Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinin ardından alım gücü yüzde 50'lere varan oranlarda fakirleşen Türk halkı, ekonominin son dönemdeki gidişatından memnun. Halk kriz sıkıntısını üzerinden attı. Uzun zamandır ilk kez bankalara olan borç stoğu tasarruf oranını geçti.

Türkiye’nin 2001 yılında yaşadığı tarihinin en büyük ekonomik krizinden çıkış süreciyle birlikte, kriz döneminde ertelenen talebin de etkisiyle hızla büyümeye başlayan tüketicilerin bankalara ve tüketici finansman şirketlerine olan borçları, özel tüketim harcamalarında bu yıl yaşanan nispi yavaşlamaya rağmen son bir yılda 16.7 milyar YTL’lik büyüme kaydetti. Tüketicilerin borçlarındaki büyüme aynı dönemdeki tasarruflarındaki artışı geride bıraktı.

Merkez Bankası verilerinden yapılan belirlemelere göre geçen yıl ekim ayında 25.2 milyar YTL olan tüketicilerin, bankalara ve tüketici finansman şirketlerine olan borçlarının toplam tutarı, bu yıl ekim ayında 41.9 milyar YTL’ye kadar çıktı. Söz konusu borçların 24.9 milyar YTL’si bankalara, 1.8 milyar YTL’si özel finans kuruluşlarına olan tüketici kredisi borçlarından, 15.5 milyar YTL’si ise kredi kartı borçlarından kaynaklandı. Ekim 2004’te tüketicilerin 12.3 milyar YTL’lik bankalara, 820 milyon YTL’lik tüketici finansman şirketlerine tüketici kredisi ve bankalara 12.2 milyar YTL’lik kredi kartı borcu bulunuyordu.

TÜKETİMDEKİ REEL BÜYÜME

2001 krizinde Türkiye’deki özel nihai tüketim harcamaları reel olarak bir önceki yıla göre yüzde 9 oranında azaldıktan sonra 2002 yılında yüzde 2’lik düşük bir artış göstermişti. Kriz sonrası özel nihai tüketim harcamalarındaki asıl büyüme eğiliminin başladığı 2003 yılında yüzde 6.1’e kadar çıkan tüketim harcamalarındaki reel büyüme, 2004 yılında ise yüzde 10.9’luk artışla doruğa çıkmıştı. Bu yıl ise özel nihai tüketimin yine reel olarak yüzde 5.2 oranında arttığı tahmin ediliyor. Buna göre 2001 yılında dibe vuran özel tüketim harcamalarında, 2002-2005 yıllarını kapsayan dört yıllık dönemde reel olarak yüzde 26.3 oranında bir büyüme kaydedildi.

Uygulanan ekonomik politika gereğince özellikle ücret ve benzeri gelirlerin satınalma gücü açısından kriz öncesi düzeye göre azaltılmasına rağmen, özel nihai tüketim harcamalarında yaşanan bu yüksek büyümeyi tüketici kredileri ve kredi kartı kullanımındaki yaygınlaşmanın finanse ettiği gözleniyor. Türkiye’deki faiz oranlarının özellikle tüketici kredilerinde son yılların en düşük noktasına inmesinin de etkisiyle, tüketimini gelir artışından daha fazla büyüten tüketicilerin buna bağlı olarak borçları da önemli ölçüde büyüdü.

KONUT VE KREDİ KARTI BORÇLARI

Tüketicilerin borçlarında son bir yılda 16.7 milyar, bu yılın ilk 10 ayında da 14.4 milyar YTL’lik büyüme yaşanmasında en önemli etken konut kredileri oldu. Vadesi 25 yıla kadar uzatılan ve faiz oranı bazı bankalar tarafından mevduat faizlerinin bile altına çekilen konut kredileri son bir yılda 7.4 milyar YTL, bu yılın ilk 10 ayında ise 7.1 milyar YTL artış kaydederek 9.8 milyar YTL’ye kadar ulaştı.

Hem bankalar hem de tüketici finansman şirketlerinin kullandırdığı otomobil kredileri ise bu yılın ilk 10 ayında 1.8 milyar, son 12 ayda ise 2.1 milyar YTL’lik artışla 7 milyar YTL’ye ulaştı. Yine hem bankaların hem de finansman şirketlerinin kullandırdığı diğer tüketici kredileri ise son bir yılda 3.9 milyar, son 10 ayda ise 3.7 milyar YTL’lik artışla 9.7 milyar YTL’ye kadar yükseldi.

Kredi kartı borçları ise 1.8 milyar YTL’si bu yılın ilk 10 ayında olmak üzere son bir yılda toplam 3.3 milyar YTL artarak 15.5 milyarı buldu.