VOB'da spekülasyon yapanlar

Reel kesimin faaliyet dışı elde ettiği kârları bırakmak istemediğini bu yüzden VOB'da (Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası)  kurumsal yatırımcılardan çok spekülasyon yapanların bulunduğu öne sürüldü.

Reel kesimin faaliyet dışı elde ettiği kârları bırakmak istemediğini bu yüzden VOB'da kurumsal yatırımcılardan çok spekülasyon yapanların bulunduğunu söyleyen Gedik Yatırım Vadeli İşlemler Pazarlama Müdürü Nuri Sevgen, "Reel kesim faaliyet dışı kârlarını bırakma niyetinde değil. İhracatçıya 'Vadeli mal aldınız, doların düşüşüne karşı kendinizi koruyabilirsiniz' diyoruz. Cevap 'ya bu dönem dolar yükselirse' oluyor. Şirketler yıllardır faaliyet dışı o kadar yüksek kârlar ediyor ki bırakmak istemiyor" dedi.

Yaklaşık iki yıl önce İzmir'de faaliyete geçen Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda (VOB) halen işlem yapan 21 bin 767 yatırımcının ağırlığı al-sattan para kazanmak isteyen spekülatörlerde. Piyasanın eksiği ise kurumsal yatırımcı denen kur veya faiz riskinden korunmak için (hedge) işlem yapan kesim. Yabancıların toplam işlem hacmindeki payı ise yüzde 35'lerde. Bugün yapılan işlemlerin yüzde 87,5'i endeks özellikle İMKB 30 sözleşmesi, yüzde 11,3'ü ise ağırlığı dolar olmak üzere döviz sözleşmelerinden oluşuyor. Altın, faiz, buğday, pamuk ise hiç işlem görmüyor.

VOB'da hacmin ve etkinliğin artması için yeni düzenlemelere ihtiyaç olduğunu söyleyen Gedik Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Süleyman Kuyucu ve Vadeli İşlemler Pazarlama Müdürü Nuri Sevgen, piyasanın eksikliklerini şöyle sıraladı:

'VOB DAX kadar açık kalmalı'

VOB' un saatleri Avrupa borsalarına uygun hale getirilmeli. Avrupa'da en büyük futures piyasa Almanya'da DAX'ta gerçekleşiyor. DAX kendi spot piyasasından bir saat önce açılıyor, beş saat sonra kapanıyor. ABD'de piyasa 24 saat açık. Piyasanın gelişimi açısından ilk etapta DAX ile aynı anda kapansın yani 18.30'da yeter. Daha sonra 24 saat olması için çalışılır.

Tek hisseye (örneğin Akbank) dayalı sözleşmeler ve opsiyonlar devreye girmeli.

Aracı kurumlar açısından yatırımcı eğitimlerine önem verilmeli. Piyasa hacmi içinde küçük yer tutan korunma amaçlı işlemler (hedge) artırılmalı. Bu işlemler döviz bazlı yapılabileceği gibi İMKB'deki pozisyonunu bozmak istemeyen yatırımcıların VOB'da ters pozisyon alması şeklinde endeks sözleşmelerinde de yapılabilir.

Komisyon pazarlığı tehlikeli

Henüz emekleme aşamasındaki vadeli işlemleri komisyon pazarlıkları ile öldürmek aracı kurumlara bir şey katmayacak.

VOB'un aracı kurumlardan işlem değeri üzerinden tahsil ettiği komisyon en büyük giderlerden biri. Henüz yeni piyasada bu kadar yüksek kesinti zaten istenen düzeyde olmayan pazarda aracı kurumların gelirini önemli ölçüde etkiliyor.

Yabancıların takas sorunu çözülmeli.

Dövizin tahtına endeks oturdu
Eylül sonu itibarıyla VOB'da işlem yapan yatırımcı sayısının 21 bin 767 olduğunu belirten Nuri Sevgen piyasa kurulduğunda dolar ağırlıklı işlem yapan yatırımcıların zamanla doların hızlı değer kaybı nedeniyle endeks işlemlerine yöneldiğini söyledi. Sevgen, piyasadaki değişen talebi ise rakamlara dökerek şu bilgiyi verdi:

"2005'te işlemler ilk başladığında dolar sözleşmeleri hacim içinde en yoğun işlem olurken, günümüzde doların değer kaybetmesi ve kurumsal yatırımcıların koruma amaçlı işlemleri yeterince yapmaması nedeniyle toplam hacmin önemli bölümünü endeks 30 sözleşmeleri oluşturuyor.

Sayısal olarak örneklemek gerekirse 2005 yılında işlem hacminin yüzde 21.7'si endeks, yüzde 73.9'u döviz sözleşmelerinde, 2007'nin son çeyrek beklentisi ile birlikte işlem hacminin yüzde 87.5'i endeks, yüzde 11.3'ü dövizde gerçekleşti. 2008 için beklentimiz ise tek hisseye bağlı sözleşmeler ve opsiyonlar devreye girmezse hacmin yüzde 91.7'sinin endeks, yüzde 8.2'sinin döviz sözleşmelerinde gerçekleşmesidir.

Borsa yüzde 8 düşünce VOB yatırımcısı yüzde 80 kaybediyor

VOB'da kaldıraç oranı olduğu için cebinizdeki paranın 9 katı işlem yapma şansı da var. Bu durumda yatırımcının büyük para kazanma şansına karşın çok büyük risk de aldığını ve piyasada aşırı bir harekette anaparasının tamamını kaybetme riski bulunduğunu söyleyen Kuyucu sistemin nasıl işlediğine ilişkin şu örneği verdi:

"VOB'da kaldıraç oranı 10 kat, yani yaklaşık 9 kat kredi kullanılabiliyor. Tüm parasını teminat olarak kullanan bir yatırımcı (örneğin 73 bin 000 endekste 700 YTL teminatla 7.300 YTL değerinde endeks işlemi yapılıyor) çok büyük risk alıyor. Çünkü yüzde 8 düşen bir borsada ters pozisyon alan bir yatırımcı parasının yüzde 80'ini kaybediyor. Elinde kalan yüzde 20 parası ile bunu yeniden eski para tutarına çıkarabilmesi içinse borsanın yüzde 500 gibi bir oranda yükselmesi gerekiyor. Bunun olabilmesi ise çok zor.

Bilindiği üzere vadeli işlemlerde toplam teminatımız başlangıç teminatının yüzde 75'i düzeyine indiğinde teminat tamamlama çağrısı yapılıyor. Bu durumda yatırımcı ya teminat tamamlayacak ya da pozisyon kapatmak zorunda kalacak. Tüm parasını başlangıç teminatı olarak kullanıp pozisyon alan bir yatırımcı riskli bir yatırım yapmış oluyor. Genele yayılmasa da bu şekilde yatırım yapan yatırımcılar mevcut."

'2008'de işlem hacmi 1.4 milyar olur'

Kuruluşu üzerinden yaklaşık iki yıl gibi kısa bir süre geçmesine rağmen çok hızlı bir gelişim gösteren VOB'un bu süreçte işlem hacminin de katlanarak büyüdüğüne dikkat çeken Süleyman Kuyucu piyasanın hacimsel anlamda gelişimini ve önümüzdeki döneme ilişkin beklentilerini şöyle sıraladı: "Kısaca rakam vermek gerekirse 2005 ortalama günlük hacim 24.34 milyon YTL, 2007 son üç ay beklentisi ile birlikte 762.7 milyon YTL ve 2008 günlük ortalama günlük işlem hacmi beklentimiz ise 1.4 milyar YTL düzeyinde."

'1000 yatırımcıya eğitim verdik'

VOB'un tanıtımı amacıyla bugüne kadar 12 ilde 18 toplantı ile yaklaşık 1000'e yakın yatırımcıya ulaştıklarını söyleyen Nuri Sevgen, "Bu toplantılarda yatırımcılara 'Tüm paranla pozisyon alıyorsan risk alıyorsun demektir' diye uyardık, "Hiç kimseye az para ile çok kazanın demedik. Yatırımcı eğer pozisyonunu kapatmazsa parasının tamamını kaybetme riski taşıyor" diye konuştu.