TÜİK'in milli geliri hesaplarken 328.6 milyar YTL olarak belirlediği 2005 yılına ilişkin özel tüketim harcamalarını, tüketim harcamaları araştırması kapsamında ise 229.8 milyar YTL olarak hesapladı. İçeriği aynı olan iki rakam arasındaki 98 milyar YTL'lik bir fark oluşurken, uzmanlar hesaplama yöntemleri farklı olsa da yüzde 30'u bulan bu farkın yüksek kayıtdışılık nedeniyle özellikle üst gelir gruplarının harcamalarını gizlemelerinden kaynaklandığını savunuyorlar. Bu gelişme de kesimler arasındaki harcama çarpıklığını gizlemeye yardım ediyor. 

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2005 yılı Hanehalkı Tüketim Harcamaları araştırması kapsamında Türkiye'deki ailelerin geçen yıl ayda ortalama 19.1 milyar YTL ve yılın tümünde 229.8 milyar YTL'lik tüketim harcaması yaptığını hesapladı. Söz konusu hesaplamalar, 1 Ocak–31 Aralık 2005 tarihleri arasında bir yıl süreyle her ay değişen aylık toplam 720, yıllık toplam 8 bin 640 örnek aile arasında yapılan Hanehalkı Bütçe Anketi sonuçlarından yola çıkılarak yapıldı. 

TÜİK'in söz konusu araştırma sonuçu ulaştığı Türkiye'deki ailelerin tüketim harcamalarıyla, milli gelir hesaplamaları kapsamında hesaplanan ve ailelerin harcamalarını içeren "özel nihai tüketim harcamaları" arasında 100 milyar YTL'lik bir fark oluştu. Harcamalar yöntemiyle, gayri safi yurt içi hesaplamaları kapsamında TÜİK 2005 yılındaki hanehalkı tüketim harcamalarının toplam tutarını 328.6 milyar YTL olarak hesaplayıp açıklamıştı. 

Yöntemleri farklı olsa da içeriği aynı olan iki rakam arasında 2005 yılı için yüzde 30'luk bir fark oluştu. Tüketim harcamalarıyla ilgili hesaplamalarını 2002 yılından bu yana yıllık olarak yapan TÜİK'in 2002 yılı için hesapladığı iki rakam arasında yüzde 34.6'lık bir fark oluşmuştu, TÜİK milli gelir hesaplamaları kapsamında 184.4 milyar YTL olarak belirlediği özel nihai tüketim harcamalarını tüketim harcamaları anketiyle ise 120.6 milyar YTL olarak ölçtü. 

TÜİK, tüketim harcamalarını milli gelir hesaplamaları çerçevesinde 2003 yılında 239 milyar YTL, 2004 yılında da 284.6 milyar YTL olarak belirledi. Ancak tüketim harcamaları araştırması kapsamında ise 2003 yılı harcamalarının 148.3 milyar, 2004 yılı harcamalarının da 182 milyar YTL olduğu açıklandı. İki rakam arasında 2003 yılında yüzde 38.1'lik, 2004 yılında da 35.9'luk bir fark ortaya çıktı. 

EKSİK BEYANDAN MI KAYNAKLANIYOR 

Uzmanlar, iki rakam arasında yöntem farklılığı nedeniyle farklılık olabileceğini ancak yüzde 30'u aşan bir farklılığın nedeninin açıklanması gerektiğini belirtiyorlar. 

İki rakam arasındaki farklılığın en temel nedeninin bir anket uygulamasıyla belirlenen tüketim harcamaları araştırmasından kaynaklandığı ileri sürülüyor. Türkiye gibi kayıtdışı ekonominin ve vergi kaçağının yüksek olduğu bir ülkede, özellikle üst gelir gruplarının harcama ve gelirlerini doğru beyan etmeyip bir kısmını saklayabildiklerine dikkat çekiliyor. TÜİK tüketim harcamalarını belirlediği anketle aynı zamanda gelir dağılımını da ölçüyor. Yüksek gelir gruplarının gelir ve dolayısıyla harcamalarını saklama eğilimlerinin Türkiye'deki gelir dağılımı ve tüketim harcamalarının dağılımındaki çarpıklığı izlemeye yardımcı olduğu belirtiliyor. 

TÜİK tüketim harcamaları araştırmasının sonuçlarına bakarak her yıl enflasyon sepetini yeniliyor. 

ÖNEMLİ BİR KISMI GIDADAN KAYNAKLANIYOR 

TÜİK'in verilerinden yapılan belirlemelere göre iki rakam arasındaki farkın önemli bir kısmı gıda ve içki harcamalarından kaynaklanıyor. TÜİK'in milli gelir hesaplamaları kapsamında 101.1 milyar YTL olarak belirlediği 2005 yılında Türkiye'de yapılan gıda ve içki harcamaları tüketim harcamaları araştırması kapsamında 66.8 milyar YTL olarak ölçüldü. İki rakam arasında 34.8 milyar YTL'lik bir farklılık oluştu. 

BÜYÜME ORANLARI DA FARKLI 

TÜİK'in iki yöntemle yaptığı hesaplamalarda tüketim harcamalarında cari fiyatlarla artış oranları da farklı çıktı. Milli gelir kapsamında yapılan hesaplamaya bakıldığında yüzde 15.4'lük bir artış gözlenen cari fiyatlarla tüketim harcamalarında, tüketim harcamaları araştırmasına göre ise yüzde 25.9'luk bir artış yaşandığı izleniyor. 

TÜİK 2005 yılında tüketim harcamalarındaki büyümenin sabit fiyatlarla ise yüzde 8.8 olduğunu hesaplamıştı. Dolayısıyla özel tüketime konu mal ve hizmetlerin fiyatlarında 2005 yılında ortalama yüzde 6.1 oranında bir artış yaşanmıştı. Aynı yıllık enflasyon oranı dikkate alındığında tüketim harcamaları araştırmasına göre 2005 yılında özel nihai tüketim harcamalarındaki reel artış ise yüzde 18.7'lik bir büyüklük oluşturuyor. TÜİK'in 2005 yılı için yüzde 8.8 olarak esas aldığı tüketim harcamalarındaki reel büyüme esas alındığında ise yıllık ortamla enflasyon yüzde 15.7 olarak hesaplanıyor.