Yorgo'ya 149 bize 300 dolar

Yunanistan, Türkiye üzerinden taşınacak doğalgazın bin metreküpüne 120 dolar ödeyecek

Türkiye’nin doğu batı arasında enerji koridoru olma hevesi Yunanistan vatandaşlarına yaradı. Türkiye - Yunanistan Doğalgaz Boru Hattı’nın önceki gün yapılan gösterişli açılış törenin ardından gözler Türkiye’nin Yunanistan’a yapacağı doğalgaz satışının detaylarına çevrildi. Türkiye’nin transit ülke olarak değil, “satıcı ülke” olarak Yunanistan’la 2004 yılı başında yaptığı doğalgaz anlaşmasına göre, Türkiye, Azerbaycan’dan aldığı 120 dolarlık ucuz Azeri gazını kendisi kullanamayacak. Üzerine sadece 29 dolar geçiş ücreti koyarak Yunanistan’a satacak. Böylece Türkiye Yunanistan’a 149 dolara doğalgaz satarken, kendisi Rusya ve İran’dan ortalama 300 dolara satın aldığı doğalgazı kullanmaya devam edecek.

Önceki gün itibariyle Başbakan Tayyip Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Kostas Karamanlis’in sıcak mesajlarıyla gerçekleyen törenin ardından Yunanistan’a 149 dolarlık ilk doğalgaz satılırken, Türkiye ise ortalama 300 dolara satın aldığı doğalgazı kullanıyor.

Türkiye, doğalgaz ihtiyacının neredeyse tamamını Rusya ve İran’dan karşılıyor. Türkiye, Rusya’dan satın aldığı 14 milyar m3 doğalgazın her bin m3’üne 293-297 dolar, İran’dan satın aldığı 5 milyar m3 gazın bin m3’üne ise 300-302 dolar ödüyor.

Kozunu kullanamadı
Yani Türkiye’nin doğalgaz faturası bin m3 için ortalama 300 dolara geliyor. Öte yandan Türkiye, Cezayir ve Nijerya’dan da LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) alıyor. Özellikle İran gazının her yıl kış aylarında kesilmesi nedeniyle LNG ithalatı daha da artıyor. LNG fiyatlarının Türkiye’ye maliyeti ise, taşıma, navlun ve doğalgaza çevirme maliyetleri eklendiğinde bin m3 başına en az 21 dolar daha pahalıya geliyor.

Bir başka ifade ile Atina’da oturan Yorgo Bey ile Eleni Hanım’ın kullandığı gazın fiyatı İstanbul’da oturan Ayşe Teyze’den yarı yarıya daha ucuza geldi. Üstelik Yunanistan’ın kullandığı gaz Türkiye üzerinden gittiği halde.

3 yıl önce Şahdeniz projesini hayata geçirmek için girişilen Yunanistan anlaşmasında Türkiye transit ülke değil, “satıcı ülke” konumunda bulunuyor. Transit ülke olması halinde anlaşma Azerbaycan ile Yunanistan arasında olacak ve Türkiye, Azeri gazının geçişi için topraklarını kullandırmasının karşılığı olarak belli bir “geçiş bedeli” alacaktı. Ancak Türkiye, son derece önemli bir manevrayla, projede satıcı ülke olarak yeraldı. Proje bu kapsamda son derece başarılı bir proje olarak kabul görüyor. Ancak Türkiye’nin Yunanistan’la anlaşmayı imzalarken bu şansını hiç kullanamamış olması ise kendi vatandaşlarının cebine maloldu. Yani Türkiye, kendi üzerinden geçip sattığı gazın fiyatını yükseltse, kendi vatandaşına kullandırdığı gazın paçal maliyetinde de bir indirim sağlayabilecekti.

Yunanistan, mevcut doğalgazını halen Rusya’dan alıyor ve Rus gazına da 250 doların üzerinde bir bedel ödüyor. İlgililer Türkiye’nin Yunanistan’a vereceği gazın fiyatını 250 dolar mertebesine kadar çıkarsa bile Yunanistan’ın bu anlaşmayı kabul edebileceğine dikkat çekiyorlar.

29 $’lık fiyata zam yapılamıyor
Avrupa’nIn doğalgaz ihtiyacını karşılamak üzere enerji koridoru olma hedefine yönelik ilk adım olan anlaşma 23 Aralık 2003’de imzalandı. Anlaşma, Türkiye’nin 2007 başından itibaren Yunanistan’a gaz sevkiyatına başlamasını öngördü. BOTAŞ ve Yunan gaz şirketi DEPA arasında imzalanan anlaşmaya Enerji Bakanı Hilmi Güler ile Yunanlı Bakan Athanasios Tsochatzopoulos da “gözlemci” (witnessed) sıfatıyla imza koydu. Anlaşmada doğalgaz miktarının Yunanistan’ın kendi iç hatlarını tamamlamasına kadar 250 milyon m3 olması, 2007 sonuna kadar da 750 milyon m3’e yükselmesi öngörüldü. Boru hattı inşaatı gecikince 250 milyon m3 doğalgaz taahhütü 2008 yılında gerçekleşecek.

Anlaşmaya göre, Türkiye 15 yıl boyunca Azerbaycan’dan alacağı gazı Yunanistan’a satarken fiyata en fazla 29 dolar ekleyebilecek. Böylece henüz Azerbaycan’dan her bin m3’ü 120 dolardan doğalgaz alan Türkiye, Yunanistan’a en fazla 149 dolardan doğalgaz satacak. Türkiye, Azerbaycan’ın uygulayacağı fiyat artışlarını Yunanistan’a yansıtabilecek. Ancak şu anda 100 doların altında olan petrol fiyatları 1000 doları aşsa bile Türkiye Yunanistan’a satacağı gazın fiyatına 29 dolardan fazla ekleme yapamayacak.

63 sayfalık anlaşmanın istisnalar bölümünde, Yunanistan’a satılacak Azeri gazında bir nedenle sorun olması ve gelmemesi halinde Türkiye’nin Yunanistan’a Rus gazını vereceği tahhüt ediliyor. Bu durumda Türkiye, Rusya’dan aldığı gaza 29 dolar ekleyerek Yunanistan’a satacak.

Anlaşmanın stratejik boyutu ilk plandaydı
VATAN’ın Yunanistan’la yapılan anlaşmayı duyurmasının hemen ardından BOTAŞ Yatırımlardan sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Şakir Arıkan, “bu durumu düzeltmeye çalıştıklarını” söylemişti. Arıkan, “Ucuz gazı Yunanistan’a vermenin doğru olmadığını biz de biliyoruz. O zaman bunu yapanlar da biliyordu. Ama o dönem Şahdeniz Projesi’nin hayata geçebilmesi için bir an önce ortada somut bir sözleşme olmalıydı. Türkiye’nin bu anlaşmayı imzalaması gerekiyordu. Ancak bilmelisiniz ki kimse ülkeye zarar vermek için bu işi yapmış değildir. Türkiye’nin enerji koridoru olmasını yıllardır telaffuz ediyoruz. Şahdeniz Projesi bunu hayata geçirecek ilk projedir. Bu nedenle Yunanistan’la yapılan bu anlaşma kritik önemdeydi” diye konuşmuştu. Öte yandan Genel Müdür Yardımcısı Arıkan, Yunan temsilcileriyle bir toplantı yaptıklarını belirterek, durumu düzetme çabası içinde olduklarını söylemişti. Ancak o günden bu güne hâlâ bir değişiklik olmadı.

NYT: Yeni hat Rusya hakimiyetine darbe
Türkiye-Yunanistan doğalgaz boru hattı dış basında da geniş yer buldu. New York Times Gazetesi, yeni açılan 178 millik boru hattının Yunanistan ve Türkiye arasında bağları güçlendireceğini belirterek, hattın Rusya’nın bu alandaki hakimiyetinin azalmasına katkıda bulunacağını yazdı.

Londra’daki Global Enerji araştırmaları analisti Julian Lee ise, gazeteye yaptığı açıklamada, “Projenin çok anlamlı ve temel olarak siyasi bir proje” olduğunu vurgularken proje ile “Enerji kaynaklarının Avrupa’ya Rusya’ya uğramadan gelmesinin sağlandığını, bunun da Amerika tarafından cesaretlendirilen bir amaç olduğunu” söyledi. New York Times, ABD Enerji Bakanı Samuel Bodman’ın açılış törenine katılmasını Amerika’nın projeye verdiği desteğinin sinyali olarak değerlendirdi. Avrupalı yetkililerin, Avrupa’nın doğalgaz ithalatının yüzde 25’den fazlasını karşılayan dünyanın en büyük petrol ve doğalgaz üreticisi olan Rusya’nın rolünü azaltmak için yıllardan beri bir strateji belirlemek için çalıştığı yorumunu yapıldığı haberde Türkiye ile Yunanistan’ın da enerjiyi kullanarak “bölgesel enerji merkezi” olma çabasında olduğu değerlendirmesinde bulundu.

Tarihi evlilikte Yunan ABD gerginliği yaşandı
DOĞALGAZ boru hattının açılışı Yunan basınınca “tarihi evlilik” olarak nitelendirildi. Projenin, taraf olan tüm ülkeler, üretici ülkeler ve Avrupa’daki büyük tüketici pazarlarının yararına olacağını vurgulayan Yunan basını, projenin hayata geçmesiyle Yunanistan’ın bölgenin enerji haritasında yerini alacağı ve bu tarihi adımın Türk-Yunan ilişkilerine olumlu etkisi olmasının beklendiği yorumunu yaptılar.

Yunan basını, törene ABD Enerji Bakanı Samuel Bodman’ın katılımının Yunan tarafınca istenmediğini ancak Türk tarafının ısrarı üzerine “ses çıkartılmadığını” kaydetti.

Ethnos gazetesi, Başbakan Kostas Karamanlis’in, Bodman’ı selamlamaktan, el sıkışmaktan dahi kaçındığını kaydettiği haberinde, Amerikalı bakanın sadece Türk tarafında kürsü bulabildiğini yazdı.

Ethnos, Karamanlis’in bir ay kadar sonra Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in davetlisi olarak Moskova’ya gideceği hatırlatmasında bulunduğu haberinde, Yunan Başbakanı’nın ziyaretinden önce törendeki tutumuyla, Moskova’ya “Rahatlatıcı mesaj” göndermeye çalıştığını vurguladı.