İyi niyetli yolsuzluk

TTK’da, vergi borcu olan iki firmanın hacizli kömürleri ‘ihtiyacı olmadığı’ halde satın alınınca soruşturma başlatıldı. Yüksek Denetleme Kurulu ile Enerji Bakanlığı karşı karşıya kaldı

Türkiye Taş Kömürü Kurumu’nun (TTK), iki özel şirketi kurtarmak amacıyla ihale kanuna aykırı olarak yüzbinlerce ton kömür alımı yapması, Yüksek Denetleme Kurulu (YDK) ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nı karşı karşıya getirdi. YDK, devletin milyonlarca YTL zarara uğratıldığını tespit ederken, Bakanlık “Bir defalığına, iyi niyetli yapmışlar” görüşüyle, “olur” vererek, herhangi bir ceza öngörmedi. YDK’nın ısrarı üzerine, hakem olan Başbakanlık Teftiş Kurulu (BTK), ihaleye fesat karıştırıldığını belirledi ve yolsuzlukla ilgili yargı süreci başlatıldı. 

YDK, TTK’nın ihtiyacı olmadığı halde 4 ayrı ihalede toplam 522 bin tonluk kömür alım ihalesinde yolsuzluk tespit etti. Bu ihalelerde, Kamu İhale Kanunu’nu by-pass etmek için alım miktarlarının önce düşük gösterildiğini belirleyen YDK, kimin kazanacağı daha başından belli olan ihale sürecinde alım miktarlarının yüzde 150 oranında artırıldığını ortaya çıkardı. YDK, TTK’nın bu alımlarla devleti milyonlarca YTL zarara uğrattığını belirterek, bakanlığın ilgililer hakkında derhal soruşturma başlatmasını istedi.

İhtiyaç varmış gibi yaptılar
Bakanlığın, 31.05.2007 tarih ve 63 sayılı Teftiş Kurulu Raporu’nda, TTK’nın kömür alımına herhangi bir ihtiyacının bulunmadığı, Zonguldak Defterdarlığı’nın vergi borcu bulunan Demir ve Kümesu Madencilik firmalarına ait 137 bin tonluk hacizli kömürlerin alınarak, amme alacağının tahsiline yardımcı olunmasını istediği anımsatıldı. Raporda, şu ifadelere yer verildi: 

“Doğrudan firmadan alım yapılmayacağını bilen TTK’nın sanki alınması önerilen kömüre ihtiyacı varmış gibi belgeler düzenlediği, bu işlemlerin firma kurtarma amaçlı olarak değerlendirilebileceği, çünkü kurumun ihtiyacı olmayan bir mal için, kimden, hangi fiyatla ve ne kadar miktarla alınacağı belli olan bir ihaleyi yaparak ve bu ihale için, içerik olarak doğru fakat, asıl amacı farklı olan belgeler düzenleyerek işlemler yaptığı, TTK’nın bu ihaleyi yaparken, önce alımın KİK mevzuatı dışında yapılması için Kamu İhale Kurumu’na gerçek iradeyi yansıtmayan belgelerle başvurduğu, daha sonra da bu ihaleyi kendi mevzuatına dahi aykırı olacak şekilde yaptığı.” 

Raporda, 80 bin ton olan alım eşiğinin defalarca artırılarak 200 bin tona kadar çıkarıldığı, yüzde 150 oranındaki bu artışların KİK yasasını arkadan dolanmak olduğu vurgulandı. 

Böylece iki şirketin kurtarılması için başlatılan 137 bin ton kömür alım operasyonu, 4 ihale ve toplam 522 bin ton alımla sonlandırıldı. Bu arada, TTK’nın 2002’de 2.2 milyon ton olan kömür üretimini bu alım ihalelerinin yapıldığı süreçte kademeli olarak azaltarak 1.6 milyon tona düşürdüğü belirlendi. TTK’nın 2006 bütçesinde 356.9 milyon YTL, 2007 bütçesinde 421.4 milyon YTL dönem zararı oluşması dikkat çekti.

Bakanlık onayı geldi
Bütün bu suç tespitlerine rağmen raporda, ilgililere “kınama/uyarma” cezası verilmesi önerildi. Raporda, “İhale her ne kadar ihale mevzuatına aykırı olarak yapılmış olsa bile, yapılan işlemlerin suç işleme kastı ile değil, bir kamu alacağının tahsili amacına yönelik olduğu, bu fiillerin TCK kapsamında değerlendirilmesinin hakkaniyete uygun olmayacağının düşünüldüğü, ancak mevzuata aykırı fiillerin, disiplin mevzuatı açısından kusur kapsamında ele alınması gerektiği” ifadelerine yer verildi.Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler de rapora “Bu defaya mahsus uygulanmaması, ilgililerin yazılı olarak nazarı dikkatlerinin çekilmesi” notunu düştü.

YDK itiraz etti
Bakan onaylı bu rapor, Haziran 2007’de YDK’ya gönderildi. YDK’nın Bakanlık raporuna itirazı üzerine, Başbakanlık Teftiş Kurulu (BTK) hakem olarak tayin edildi.
İhale yolsuzluğunu yeniden incelemeye alan BTK, Ocak 2008 tarihli raporunda, TTK’nın gerçekleştirdiği ihale işlemlerinin disiplin yönünden değil, TCK açısından değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. 

Raporun sonuç bölümünde, ihaleden önce ihalenin kime verileceğinin belli olduğu, yapılan işlemlerin KİK Kanunu’na açıkça aykırı olduğu ve ihaleye fesat karıştırma suçuyla örtüştüğü vurgulandı. Bu nedenle, dosyanın cumhuriyet savcılığına intikal ettirilmesinin uygun olacağı ifade edildi. 

Bunun üzerine 3 kuruma ait raporlar, Başbakanlık tarafından cumhuriyet başsavcılığına iletilerek yargı süreci başlatıldı.

Suç kastı yok!
“İhale mevzuatına aykırılık” iddiasına rağmen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın “Bakan onaylı” raporunda olayda “suç kastı olmadığı” için “bu defaya mahsus olur” verildiği kaydedildi.