Rekabeti arttırıcı yeni uygulama

Petrol fiyatlarındaki indirimi pompaya yansıtmamakla eleştirilen akaryakıt sektöründe rekabeti artıracak yeni bir uygulamaya gidiliyor. Rekabet Kurumu, dağıtım şirketlerinin akaryakıt bayileriyle imzaladığı anlaşmalara süre sınırlaması getiriyor.


Buna göre istasyonlarla ana dağıtım şirketleri arısındaki sözleşmeler 5 yıl ile sınırlandırılacak. Kurul, söz konusu uygulamayla akaryakıt sektörüne yeni şirketlerin girişini kolaylaştırmayı ve fiyat rekabeti sağlamayı hedefliyor. Mevcut uygulamada, sermayesi güçlü bazı büyük şirketler 10-15 yıl gibi uzun süreli sözleşmeler yaparak satışların yoğun olduğu ana merkezlerdeki istasyonları 5-10 milyon dolar gibi yüksek hava paralarıyla kendisine bağlıyor. Rakamların büyüklüğü, yeni dağıtım şirketlerinin merkezî pazara girmesini zorlaştırıyor.

Akaryakıt pazarındaki pastanın dağılımında istasyonların faaliyet gösterdiği bölgelerin niteliği büyük önem taşıyor. EPDK ve Petrol Sanayi Derneği'nin verilerine göre, pazarda büyük şirketler bayi sayısındaki azlığa rağmen, satışlarda ilk sıralarda yer alıyor. Örneğin 800'ün üzerinde bayisi bulunan Akpet pazarın yüzde 4'üne sahipken, 788 bayisi olan BP, pazarın yüzde 14'ünü elinde tutuyor. Resmî verilerde bayi yapılanmasında, yabancı veya yerli ortağa sahip yabancı şirketlerin daha çok büyük şehir merkezleri ve ana ulaşım arterlerinde yoğunlaştığı görülürken, yerli şirketlerin şehir dışı veya şehirlerarası yollarda yoğunlaştığı görülüyor. Büyük şehirlerde araç sayısının fazla olması akaryakıt satışlarına da yansıyor. Merkezî bir yerdeki istasyon günlük 40 bin litre civarı benzin-motorin satarken, taşradaki bir istasyonda bu rakam 5 binlere düşüyor.

Rekabet Kurumu'nun yeni hazırladığı Petrol Raporu'nda da bu duruma dikkat çekiliyor. Rapora göre sektörde 47 dağıtım şirketi olmasına karşın 5 şirket, benzinlerde pazarın yüzde 93'ünü, motorinde ise pazarın yüzde 85'ini elinde tutuyor. Bu tabloyu düzeltmek ve tüketicilerin beklediği fiyat rekabetini sağlamak için başlatılan çalışmada, dağıtım şirketleriyle bayiler arasında yapılan anlaşmalara beş yıl süre kısıtlaması getirilecek. Mevcut mevzuata göre de dağıtım şirketleriyle bayiler arasındaki sözleşmeler, 5 yılı geçemiyor. Ancak, şirketler bayilerle bir taraftan 5 yıl süreli kullanım hakkı sözleşmesi yaparken diğer yandan 15 yıllık bayilik sözleşmesi imzalayabiliyor. Ayrıca, "Beşer yıllık dönemler halinde 3 kez yenilenir" gibi ek şartlarla hukuki boşluklardan faydalanılarak kullanım sözleşmelerinin süresi uzatılabiliyor. Kurum'un çalışmasıyla bu uygulamanın önüne geçilecek. Çalışma, uygulanmaya başladıktan sonra yürürlükteki sözleşmeler için geçiş süreci hakkı verilecek.

Akaryakıt sektörü, son aylarda "şirketler fiyat rekabeti yapmıyor" gerekçesiyle tartışma konusu olmuştu. Tüketiciler şirketleri petrol fiyatlarının 150 dolardan 60 dolara gerilemesine rağmen benzin ve motorinde indirim yapmamakla eleştiriyor. Rekabet Kurulu, söz konusu eleştiriler üzerine başlattığı incelemede, soruşturmaya gerek olmadığı kararına varmıştı. Ancak Kurul gerekçeli kararında rafineri ve akaryakıt şirketlerine yönelik "Fiyat rekabetine yanaşmadıkları, fiyat artışlarını ürünlere anında yansıttığı, indirimlerde ise yavaş davrandığı, bazen ise indirimleri tüketiciye hiç yansıtmadığı" eleştirisini yapmıştı.