IMF her ülkenin ümüğünü sıkıyor
Başbakan Tayyip Erdoğan ve bazı hükümet yetkililerinin, IMF ile yürütülen stand-by görüşmeleri hakkında yaptığı "IMF, kabul edemeyeceğimiz koşullar öne sürüyor. Kimseye uygulanmayan mali politikalar bizden isteniyor" açıklamalarına karşın, son aylarda IMF ile masaya oturan tüm ülkelere maliye politikaları için aynı reçete uygulanıyor.
Krizin ekonomide yarattığı tahribat yüzünden IMF ile anlayan Ukrayna, Macaristan, Letonya ve Pakistan bir dizi kemer sıkma tedbirlerine "olur" verdi.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve Araştırma Görevlisi Mehmet Alper Dinçer'in hazırladığı "Durgunluk Koşullarında IMF Anlaşmaları" araştırması, hükümet-IMF görüşmelerinin tıkanmasındaki en büyük etkenin IMF'nin "Maliye politikalarını gevşetme" isteği olabileceğine dikkat çekiyor. Araştırmaya göre Türkiye'nin bir türlü anlaşamadığı IMF'nin el sıkıştığı ülkelerde, uzun yıllar sürecek "kemer sıkma" dönemine girildi. Aşırı yüksek kamu borcu olan Macaristan'da kamu ücretleri donduruldu, emeklilerin 13. maaşları iptal edildi. 2009'da yüzde 3 küçülmesi beklenen Ukrayna'da doğalgaz destekleri kalktı, Avrupa'daki en kötü makro dengelere sahip Letonya, IMF'ye "Kamu ücretleri düşürülecek, emekli maaşları dondurulacak" sözü verdi. 10 yıl önceki Türkiye ekonomisi ile benzerlikler gösteren Pakistan'da ise teşvikler durdu ve vergiler arttı.
Anlaşan ülkenin cebine akrep giriyor
IMF ile masaya oturan ülkelerin ilk dönem için hafifletilmiş olsa da, 2010 sonrası için ağırlaşan bir maliye politikasına "evet" demesi, stand-by görüşmelerini bir türlü tamamlamayan hükümetin "Kemer sıkmayı kabul etmeyiz" tavrında ısrar ettiği yorumlarına neden oluyor. Hükümet yetkililerinin, "IMF kabul edilemeyecek koşullar öne sürüyor" açıklamaları da bu görüşü kuvvetlendiriyor. Araştırmada "IMF'nin bu ülkelerden enflasyon, cari açık gibi temel ekonomik dengesizliklerini düzeltmeleri için kemer sıkmalarını talep ettiği açıkça görülmektedir" tespitine yer veriliyor.
Araştırmaya göre, Ukrayna, Macaristan, Letonya ve Pakistan'da hem kamu hem de özel sektörde bir dizi sıkı mali önlem hayata geçirilmeye başlandı. Hemen hemen her ülkeden faiz dışı fazlanın artırılmasını isteyen IMF, bu amaçla kamu ücretlerinde düşüş ve vergilerin artışı gibi taleplerde bulundu.
Hangi ülkede neler yapılacak?
UKRAYNA:
* Ukrayna'nın maliye politikası 2010'dan itibaren dramatik ölçülerde sıkılaştırılacak. Faiz dışı açık oranının 2009'da yüzde 3, 2010'da ise yüzde -0,2 olması öngörülüyor.
* 2008'de yüzde 25 olan enflasyon, 2011'e kadar yüzde 8,4'e düşürülecek.
* 2009'da yüzde 3 küçülmesi beklenen ülkedeki doğalgaz destekleri kaldırılacak, yüksek dereceli memurlara zam yapılmayacak.
MACARİSTAN:
* IMF, yüksek kamu borcu olan Macaristan'da borç oranının 4 yıl içinde 11 puan düşürülmesini istiyor. Bu da ülkede uzun yıllar "kemer sıkma" politikalarının uygulanacağını gösteriyor.
* Kamu ücretleri 2009'da nominal olarak dondurulacak, emekli ve memurların 13. maaşları iptal edilecek.
* 2008'de yüzde 0,6 olan faiz dışı fazla oranının 2009'da yüzde 1,8'e, ardından düzenli artmaya devam ederek 2013'te yüzde 3,6'ya çıkması hedefleniyor.
LETONYA:
* 4 ülke içindeki en bozuk makro değerlere sahip Letonya'da, yüzde 16 enflasyon ve yüzde 15'lik cari açığa karşı en ağır mali tedbirler uygulanacak.
* IMF 2009'da yüzde 5 küçülmesi beklenen Letonya'da enflasyonun 2013'te yüzde 4,4'e, cari açığın ise yüzde 5,3'e düşürülmesini istiyor.
* IMF'nin sıkı maliye politikaları çerçevesinde kamu çalışanlarının maaşları düşürülecek, emekli maaşları dondurulacak ve vergi oranları artırılacak.
PAKİSTAN:
* IMF, yüzde 54'lük kamu borcuna rağmen Pakistan'dan faiz dışı fazlanın düşük tutulmasını istiyor. Fazi dışı fazlanın 2009'da yüzde 0,6'dan yüzde 1,6'ya çıkması yeterli olacak.
* Yapısal reformlar kapsamında teşvikler iptal ediliyor, vergiler artırılıyor. Merkez Bankası'nın hükümeti finanse etmesine son veriliyor ve özelleştirme sürecinin hızlandırılması bekleniyor.
* IMF, Pakistan Hazinesi'nin yüzde 1'in altında bir reel faiz oranı ile borçlanmasını istiyor. Uzmanlar, bunun gerçekleşmesinin "imkansıza yakın" olduğunu belirtiyor.
Son zamanlarda imzalanan
"stand-by"ların ortak özellikleri
* Makro dengesizliklerin orta vadeli bir perspektifle düzeltilmesi bekleniyor.
* Küresel kriz nedeniyle 2009'da maliye politikasında her ülkenin mali manevra alanına göre az ya da çok bir gevşemeye izin veriliyor.
* Ancak maliye politikası orta vadede 2009 gevşemesinin boyutlarına göre az ya da çok sıkılaştırılıyor.
* Letonya ve Macaristan'da memur maaşlarında reel düşüşleri de içeren dramatik önlemler söz konusu.
