Yeni hal yasası market zincirlerini vurdu. Her ilde uğrama zorunluluğu ile artan fire ve vergi yükünün perakendeciye ek maliyeti yüzde 18'e ulaştı. Bu maliyet artışı önce fiyatlara sonra enflasyona yansıyacak.

Yürürlüğe giren yeni hal yasası ile belediyeler, perakendecilerin korkulu rüyası haline geldi. Yeni hal yasasını yeni bir gelir kapısı olarak gören belediyeler perakendecilerin meyve sebze taşıyan kamyonlarının peşine düştü.

Eski yasaya göre sadece ürün aldığı halde rüsum vergisi ödeyen perakendeciler, bundan böyle mağazalarının bulunduğu her ilin haline girmek zorunda. Her ilde de ayrı ayrı rüsum vergisi ödeyecek.

"Kanunu uygulamaya koyduk" diyen belediyeler şehir il sınırlarında kamyonları durdurarak sıkı denetimlere başladı. Özellikle Ankara Belediyesi kamyonculara göz açtırmıyor. Her ilde hale uğramanın fire oranını ve maliyeti artırdığını belirten perakendeciler uygulamaya karşı direnişti. Firma yetkilileri rüsum vergisi ödemediğinden el konulan kamyonlarını kurtarmak için yollara düştü.

Sıkı denetimlerin ilk olarak Ankara'da başladığını belirten Alışveriş Merkezleri ve Perakendecileri Derneği (AMPD) Yönetim Kurulu Üyesi Servet Topaloğlu, "Migros'tan Metro'ya Carrefour'dan BİM'e kadar perakende sektörünün önde gelen firmaları yeni hal yasası ile zor duruma düştü. Özellikle Ankara'da kamyonlar şehre girilmeden çevrilip 'halden geçtin mi' diye soruluyor. Hale uğramayan birçok kamyona el konuldu. Bütün üst düzey yöneticiler işi gücü bıraktı kamyon kurtarmakla uğraşıyor" açıklamasını yaptı.

Alışveriş Merkezleri ve Perakendecileri Derneği (AMPD) yönetimi bugün yeni hal yasasının uygulamadaki sıkıntılarını ve tüketiciye yansıyacak fiyat artışlarını anlatmak için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yetkilileri ile görüşmeye gidecek. Geçtiğimiz hafta çıkan yeni hal yasasından önce perakendeciler sadece ürünü satın aldıkları hale yüzde 2 Rüsum Vergisi ödüyordu. Daha sonra ürünü başka bir hale girmesine gerek kalmadan depolarına ve mağazalarına dağıtıyordu. Ancak yeni hal yasası ile işler karmaşık bir hal aldı. Çünkü artık ilk ürün alınan yere vergi ödenmiyor. Rüsum vergileri ürün hangi ilde satılacaksa orada ödeniyor. Yeni yasada ürünün çıkış noktasına Rüsum Vergisi ödenmeyecek denmesine rağmen bu noktalar bile vergi talebinde bulunuyor. Örneğin, Türkiye genelinde mağazaları bulunan süpermarket zincirleri, ürünü genellikle Antalya'dan alıyor. Yasada Antalya haline ödeme olmamasına rağmen ürün bedelinin yüzde 2'si kadar belediyeye Rüsum Vergisi talep ediliyor. Bundan sonra da ürünlerin satılacağı her ilde hale girerek ödeme yapmak zorunda. Her ildeki hale uğrama zorunluluğu perakendecilerin fire oranlarını da artırdığı için yasanın çıkardığı fatura katlanıyor. Perakendecinin yüzde 7 olan fire kaybı oranı yüzde 14'e kadar çıkıyor. Tüm bu maliyetlerin önümüzdeki günlerde tüketiciye yüzde 18 fiyat artışı ile ulaşacağı belirtiliyor.

Bizi manav yerine koymasınlar

AMPD Yönetim Kurulu Üyesi Servet Topaloğlu, şu açıklamayı yapıyor: "Yeni sistem diyorki ürünü götürdüğün her ilde vergiyi ödeyeceksin. İndirme bindirmeler ve yüzde 14'e varan fire oranları ile bu tüketiciye fiyat artışı olarak yansıyacak. Bu da örneğin domatesin kilosunun önümüzdeki günlerde yüzde 18 ila 20 artması demek. Yeni yasa ile perakendecilere ürünü mağazanızın bulunduğu illerden alın deniliyor. Ama büyük perakendeciler böyle çalışamaz. Biz manav değiliz." Kanunun bir gecede çıktığını da belirten Topaloğlu, kanunu bu noktadan sonra değiştirmenin zor olduğunu ancak yeni yönetmeliklerle düzeltilmesi gerektiğini söyledi. Topaloğlu, bunun için de AMPD yönetiminin bugün Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile görüşme yapacaklarını açıkladı.

En büyük şikayetin şu anda Ankara'dan geldiğine de dikkat çeken Topaloğlu, şöyle devam ediyor: "Bu kanunla sebze meyveyi üreten bölgeler zarar görürken belediyeler ise büyük kazanç sağlayacak. Örneğin, Ankara'nın bugüne kadar hiç meyve sebze üretimi yokken şimdi bu işten para kazanmaya başlayacak. Ankara Belediyesi bir de yüzde 25 oranında ceza yazmaya başladı. Çünkü çoğu firma belirsizlik olduğu için mağazaların olduğu yerde ödeme yapmıyorlar" dedi. Türkiye'de gıda perakendecilerinin yaptığı meyve ve sebze alımının yıllık 1.5 milyar dolar olduğunu belirten Topaloğlu, "Türkiye'de gıda perakendecilerinin sektör içindeki cirosu 10 milyar doları buluyor. Gıda perakendecilerinin cirolarının içindeki sebze ve meyvenin payı ise yüzde 15. Bu noktadan bakıldığında 1.5 milyar dolarlık bir sebze ve meyve pazarı bu kanundan direkt olarak etkileniyor" diyor.

Bakan bile 'haberim yok' dedi

Kanunun sektöre danışmadan TBBM'ye getirildiğini ve onaya sunulduğunu belirten Oral, "Kanun bir gecede çıkarıldı. Bu yasanın kime bir yararı olacağını bilmiyorum. Bakan bile 'benim de haberim yok' diyor. Bu hali ile uygulanması halinde ise tüketici önümüzdeki günlerde sebze ve meyveyi yüzde 18-20 zamlı yemek zorunda kalacak" diyor. Yeni yasa ile birlikte malların telef olma oranının da yükseleceğini kaydeden Oral, şu açıklamayı yapıyor: "Hiç olmazsa sadece bu vergi oranı bulunduğu şehirde bir depoda uygulansın diye bir talebimiz var. Bunun için gerekli görüşmeleri yapıyoruz. Uygulamayı ancak ek yönetmeliklerle değiştirebiliriz" dedi.

Kanunun bir diğer sıkıntısı da belediyelerin farklı uygulamaları. Ankara denetimlere başlarken, birçok belediyenin ise "ben eski uygulamayı devam ettireceğim" dediği belirtiliyor.

Uygulamada ciddi karışıklıklar var

Yeni yasanın uygulamasında ciddi sıkıntılar olduğunu belirten Migros Genel Müdürü Aziz Bulgu, "Maalesef bakanlığın görüşü bile alınmadan hazırlanmış bir yasa. Biz ürünlerimizi Antalya gibi üretim bölgelerinden alıyoruz. Toplama merkezlerimize de taze olarak sevk ediyoruz. Ankara'daki ve İstanbul'daki toplama merkezimiz Edirne'den Bursa'ya kadar servis veriyor. Ankara Bolu'dan Samsun ve Trabzon'a kadar servis veriyor. Her birinin her şehre girmesi vergi ödemek demek" diye konuşuyor. Bulgu, her şehirdeki hale uğramanın da ürünleri telef edeceğini altını çiziyor. Hal müdürleri arasında da uygulamada karışıklık olduğunu kaydeden Bulgu, "Antalya ben vergi almadan bırakmam diyor. Sattığımız yere gidiyoruz. Bu seferde orada vasıtalarımızı bırakmıyorlar" diye konuşuyor.

Herkes vergisini ödeyecek

Denetimlere ilk olarak başlayan Ankara Zabıta Müdürü Mehmet Ercan ise kanunu uyguladıklarını söylüyor. Şehrin giriş çıkışlarında yaptıkları denetimlerin 2-3 günlük bir olay olmadığını belirten ercan, "Ben 3 yıldır bu görevdeyim. Ve 24 saat Ankara girişinde kamyon denetimimiz var. Ama bugüne kadar faturasını gösteren büyük perakendecilerin kamyonlarına geçiş veriyorduk. Yeni kanunla onları da denetime aldık. 20'nin üzerinde ekibimiz var 8 tanesi Ankara girişinde. 12 tanesi de pazar yerlerinde kamyonların denetimini yapıyor. Herkes vergisini ödeyecek ve halden çıktığına ilişkin belgelerini hazır bulunduracak" açıklamasını yapıyor. Tüm illerdeki hal müdürlerine denetimlere başlanması için duyuru yapıldığını belirten Ercan, Ankara'nın bu konuda öncü olduğunu kaydediyor.