İktisatçı Mustafa Sönmez, 1998'den bu yana IMF destekli sürdürülen ekonomi politikalarının olumsuz etkilemeye devam ettiği tarımdaki nüfusun hızla yoksullaşarak mülksüzleştiğini bildirdi.

Sönmez, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) büyüme ve istihdam ile Maliye Bakanlığı'nın bütçe verilerinden yararlanarak yaptığı değerlendirmede, tarımdaki büyümenin, ekonomideki genel büyüme eğrisinin çok altında kaldığına ve tarımın milli gelir içindeki yerinin daraldığına dikkat çekti. Sönmez "Bunun sonucu olarak tarımdan geçinen nüfus azalıyor ve kırlardan kente göç hızlanıyor. Tarımdaki erozyona devletin katkısı çok sınırlı düzeyde kalırken tarımın milli gelirden aldığı pay da geriliyor, tarım nüfusu yoksullaşıyor ve mülksüzleşiyor" dedi.
Sönmez'in belirlemelerine göre IMF destekli programların uygulandığı son 8 yılda ekonomide iki, tarımda ise 3 küçülme yılı yaşandı. Ekonominin geneli 8 yılda ortalama yüzde 2.6 büyürken tarımdaki büyüme yıllık yüzde 1.6'da kaldı. 2001 krizinden sonra ekonominin genelinde ortalama yıllık büyüme yüzde 8.5'i bulurken tarımdaki büyüme yüzde 3'te kaldı. 

Milli gelir ve tarım sektöründeki yıllık büyüme oranları (yüzde)
GSMH Tarım
1998 3.9 8.4
1999 -6.0 -5.0
2000 6.3 3.9
2001 -9.5 -6.5
2002 7.9 6.9
2003 5.9 -2.5
2004 9.9 2.0
2005 7.7 5.6 2002-2005 ort. 8.5 3.0 1998-2005 ort. 2.6 1.6

TARIMIN PAYI DARALDI

Tarımdaki büyümenin temposunun düşmesi, Türkiye ekonomisindeki yerini de daralttı. Türkiye istihdamındaki yüzde 30'ları aşan payına karşılık tarımda yaratılan katma değerin 2000'de yüzde 13.4 olan GSMH içindeki payı 2004'te yüzde 11.7'ye, 2005'te de yüzde 11.5'e düştü. Tarım üretimindeki gerileme, tarımdan geçinen nüfusun tarımda tutunamamasına, tarımı terkederek kentlere yığılmasına da neden oldu.

Geçinen ya da tarımda çalışan 7 milyon 3i bin kişiyle 2000'de tarım, toplam istihdamın yüzde 32.6'sını oluşturuyordu. 2004'te çalışanların sayısının 380 bin artmasına karşılık tarımın milli gelirdeki payı yüzde 11.7'ye düştü. 2005 ise tarımdan tam bir kaçış yılı oldu. Yüzde 5.6'lık büyümeye karşın tarımın milli gelirdeki payı yüzde 11.5'a geriledi ve tarım çalışan nüfusu da 1 yılda 813 kişi azalarak 6 milyon 602 bine geriledi. 

Tarım sektörünün GSMH ve istihdamdaki payı
Tarım/ Tarım isthdamı/ Tarımda çalışanlar
GSMH T.İstihdam (Bin kişi)
2000 13.4 32.6 7.031
2004 11.7 34.2 7.415
2005 11.5 29.9 6.602

GELİR DAĞILIMI

Sönmez'e göre tarımda yaşanan yoksullaşma ve mülksüzleşme, gelir dağılımı göstergelerinden de izlenebiliyor. DİE'nin gelire göre milli gelir verilerine göre, çalışan nüfusun üçte birini oluşturan tarım kesiminin (işgücü hariç) 2000 yılında kullanılan gelirden yüzde 14.7 olan aldığı pay, kriz yılı 2001'de yüzde 13.1'e geriledi. Yeniden büyümeye geçilen 2002'de tarımın payı ancak yüzde 12.1 oldu ve izleyen büyüme yılları 2003 ve 2004'te ise sırasıyla yüzde 12.5 ve yüzde 11.9 olarak gerçekleşti. Böylece 7.7 milyon kişinin geçimini sağladığı tarım, 2000'den 2004'e gelir pastasından yaklaşık 3 puan kayba uğradı.

DEVLETTEN ÖNEMLİ BİR DESTEK YOK

Tarım kesimi artan yoksullaşma ve mülksüzleşmesi karşısında devletten de önemli bir destek görmüyor. Nüfusun üçte birini oluşturmalarına karşılık, tarım kesiminin milli gelirden 2000'de yüzde 14.7 olan aldığı pay 2004'te yüzde 11.9'a düştü. Tarım kesimi için bütçeden 2005'te yapılan harcama 3.7 milyar YTL'de kaldı. Bu, bütçe harcamalarının yüzde 2.5'i anlamına geliyordu. Oysa aynı yıl, bütçeden yapılan faiz ödemeleri 45.6 milyar YTL'yi bularak bütçenin yüzde 32'sini götürdü. Faizler için 2006 bütçesinde ise 46.2 milyar YTL ayrıldı.

Tarıma bütçeden yapılan ödemenin yaklaşık üçte ikisi, "Doğrudan Gelir Desteği" başlığı altında verildi. Bu ödeme, Dünya Bankası tarafından kontrol edilen bir programa dayanıyor ve belirli ürünlerin ekilmemesi koşuluna bağlı dağıtılıyor. Tarıma desteğin 2006 yılında ise 2.3 milyar YTL'ye indirilmesi öngörüldü. Böylece erozyonu hızlanan tarım kesimi, 2006'da devletten daha az destek görecek. Hata! Yer İmi tanımlanmamış.