Üç yılda 3.5 milyar dolar kaçtı

Hükümet, parasını Türkiye'ye getiren gurbetçiden vergiyi kaldırmaya hazırlanırken, Merkez Bankası'nın bu dövizlere sırt çevirdiği ortaya çıktı.

Gurbetçilerin birikimini değerlendiren MB, kasalarının dolduğu gerekçesiyle faiz uygulamasını değiştirdi. Yurtdışındaki bankalarda tasarruflarını Merkez Bankası'nın kredi mektuplu döviz tevdiat hesabında tutan binlerce gurbetçi de, parasını çekmek zorunda kaldı. Altı yıl öncesine kadar Euro'ya iki yıl vadeli yüzde 7,5 faiz veren MB, 2008'de bu rakamı yüzde 1'e indirince gurbetçi de Alman bankalarının yolunu tuttu. Avrupa'nın farklı ülkelerinden önceki yıl 1 milyar 268 milyon dolar, geçen yıl 1 milyar 450 milyon dolar, bu yılın ilk sekiz ayında da 890 milyon dolar bu hesaptan çekildi. Son üç yılda yaklaşık 3,5 milyar dolarlık birikim, yurtdışındaki yabancı bankalara aktarılmış oldu. Merkez Bankası'nın kredi mektuplu döviz tevdiat hesabında 2004 yılında 18,4 milyar dolar bulunurken, rakam yılın ilk altı ayında 16,2 milyar dolara geriledi.

Bir yetkili, "Yüzde 1'lik faiz, 16-17 milyar dolarlık birikimi elde tutmak için çok düşük bir oran. Yıllık 1 milyar doları aşan bir çıkış önümüzdeki günlerde daha da hızlanır." dedi.

Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının birikimlerini çekmek için oluşturulan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesapları'nda biriken gurbetçinin tasarrufu, faiz politikası sebebiyle bir türlü artmıyor. Bu hesap Merkez Bankası'nın muhabirliğini yapan Citigroup, Commerzbank, Deutsche Bank, Barclays Bank, HSBC, Societe Generale, BNP Paribas gibi Avrupa'nın önde gelen bankalarının yanı sıra İşbank ve Ziraat Bankası'nın yurtdışında bulunan iştirakleri tarafından açılıyor. Gurbetçi birikimini buraya yatırdığında para Merkez Bankası'nın hesaplarına geçiyor.

En az bin Euro, dolar, sterlin ve iki bin İsviçre Frangı ile açılan bu hesapta para iki yıllığına yatırılıyor. Mart 2006 tarihinde yapılan değişiklikle, bir yıl vadeli kredi mektuplu döviz tevdiat hesabı açılmıyor. Yurtdışında kamu görevlisi olarak bulunan kişilerin hesap açtırabilmeleri için yurtdışında oturma veya çalışma iznine sahip olmaları gerekiyor. Ancak diplomatik pasaport sahiplerinin mezkur pasaportlarında yazılı yurtdışındaki görev yerleri ve unvanlarının yurtdışında oturma veya çalışma iznine sahip olduklarını göstermeleri halinde pasaport haricinde ayrıca bir belge istenmiyor.

TC vatandaşlığından çıkartıldığı tespit edilen kişiler adına yeni hesap açılmıyor. Yurtdışında ikamet eden oturma veya çalışma izni ya da hakkı bulunan geçerli Türkiye Cumhuriyeti kimliğine (TC pasaportu, TC nüfus cüzdanı) veya 'belge'ye sahip gerçek kişiler Merkez Bankası nezdinde Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesabı açtırabiliyor.

Son yıllarda yakalanan istikrar sayesinde Merkez Bankası'nın kasası dolunca, banka gurbetçilere sırt çevirmişti. Özellikle kriz dönemlerinin kurtarıcısı olarak görülen yaklaşık 15 milyar dolarlık gurbetçi dövizine ihtiyaç kalmadığı için bu paraya ödenen faizleri son beş yılda yaklaşık üç kat azaltmıştı. Faizlerin yüzde 7,5 seviyesinden yüzde 2,75'e kadar gerilemesiyle birlikte en büyük döviz gelirini oluşturan ve yıllık 5 milyar doları aşan bu kalem 1 milyar doların altına geriledi.

Gurbetçi vatandaşların kendi ülkelerine getirdikleri bu paraların dünya genelindeki büyüklüğü resmi rakamlara göre 300 milyar dolar. Gayri resmi büyüklük ise 500 milyar dolar. Bu dövizler özellikle Afrika başta olmak üzere bazı ülkelerin gayri safi milli hasılalarının yarısına kadar yaklaşıyor.

Sayıları 5 milyona yaklaşan yurtdışındaki Türk işçileri, geçen yılın ilk dokuz ayında yurda 849 milyon dolar göndermişti. Merkez Bankası verilerinden yapılan hesaplamaya göre, yurtdışındaki işçilerin kırk beş yılda Türkiye'ye gönderdiği toplam rakam yaklaşık 75 milyar dolara yaklaştı.

Yastık altındaki paraya vergi inceleme muafiyeti geliyor

Hükümet, Türk vatandaşlarının yurtdışında tuttuğu birikimi Türkiye'ye çekme ve yerliye stopajın kaldırılması girişiminin yanısıra yeni bir önlem daha düşünülüyor. Yurtiçinde vatandaşın yastık altında tuttuğu birikim de vergi incelemesinden muaf tutularak ekonomiye kazandırılması planlanıyor.

Bakanlar Kurulu'nda gündeme gelen ancak Maliye Bakanlığı'nın sıcak bakmadığı bu teklifin yurtdışından gelecek paranın miktarına göre devreye sokulması planlanıyor. Yastık altındaki parayı ekonomiye kazandırmak için getirilen bu öneride uygulamanın üç aylığına getirilip, içerideki paraların sisteme alınması halinde yüzde 5 vergi alınması düşünülüyor.

Mevcut uygulamada da herhangi bir vatandaşa yastık altındaki parası için "Nereden buldun?" sorusunun yöneltilmediğine dikkat çeken üst düzey bir yetkili, bunu tespit etmenin zor olduğunu vurguluyor. Aynı yetkili, bu paradan herhangi bir vergi alınmasının ancak yapılan inceleme sonucunda ortaya çıkabileceğini kaydediyor.