşmesinden korkuluyor
- İstanbul finans merkezi olacak, en temel unsurun borsa olduğuna dikkat çekilip İzmir’e karşı çıkılıyor.

 İzmir ne diyor?
- İzmir Borsası kurulurken bütün vadeli işlemler kendisine verildiği için hisse üzerine vadeli işlemlerinde doğal olarak kendi bünyesinde olması gerektiğini savunuyor.
- İzmir Borsası gelirlerini artırıp büyümek istiyor.
- Pamuk, buğday ve tütün üzerine neredeyse hiç vadeli işlem olmuyor. Borsa bir türlü bu kontratları aktif hale getiremezken işlemlerin yüzde 95’i finansallar üzerine. Ama hisse olmadığı için bu noktada tıkanıp kalıyor.
- Çok öne çıkarılmasa da İzmir Borsası artık siyasetende güçlü olmak istiyor.
- İzmir hisse üzerine vadelinin kendi bünyesinde kurulmasına gecikmeye sebep olan gözetim sorununu çözdüğünü önü sürüyor.
- “Gözetim mekanizmamı kurdum, kural dışı işlemlerde sıkıntı doğmaz, gözetim sistemimle engellerim” diyor.