Yeni Sendikalar Kanunu

Sendikalar Kanunu'nda yapılması planlanan değişiklikle, işçi sendikalarına üyelik ve istifada aranan noter şartına son verilecek, sendika kurulabilecek işkolu sayısı 28'den 18'e düşürülecek.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın, işçi ve işveren kesimi temsilcilerinin değerlendirmeleri sonunda yeni bir Sendikalar Kanunu için tasarı taslağı hazırladı.

Buna göre, sendikalar en az yedi kişinin biraraya gelmesiyle oluşturulabilecek. Taslakla, sendikal örgütlenmede federasyon modeli de gündeme gelecek. Buna göre, aynı işkolunda kurulu üç sendika bir araya gelerek federasyon kurabilecek. Sendika ve konfederasyonların faaliyetlerinin durdurulması ve kapatılması da zorlaştırılacak.

Tüzük ya da diğer belgelerde kanuna aykırılık tespit edilmesi ya da kuruluş koşullarının gerçekleşmediğinin anlaşılması halinde, eksikliklerin bir ay içinde tamamlanması istenecek. Tamamlanmadığı takdirde sendika ve konfederasyonun faaliyetinin durdurulması için iş mahkemesine başvurulacak.

Mahkeme, kanuna aykırılığın veya eksikliğin giderilmesi için 60 günü aşmayan süre verecek. Bu sürenin sonunda tüzük ve belgeler kanuna uygun hale getirilmemişse, sendika veya konfederasyonun kapatılmasına karar verilecek.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, sendika ve konfederasyonlar için birer sicil kaydı tutacak. Tüzük değişikliği ve sendikanın feshi durumlarında, üye veya delege tam sayısının yarıdan bir fazlasından az sayıyla karar alınamayacak.

Genel kurulların toplanması ve yürütülmesini gözetmek üzere valinin görevlendireceği hükümet komiseri bulundurulması zorunluluğuyla ilgili hükümlere taslakta yer verilmedi.

Sendika, federasyon ve konfederasyonların zorunlu organlarına seçilebilmek için aranan fiilen çalışma veya çalışmama koşulu sendikaların kuruluş kararlarına bağlı olacak, usul ve esasları tüzüklerinde belirtilecek.

Yönetim, denetleme ve disiplin kurullarının faaliyet, görev, yetki ve üye sayıları sendika veya konfederasyon tüzüklerince belirlenecek. Kurul üyelerinin sayıları sendika ve şube kurulları için en az 3, üst kurulları için en az 5 olacak.

Sendikalara üye olmada aranan yaş sınırı 16'dan 15'e çekilmesi de öngörülüyor. Buna göre, 15 yaşını doldurmuş olup da işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye olabilecek. Bununla birlikte, "16 yaşını doldurmamış olan üyeler genel kurullarda oy kullanamazlar ve delege olamazlar" şeklindeki hüküm de kaldırılacak.

Bildirimler internet üzerinden

İşçi sendikalarına üyelik ve istifada aranan noter şartına son verilecek. İşçi sendikasına üyelik, işçinin üç nüsha olarak doldurup imzaladığı üye kayıt fişini sendikaya vermesi ve sendikanın tüzüğünde belirlenen yetkili organının kabulü ile kazanılacak.

Üyeliği kesinleşen işçinin üye kayıt fişinin bir nüshasının sendikaca 15 gün içinde bakanlığa postayla, ayrıca internet üzerinden elektronik ortamda gönderilecek.

Her üye üyelikten çekilme bildirimini doldurup imzalamak suretiyle üyelikten çekilebilecek. Çekilme bildiriminin birer örneği işçi tarafından en geç üç iş günü içinde ilgili işverene, sendikaya, bakanlığa postayla ve ayrıca internet üzerinden elektronik olarak iletilecek.

Geçici olarak işsiz kalan işçinin sendikaya üyeliği 1 yıl sürecek. Bu sürenin sonunda işsizliğin devam etmesi halinde üyelik sona erecek.

Uluslararası kuruluşlara üyelik

Sendikalar ve konfederasyonlar uluslararası faaliyette ve işbirliğinde bulunabilecek, yurtdışında temsilcilik açabilecek, yurtdışında sendika ve üst kuruluş kurabilecek.

Yurtdışında kurulu bulunan sendikalar, Dışişleri Bakanlığı'nın görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı'nın izniyle Türkiye'de, temsilcilik açabilecek, üst kuruluş kurabilecek veya kurulmuş sendika veya üst kuruluşlara üye olabilecek.

Uluslararası sendikal kuruluşların taslakta belirtilen esaslara aykırı faaliyet göstermesi halinde İçişleri Bakanlığı'nca üyeliğin iptal edilmesi veya faaliyetinin durdurulması için kurulu bulunduğu iş mahkemesinde dava açılabilecek.

Yönetici ve temsilcilerin güvencesi

Sendika ve konfederasyonlarda yöneticilik görevi sona erenler bir ay içinde işyerine işe başlatılmak üzere başvurabilecek. İşveren, talep tarihinden itibaren en geç bir ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatacak.

İşveren, işyeri sendika temsilcilerinin iş sözleşmelerini haklı bir neden olmadıkça ve nedenini açık ve kesin şekilde belirtmeden feshedemeyecek. Fesih bildirimi tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde temsilci veya üyesi bulunduğu sendika, iş mahkemesine dava açabilecek. Dava, iki ay içinde sonuçlandırılacak.

Mahkeme kararının temyizi halinde,Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verecek. Temsilcinin işe iadesine karar verilirse, işten çıkarıldığı tarihten itibaren ücreti ve diğer bütün hakları işverence ödenecek. Bu hükümlerden, işverenle iş ilişkisi devam eden sendika ve sendika şube yöneticileri de, sendikanın yetki süresi ile sınırlı olarak yararlanacak.

Bağış ve yardımlar

Sendika ve konfederasyonlara bağış ve nakdi yardımlar bankalar aracılığı ile yapılabilecek. Sendika ve konfederasyonlar, kendilerinin veya TC üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşlar ile yurtdışındaki diğer kişi, kurum ve kuruluşlardan bakanlığa önceden bildirimde bulunmak şartıyla ayni ve nakdi yardım alabilecek.

Mevcut düzenlemede, bu konuda Bakanlar Kurulu'ndan izin alınması şartı bulunuyor. Yönetim kurulları, sosyal amaçlı harcamalar için nakit gelirlerin yüzde 5'ini aşmamak kaydıyla yetkilendirilebilirken bu oran yüzde 10'a yükseltilecek.

Sendika ve konfederasyonların denetimi, denetim kurulları ve denetçiler tarafından yapılacak. Anayasa'da belirtilen cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan konfederasyon, sendika ve sendika şubelerinin başkanları ve yöneticileri, merkezlerinin bulunduğu yer Cumhuriyet başsavcısının istemi üzerine iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme kararı ile işten el çektirilecek.

Yeni iş kolları

Taslakta, işçi ve işveren sendikalarının kurulabilecekleri işkolları yeniden düzenlenerek 28 olan sayının 18'e düşürülmesi öngörülüyor.

Buna göre işkolları, "gıda, avcılık ve balıkçılık, tarım ve ormancılık", "madencilik ve taş ocakları", "petrol, kimya ve lastik", "dokuma, giyim ve deri", "ağaç ve kağıt", "iletişim, basın-yayın ve gazetecilik", "mali aracılık", "ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar", "çimento, toprak ve cam", "metal", "gemi", "inşaat", "enerji", "taşımacılık, ardiye ve antrepoculuk", "sağlık, sosyal hizmetler", "konaklama ve eğlece işleri", "savunma", "genel işler" olarak yeniden düzenlenecek.

Kaldırılan veya birleştirilen işkollarında halen faaliyette bulunan sendikalar, İşkolları Tüzüğü'nün yürürlüğe girmesinden itibaren iki yıl içinde, mevcut tüzüklerine göre olağanüstü genel kurullarını yaparak tüzük ve örgütlenmelerini yeniden düzenleyecek, yeni örgüt ve tüzüklerinin öngördüğü ilk olağan genel kurullarını yapacak.

Sendikalar ve konfederasyonlar, özel radyo ve televizyon kuruluşu kurma yasağına ilişkin hükmün dışında tutulması öngörülüyor. Düzenleme bu şekilde yasalaşırsa sendika ve konfederasyonların radyo ve televizyon kurması mümkün olacak.

Üyeliğin kazanılması ve kaldırılmasında noter şartının kaldırılmasıyla ilgili hükümlerin 1 Kasım 2008'de yürürlüğe girmesi öngörülüyor.

Toplu iş sözleşmesi düzeni mevzuata girecek

Taslağa göre, işletme ve grup toplu iş sözleşmesi düzeni mevzuata girecek. Bir işveren sendikasına üye birden çok işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerlerini ve işletmeleri kapsayan grup toplu iş sözleşmesi yapılabilecek.

Aynı işkolunda birden çok işyerine sahip bir işletmede "işletme toplu iş sözleşmesi" adı altında ancak bir toplu iş sözleşmesi imzalanabilecek. Toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerinde işkolunun değişmesi toplu iş sözleşmesini sona erdirmeyecek.

İşletme toplu iş sözleşmesi kapsamında olan bir işyeri veya işyerinin bir bölümü devredildiğinde, devralan işverenin aynı işkoluna giren işyeri ve işyerlerinde yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesi olsa dahi, devralınan işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinden doğan hak ve borçlar, yeni işverenle işçi arasında iş sözleşmesi hükmü olarak devam edecek ve devirden itibaren bir yıl geçmedikçe işçi aleyhine değiştirilemeyecek.

Söz konusu hak ve borçlar yeni bir toplu iş sözleşmesi ile düzenlenmesi halinde bir yıllık süre uygulanmayacak.

Toplu iş sözleşmesi yapan sendikaya üye olmayan işçilerin de toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmesi için ödeyeceği dayanışma aidatı miktarı, sendikanın tüzüğünde belirlediği miktar ile sınırlanacak. Mevcut uygulamada, dayanışma aidatı, sendika üyelerinin aidatının 3'te 2'si şeklinde uygulanıyor.

Taslakta teşmil uygulaması da yeniden düzenleniyor. Buna göre, Bakanlar Kurulu, teşmil yapılacak işyerinin kurulu bulunduğu işkolunda en çok üyeye sahip sendikanın yapmış olduğu bir toplu iş sözleşmesini; o işkolundaki işçi, işveren sendikalarının, ilgili işverenlerden birinin ya da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın talebi üzerine; Yüksek Hakem Kurulu'nun görüşünü aldıktan sonra tamamen veya kısmen ya da zorunlu değişiklikler yaparak, o işkolunun toplu iş sözleşmesi bulunmayan diğer işyerlerine veya bir kısmına teşmil edebilecek.

İşkolu barajı

Taslakta, sendikaların toplu iş sözleşmesi yapabilmelerinde aranan yüzde 10'luk işkolu barajını da kaldırılması da öngörülüyor. Yeni düzenlemeyle üye sayıları itibarıyla en fazla temsil gücüne sahip olan üç işçi konfederasyonundan birinin üyesi olan işçi sendikaları, örgütlü bulundukları işyeri ya da işletmede çalışan işçilerin yarıdan fazlasını temsil etmeleri halinde toplu sözleşme yapabilecek.

Bu düzenlemeyle ilgili konfederasyonların bazı itirazlar bulunuyor. Bu nedenle işkolu barajının kademeli olarak kaldırılması konusu bir başka seçenek olarak duruyor.

Halen ocak ve temmuz aylarında yayımlanan sendika ve konfederasyonların üye sayılarına ilişkin istatistikler sadece ocak ayında yayımlanacak. Sendikanın toplu iş sözleşmesi yapabilmek için yetki başvurusunda bulunması halinde işyerinde çalışan işçiler ve sendika üyelerinin sayısı, işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu'na verdiği "e-bildirge" üzerinden belirlenecek.

En fazla temsil gücüne sahip üç işçi konfederasyonundan birisine sahip olmayan ve tespit başvurusunda bulunan işçi sendikası ile aynı işkolunda yer almayan işçi sendikaları yetki itirazında bulunamayacak.

Taslakta, toplu iş sözleşmesi görüşmesi için işverenin de çağrıda bulunabilmesine ilişkin düzenlemenin de kaldırılması öngörülüyor. Böylece bu konudaki çağrıyı sadece işçi sendikası yapabilecek. Ayrca, toplu iş sözleşmesi görüşmesi ve arabulucu sürecinin sadeleştirilmesi ve süreçlerle ilgili sürelerin azaltılması da planlanıyor.

Grev ve lokavtın kapsamı genişliyor

Taslakta, grev ve lokavt yapılamayacak işleri de yeniden düzenliyor. Buna göre, can ve mal kurtarma işlerinde, cenaze ve defin işlerinde, kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye hizmetlerinde, noterlik hizmetlerinde, su elektrik, doğalgaz üretimi, tasfiyesi ve dağıtım işlerinde grev ve lokavt yapılamayacak.

Bunun yanında, bankacılık, petrokimya, şehiriçi deniz, kara, demiryolu ve diğer raylı toplu yolcu ulaştırma hizmetlerinde grev ve lokavt yasağının kaldırılması öngörülüyor.

Bu konuda bankacılık sektörü için bir esneklik getirilecek ve sözleşmeler gereği taahhüt edilen hizmetlerin grev ve lokavt uygulaması sırasında verilmesine devam edilecek.

Tasarı taslağında grev ve lokavt yapılamayacak yerler de yeniden düzenleniyor. Eğitim ve öğretim kurumları, çocuk bakım yerleri ve huzurevleri bu kapsamdan çıkarılıyor.

Söz konusu yasak, ilaç imal eden işyerleri hariç olmak üzere, aşı ve serum imal eden müesseselerle, hastane, klinik, sanatoryum prevantoryum, dispanser ve eczane gibi sağlıkla ilgili işyerlerinde, mezarlıklarda, Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı'nca doğrudan işletilen işyerlerinde devam edecek.

Bakanlar Kurulu, mevcut uygulamadan farklı olarak "Yüksek Hakem Kurulu'ndan istişari mütalaa aldıktan sonra", bir grev veya lokavtı genel sağlık ve ulusal güvenliği bozucu nitelikte olduğu gerekçesiyle 60gün süreyle erteleyebilecek.

Grev çadırı yasağı kalkıyor

Tasarıda, bir dönem grevlerin değişmez görüntülerinden birini oluşturan "grev çadırı"yla ilgili yasakta kalkacak. Çünkü "İşyeri ve çevresinde grevciler veya grev gözcüleri için işçiler veya işçi sendikası tarafından kulübe, baraka ve çadır gibi barınma vasıtaları kurulamaz" hükmü taslakta yer almıyor.

Ayırca, grev gözcülerinin zorunlu ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağı, bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenmesi öngörülüyor.

Yüksek Hakem Kurulu'nun oluşumunda işçi sayısı en yüksek olan konfederasyonca seçilecek iki üyenin temsiline ilişkin hüküm değiştirilerek, bu temsilcilerden birinin görüşmeye taraf diğer konfederasyonlardan birine üye olmasına olanak sağlanacak.

Taraflara zarar vermek kastı ile verilen görevi yapmaktan kaçınan veya düzenlenen tutanağı süresinde görevli makama vermeyen arabulucular, 100 günden az olmamak üzere para cezası ile cezalandırılacak. Taslakta, işkolu barajının kaldırılması ve e-bildirge ile ilgili düzenlemelerin 1 Kasım 2008 tarihinde, yürürlüğe girmesini öngörülüyor.

Karar toplantısı için taraflar bir araya gelecek

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, işçi ve işveren konfederasyonlarının genel başkanlarıyla yeni Sendikalar Kanunu Tasarı Taslağı ve Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu'nda değişiklik yapılmasına yönelik tasarı taslağına son şeklini vermek üzere hafta sonu bir araya gelecek.

Bu çalışmanın tamamlanmasının ardından mutabakata varılması halinde her iki taslağın kısa sürede Bakanlar Kurulu'na sunulması planlanıyor.