Kartla harcamalar bıçak gibi kesildi

Küresel krizin etkisi kredi kartıyla harcamalarda da kendini gösterdi. Tüketicilerin kredi kartıyla yaptıkları harcamaların reel artış hızı eylül ayından itibaren yavaşlamaya başlarken ekimde negatife döndü, kasım ayında ise dibe vurdu.

Merkez Bankası iktisatçılarından Ercan Türkan'ın kartlı alışveriş verilerine dayalı olarak oluşturduğu ve ekonomide tüketim eğilimlerinin firma beyanı değil fiziki alışveriş bilgisini içeren talebe dayalı olarak izlenmesini amaçlayan "e.t.t.e." tüketim endeksi, adeta harcamalardaki gerilemenin resmini çekti. Kasım 2008 itibariyle endeks, yıllık bazda nominal yüzde 6,8 arttı ancak geçen yılın aynı döneminde bu oran yüzde 17,5'tu. Fiyat artışlarından arındırıldığında ise reel artış eksiye döndü ve alışverişlerde yüzde 2,3'lük azalma görüldü. Tüketim harcamaları ekimde ise yüzde 0,8 azalmıştı. Oysa geçen yıl aynı dönemde tüketim endeksindeki reel artış yüzde 8,7 idi.

Altın ve akaryakıt alışverişleri dışarıda bırakıldığında kartlı tüketimdeki artış yüzde 5,6'ya indi. Endekste üçer aylık dönemler itibarıyle bakıldığında tüketim endeksindeki reel artış birinci çeyrekte yüzde 6,8, ikinci çeyrekte yüzde 2,7 ve üçüncü çeyrekte de yüzde 1,4 olarak gerçekleşti.

Boğazdan bile kesildi
Harcamaların gıda ve gıda dışı şeklinde ikili ayrıma tabi tutulduğunda ise bu yılın ekim ve kasım aylarında gıda harcamalarında bile reel olarak eksiye düşüldü. Gıda harcamaları ekim ayında reel olarak yüzde 2,5, kasım ayında ise yüzde 4 düştü. Gıda dışı harcamalardaki reel azalış ise ekimde yüzde 0,1 ve kasımda ise yüzde 2,3 oldu. Geçen yıl aynı aylarda gıdadaki reel artış sırasıyla yüzde 5,4 ve yüzde 5,8, gıda dışı harcamalarda ise yüzde 10,4 ve yüzde 11,5'ti.

Sağlık harcamaları azaldı
İşyeri bazlı sektörel tüketim endeksleri incelendiğinde ise kasım 2008 itibarıyle tüm grupların ortalama tüketim artışları yüzde 12 oldu. Bu oranın üzerinde kalan işyeri grupları altın yüzde 29,6, sigorta yüzde 25,1, yapı malzemeleri yüzde 25,2, telekomünikasyon yüzde 19,9, seyahat acentaları-taşımacılık yüzde 20,2, gıda-içki-tütün yüzde 12,6 oldu.

Buna karşılık sağlık harcamaları yüzde -7,6, otel-lokanta yüzde 0,1, giyim yüzde 3,2, mobilya yüzde 8,1, akaryakıt yüzde 7,7, beyazeşya-bilgisayar yüzde 11,9, araç servis-yedek parça yüzde 10,9 ve çeşitli mal ve hizmet yüzde 9,4 işyerlerindeki tüketim artışı yüzde 12'lik ortalama artışın gerisinde kaldı. Kasım 2008'de endeks kapsamında takip edilen 14 işyeri grubundan 12'sinde bir önceki yıla göre tüketim artış hızında azalma, 2'sinde ise artış yaşandı.