Shell 8 milyar dolara koşuyor

Milliyet’te bir çalışma yapmıştık. 4-5 yıl kadar önceydi. Türkiye’deki en büyük yabancı şirketleri saptıyorduk ciroları üzerinden. Shell oturmuştu listenin başına. 3 milyar dolar gibi bir ciroydu o zaman

Genel Müdürü Canan Ediboğlu’nun verdiği bilgiye göre Shell Türkiye, geçen yılı 6 milyar dolar ciroyla kapatmış. Buna göre kısa bir zamanda şirketin cirosu ikiye katlanmış! Dahası, bu yılı 8 milyar dolarla kapatmayı planlıyor. Çok önemli rakamlar.
Shell, bunu Türkiye’de pazarlama alanında kendisine büyük ivme kazandıran Turcas birleşmesiyle gerçekleştirdi. Büyük de yatırım yaptı. 1206 istasyona ulaştı. Sektördeki tek kadın genel müdür olan Canan Ediboğlu ile Shell Türkiye’yi konuştuk:
Shell, 1923’te Türkiye'de faaliyete başlamış. Çeşitli işleriniz var. Biraz bahseder misiniz?

Shell, Türkiye’deki yatırımlarına 85 yıl önce başladı. Bizim işlerimiz akaryakıt, madeni yağ, Türkiye'ye gelen yabancı havayollarına ait uçaklara yakıt ikmali, yerli havayollarımızın yurtdışı alımlarına aracılık, transit deniz yağı ve yakıtı satışları, Shell Chemicals'ın ürettiği kimyevi maddelerin satışı, doğalgaz dağıtımı.

Shell & Turcas’ın Türkiye'de 1206 akaryakıt istasyonu var. Ticari yakıtlar işkolunda otomotiv, nakliye, inşaat, gıda ve tarım sektörlerine yakıt seçenekleri sunuyor.
Shell’in kimya, deniz satışları ve savacılık segmenti faaliyetleri Shell Company of Turkey bünyesinde. Bu şirketimizin Ataş’ta yüzde 27 hissesi var. Ambarlı ve Derince’de 2 depolama tesisiyle birlikte ortak girişim tesisi olarak İskenderun, Antalya ve Ambarlı’da üç terminali var. 2005'te yüzde 51’i özelleştirilen Tüpraş’ta yüzde 2 azınlık hisseye sahip.

Shell Gaz, otogaz, dökmegaz ve tüpgaz olmak üzere LPG pazarlama, dağıtım ve satış alanında faaliyet gösteriyor.

Shell Enerji de Gazprom’la imzaladığı anlaşma çerçevesinde 2021 yılına kadar yılda 250 milyon metre küp doğalgazı Türkiye’de pazarlayacak.

Nasıl bir yapılanma var? Ortaklık hangi işleri kapsıyor?

Bizim global vizyonumuz arama, üretme, yatırımdır. Pazarlama faaliyetlerinde stratejik ülkelerde yatırımdır. 6 ülke var. Biri Türkiye. Pazarlamada faaliyetlerimizi artırmaya karar verdik. Turcas’la ortaklığa gittik. Ortak girişim şirketini kurduk. Buraya istasyonlar geçti.

Madeni yağ üretimi de ortak girişim bünyesindedir.

Ortak girişimin dışında yüzde 100 Shell’in olan jet yakıtı, marin ve kimya işlerimiz var.
Tüpraş'ta yüzde 2'yle mi kalacaksınız?

Bizim dünyada 50 rafinerimiz var. Tüpraş yatırımına baktık, Koç’la beraberce girdik ama hissemizi azınlık olarak devam edeceğiz.

Türkiye niçin sizin 6 önemli pazarınızdan biri?

Çünkü büyüme potansiyeli var. Kişi başına düşen araba sayısı AB'nin çok altında. 1000 kişiye 70 araç. Petrol kanunu piyasası düzenlemesini AB standartlarında yaptığı için büyüyecek gözüyle bakıyoruz. Bu yüzden Botaş ihalesine girdik. Samsun-Ceyhan’da fizibilite çalışması başlattık. Ama karar vermiş, açıklama yapmış değiliz. Teknik danışmanlık şirketimiz yalnız Tüpraş'ta değil Petkim'de de bir ihale kazandı.

Ceyhan'daki diğer rafineri projeleriyle ilgileniyor musunuz?

Ceyhan’da 4 rafineri projesi var. Bunlara da teknik danışmanlık vermek istiyoruz. Tüpraş’ta ortaklığımızla çelişmiyor. Aynı marka altında ayrı bir ekip kullanırız.

Yeni yatırım var mı gündemde?

Derince’de yatırımı büyüttük. Penzoilin tüm Avrupa’daki küçük kap üretimi Derince’de üretiliyor. Turcas’la birleştiğimizde Türkpetrol istasyonlarını Shell’e çevirdik. Çevirdiğimiz zaman yüzde 40 satış artışı elde ettik. 250 milyon dolar yatırım yaptık 2.5 yıl içinde.

2008'de de 150 milyon dolar yatırım yapılıyor. Shell uzun vadeli bakar. LPG şirketi Sihirgaz'ı 2001’de aldık. Yatırımlarımıza 2001 krizinde devam ettik ve en büyük verimliliği de krizde yaptığımız o istasyon yatırımlarından elde ettik. Her zaman yatırım yapabiliriz. Yatırım hep gündemdedir. Diğer iş alanlarımıza da yatırım olabilir.

Sizin sisteminiz nedir? İstasyonlar bayilerin mi?

Yüzde 95’i bayilerin mülkiyetindedir. Bayi lisanısı alır ve dağıtım şirketlerine gelir, yatırım yapar.

En çok satış yapan istasyonunuz hangisi?

Levent istasyonu. Ortalama günlük satışı 62 bin litre. Diğer istasyonlarımız da çok iyidir. Kirazlı Mahmutbey gizli müşteri uygulamasında en yüksek puanı alan istasyon oldu. Farkı yaratan insanlardır. Gizli müşteri uygulamasını yurtdışı kendisi yaptırıyor, bizim bile haberimiz yok.

İstasyon transferleri var sektörde. Nedir durum?

Transferler oluyor ve inanılmaz fiyatlarla oluyor. Shell olarak diğer ülkelerde nasıl bir uygulama yapıyorsak burada da aynısını yapıyoruz. Ben satışına göre fiyat veriyorum.
Önemli olan transferde verilen para değildir, önemli olan o markanın altında çalışırsa ne kadar satabileceğidir. Biz bu konuda iddialıyız. Hangisini transfer ediyorsak yüzde 30 civarında satış artışı oluyor.

Shell Akademi'de ön saha elemanlarına eğitim veriyoruz. Çok gururlanıyoruz. Üniversite mezunları var. Bazı istasyonlarımızda kadınlar görebilirsiniz.

Sizin depolarınız da var...

Üç depomuz var. Bunları Çekisan işletiyor. Çekisan, BP ile Shell’in ortak depoculuk şirketi. Buradan tankerlerle nakliye yapılır. Türkiye'de ilk defa Shell, 'Direkt Dağıtım Sistemi'ni kurarak akaryakıtını kendisi taşımaya başlamıştır. Bayilerimizin de tankeri var. Zaten bayimiz de yaptığında Shell’in standartlarında yapmak zorunda.

En çok nerelerde güçlüsünüz?

Büyük şehirlerde bizim istasyon yerlerimiz birleşmeden sonra daha da kuvvetlendi. Shell kentlerde güçlü. İstasyon verimliliği bizde ortalama 3 bin metreküp satıştır. Endüstri seviyesi 1300 metreküptür. Yatırımlarımız talebe orantılı. ‘Doğuda istasyon niye açmıyorsunuz?’ diyorlar ama talep varsa yapıyoruz.

2007 ve 2008'in ilk 9 ayını nasıl kapattınız?

2007, tüm iş alanlarımızda çok başarılı bir yıl oldu. Doğalgaz dağıtım sektörüne başarılı bir giriş yaptık. Shell & Turcas akaryakıt ve madeni yağlarda liderlik hedefiyle yola çıktı. Hedefimize şimdiden çok yaklaşmış durumdayız.

2008 Ağustos sonu itibariyle beyaz ürünlerde pazar payımız yüzde 24’e ulaştı. Bu oran Shell &Turcas A.Ş. ortaklık girişiminin 2006 yılından bu yana ulaştığı en yüksek seviye. Kurşunsuz benzin segmentinde ise yüzde 35 (toplam benzinlerde yüzde 30) ile pazarın lideri. Madeni yağlarda ise yüzde 26.4 pazar payı ile yine sektörde lider durumdayız.

2008'de Shell & Turcas olarak yaptığımız yatırım 150 milyon dolar civarında. Toplam Türkiye 2007 cirosu 6.5 milyar dolar. Bu seneyi 8 milyar dolarla kapatacağız.

Yerel pazarda önümüzdeki dönemde hangi işlere odaklanacaksınız?

Global düzeyde Shell, arama ve üretime ağırlık vermek istiyor. Üretim ve pazarlama segmentlerinde organik büyümeyi hedefleyen bir portföy yapılandırıyoruz.

Türkiye’ye gelince; Shell’in petrol ürünleri pazarlama (downstream) alanında yatırım yapma kararı aldığı 6 ülkeden birisi. Shell & Turcas birleşmesini başarıyla tamamladık. Şimdiki önceliğimiz, akaryakıt ve madeni yağda lider olmayı hedefledik. İstasyon başına ortalama satışlarımız sektör ortalamasının iki katından daha fazla. V-Power Kurşunsuz Süper'de üç katından da büyük.

2007 - 2008'i 'yakıt ekonomisi' yılı ilan ettik. Yakıt ekonomisi formüllü dizel ve kurşunsuz segmentlerdeki iki yeni ürünü; (Yeni Diesel Extra ve Yeni Kurşunsuz 95) müşterileriyle buluşturduk.

Dünyadaki tüm araç sürücülerinin yüzde 10 veya üzerinde yakıt tasarruf etmesi durumunda, en az 170 milyar litre daha az yakıt kullanılabilecek. Bu rakam yılda içilen şişe suyu miktarının 2 katına tekabül ediyor.

Bu konudaki bilinçlendirme programını devreye soktuk. Yakıt ekonomisi dünya rekortmenleri Taylor çifti, geçtiğimiz yılın sonunda, Philip Morris’in toplam 100 kişilik satış ekibine eğitimler verdi. Philip Morris çalışanları, yakıt ekonomisi formüllü ürünlerimizi ve Taylorların paylaştığı ekonomik sürüş tekniklerimizi uygulayarak, yakıttan yüzde 30’a varan oranda tasarruf etti.

Geçtiğimiz aylarda bu uygulamayı, Türkiye genelindeki sürücülere de açtık. Bu konudaki diğer projemiz de geçtiğimiz aylarda getirdiğimiz simülatör. Sürücülere, gerçek yol koşullarında sürüş deneyimi yaşayarak yakıt tasarrufunun püf noktalarını öğretiyoruz.

Sosyal sorumluluk projeleriniz var mı?

85 yılda Türkiye’de pek çok ilke imza attık. Sosyal alanlara da yatırım yaptık. Shell bu yatırımlarla Türkiye’nin doğal, kültürel, tarihi mirasını korunarak gelecek kuşaklara aktarılmasını, becerileri ve yetenekleri daha yüksek bir genç kuşağın yetişmesine katkıda bulunmayı hedefliyor.

Sorumlu yurttaş felsefesiyle hareket ediyoruz. Toplumsal konulardaki sorumlu tavrımızı tüm sosyal paydaşlarıyla paylaşıyoruz. Zaman içinde TEGV, ÇYDD, TEMA gibi sivil toplum kuruluşlarıyla önemli ortak çalışmalar gerçekleştirdik.

Fiyat yönetmeliği yanlış, başka bir örneği de yok

Türkiye'de akaryakıt fiyatları serbest bırakıldı, denetim ve gözetimi de EPDK'da. Serbest pazar sonrası rekabetle ilgili neler düşünüyorsunuz?

Bu sürecin en önemli sonuçlarından birisi, sektörün rekabete açılması oldu. Pazara yeni oyuncular girdi. Şu anda dağıtımcı şirket sayısı 48. Rekabet, bir sektörün gelişmesinin motorudur. Bu dönemde yoğun bir şekilde şirket alımları ve birleşmeleri yaşadık.

Önemli gelişmeler oldu ama hala bazı sorunlar var. EPDK yeni bir fiyatlandırma yönetmeliği çıkardı.Gelişmiş, serbest piyasa olan ülkelerde örneği yok. Başka hiçbir sektörde yok.

Bu yönetmeliğe 5015 sayılı kanun çerçevesinde gerek olmadığını söyledik. Büyük bir itirazdan bahsetmiyorum. Görüşümüzü ilettik. Basında 'Petrol şirketleri ayaklandı' gibi haberler çıktı. EPDK, 'Ben metodolojiyi bilmek istiyorum' diyor. Fiyat değişikliğini bildirmemizi istiyor. Shell olarak biz bunu kendi içimizde değerlendirip, uygun bir şekilde hareket edeceğiz.

EPDK ile de görüşüyoruz. Bayinizde marker açısından bir sorun çıkarsa, seviye düşük çıktı diyelim, dağıtım şirketini sorumlu tuttuğundan, kendi bayilerini kontrol yetkisi veriyor.

Kayıtdışı ne kadar azalsa da hala bir sorun. Denetim lisanslandırılmış faaliyetler yerine lisanslandırılmamış faaliyetler üzerinde yapılmalı.

Şu an ne oluyor? Mesela marker seviyesi lisanslandırılmış şirketler üzerinde yapılıyor. Bazı kaçak girişimleri oluyor. Yollarda rafine motorin diyor. 2.38-2.49 YTL diyor. Tüpraş maliyetinin altında. Zararına mı satıyor?

Denetim yapılıyorsa burayı denetlemek gerekir. 10 numara yağ azaldı. Biraz girişimlerde bulunduk. Ama geçen gün bir örnek aldık, test yaptırdık tamamen atık yağ çıktı.

Türkiye’de ve bölgede petrol ve doğal gaz haritasını nasıl okuyorsunuz Shell olarak?
Bölgemiz, dünyanın enerji açısından nabzının attığı yerlerden biri. Türkiye’nin coğrafi konumu, en büyük petrol ve doğalgaz üreticisi ülkelerle Avrupa’daki en büyük tüketici ülkeler arasında yer alması, bir enerji köprüsü olmasını neredeyse zorunlu kılıyor.
Doğu-Batı Enerji Koridoru projesi bu hedef temelinde oluşturuldu. Amaç Kafkaslar ve Orta Asya çıkışlı enerji kaynaklarını emniyetli ve alternatif güzergâhlar üzerinden Batı pazarlarına sevk etmek. Sistemin belli başlı bileşenlerinden birisi BTC'ydi. Bir diğer proje Samsun-Ceyhan'dır.

Bakü-Tiflis-Erzurum ve Hazar-Türkiye-Avrupa doğalgaz boru hatları, Nabucco projesi, Türkiye-Yunanistan-İtalyan interconnekte sistemi, Arap ve Irak Gaz Boru Hatları çalışmaları süren projeler arasında.

Shell yenilenebilir enerjiye yönelik ne gibi çalışmalar yapıyor?

2000’den bu yana alternatif enerji alanına 1 milyar dolar yatırım yaptık. Dünyada en geniş alternatif enerji portföyü olan enerji şirketi ve biyoyakıtlarda da dünyanın en büyük dağıtımcısı konumundayız. Rüzgâr enerjisi geliştirme alanında en büyükler arasında yer alıyoruz. Yeni nesil güneş enerjisi teknolojisinin geliştirilmesinde de birinci sıradayız.

Araçlarda hidrojenin yakıt olarak kullanılmasını sağlayan teknolojiyi hayata geçirdik. Avrupa, ABD ve Japonya’da hidrojen yakıt istasyonlarıyla, hidrojen yakıt hücrelerine sahip araçlara hizmet veriyoruz.

İkinci nesil biyoyakıtlara yani hammaddesi gıda olarak kullanılmayan ve selüloz içeren tarımsal çöpler olan yakıtlara yatırım yapıyoruz.

Enerji talebinde gelişmeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

2100 yılına geldiğimizde dünyanın enerji sistemi bugünkünden çok farklı olacak. Güneş, rüzgâr, hidroelektrik ve biyoyakıtlar gibi yenilenebilir enerji kaynakları, toplam enerji bileşiminde daha fazla yer tutacak ve nükleer enerji de bu yelpazede yerini alacak. İnsanlık hava kirliliği ve sera gazı emisyonlarıyla başa çıkmanın yollarını bulacak.

Hükümetler enerji verimliliği standartları, vergiler ve diğer politik araçlar yoluyla binaların, araçların ve ulaştırma yakıtlarının çevresel performanslarını geliştirmelerine destek olacaktır.

Standartların uyumlulaştırılması talepleri arttıkça dünyanın çeşitli köşelerindeki ülke politikaları birbirine daha yaklaşacak, endüstriyel CO2 emisyonlarına maliyet getiren “sakla ve ticaretini yap” (cap and trade) benzeri mekanizmalar uluslararası kabul görecektir.

Düşük karbonlu bir enerji sistemine ulaşmak için dünyayı uzun bir yolculuk bekliyor. Şirketler bu yolculukta hangi yolun tutulması gerektiğini sadece önerebilir, çünkü kaptan koltuğunda oturan hükümetlerdir.

Ve kıran kırana bir rekabet mi, yoksa gerçekten bir takım çalışması mı yürütüleceğine hükümetler karar verecektir.

Canan Ediboğlu kimdir?

The Shell Company of Turkey Genel Müdürü Canan Ediboğlu, orta öğrenimini İngiltere'de Ancaster House School'da, yüksek öğrenimini Southampton Üniversitesi Ekonomi bölümünde, Lisansüstü eğitimini, yine aynı üniversitede Finansal Kontrol Yönetimi alanında tamamladı. Çalışma yaşamına Southampton Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olarak başladı.

1980'de Türkiye'ye döndü ve aynı yıl Shell Türkiye'de Planlama Müdürü oldu. 1992'de Hazine Müdürlüğü'ne atandı. 1998'de Finans Direktörlüğü görevini üstlendi. 2003 Ocak ayı itibariyle, Finans Direktörlüğü'ne ek olarak Shell Türkiye Genel Müdürlük görevini devraldı. Sektörün ilk kadın genel müdürü oldu. Ediboğlu PETDER (Petrol Sanayi Derneği) ve TOBB Petrol ve Petrol Ürünleri Sanayi Meclisi Başkanlığı görevlerini de yürütüyor.