SU SAVAŞLARI BAŞLADI BİLE...

 Mart'ta İTÜ Doğa Tarihi ve Bilim Müzesi'nde kapılarını açan ve
14 Haziran'a kadar sürecek olan Uluslararası Su Sergisi, bu hayati sıvıyı kullanımından korunmasına her açıdan mercek altına alıyor. Serginin küratörü ABD'li biyolog Dr. Eleanor Sterling ile sergiyi ve suyun önemini konuştuk.

Bugünlerde içinde bulunduğumuz durum İngiliz şair Coleridge'in meşhur dizesini anımsatıyor: 'Su, her yer su; ama içmeye bir damla yok'. Zira küresel ısınma ve kirlilik sebebiyle tüm dünyada susuz kalma korkusu yaşanırken, her köşede de su ile ilgili ayrı bir toplantı veya etkinlik yapılıyor. Şu anda Dünya Su Forumu'nun yapıldığı İstanbul'da da, suyu her yönüyle görmemizi sağlayacak bir başka etkinlik var karşımızda: Uluslararası Su Sergisi. İlk olarak New York'taki Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'nde açılan ve ardından dünyayı gezmeye başlayan dev sergi, şimdi de Coca-Cola ve UNDP (Birleşmiş Milletler Kakınma Programı) ortak projesiyle İTÜ Maslak'taki Doğa Tarihi ve Bilim Müzesi'nde. 14 Haziran'a kadar devam edecek sergi, bu renksiz, kokusuz, tatsız ama son derece hayati sıvıyı yakından tanımamızı ve önemini hissetmemizi sağlıyor. Uluslararası Su Sergisi'nin küratörü, uzun yıllar pek çok kıtada, biyolojik çeşitlilik üzerine saha çalışmaları yürütmüş biyolog ve antrepolog Dr. Eleanor Sterling ile suyu konuştuk.

- Su Sergisi suyu pek çok farklı açıdan ele alıyor. Su sizce ne ifade ediyor?
Su bir gereklilik. Hayatımız ona bağlı. Dünya üzerindeki yaşamın kaynağı. Ayrıca su, ilham verici bir şey. Spritüel ve kültürel anlamda da son derece önemli. Bu sebeple sergiyi tasarlarken suyun sadece biyolojiyle ilgili bir konu olmadığını yansıtmak istedim. Gezenlerin suyu hissetmesini, suyla ilişki kurmasını, önemini kavramasını amaçladım. İki yıllık hazırlık sürecinde mühendislerden kimyacılara, biyologlardan çevre bilimcilere, fotoğraf sanatçılarından heykel sanatçılarına pek çok uzmanla birlikte çalıştık. Anlatmak istediklerimizi üç boyutlu görüntülere dönüştürmek için çabaladık. Örneğin serginin girişindeki damlayan su, suyun güzelliğinin insanların zihninde canlanmasını sağlıyor. İçinden geçtiğiniz su buharı ise onu hissetmenizi...

- Sergi nasıl bir mesaj veriyor?
Esas mesaj suyun ne kadar mucizevi olduğu. Hayatlarımızı nasıl etkiliyor, iklimi, dünya üzerindeki tüm yaşamı varlığıyla nasıl devam ettiriyor... Zira su dünyayı asla terk etmiyor, yeraltından nehirlere, bitkilerin yapraklarından havadaki buhara sürekli değişim geçirerek gezegenimizde dolaşıyor. Ve şunu anlamamız gerekiyor: Şu anda sahip olduğumuz su, elimizde olan bütün su. Değerini bilip dikkatli kullanmalıyız. Şahsen suyun dünyada son derece kötü yönetildiğini düşünüyorum. Örnekleri de sergide yer alıyor. Sergi bireyleri, iş dünyasını, devlet yöneticilerini bilinçlendirmeyi amaçlıyor.

10 YIL İÇİNDE SU KRİZİ BEKLENİYOR
- Peki elimizdeki suyu koruma yöntemleri neler?
Dünya üzerindeki suyun ancak yüzde 3'ünün tatlı su olması ve dahası bunun da üçte birinin içilebilir olması şok edici. Yani gezegendeki suyun ancak yüzde birini içebiliyoruz. Bu yüzden su kullanımını dengelemek, bir de yeniden kullanılabilir hale getirmek önemli. Suyu en çok tarımda kullanıyoruz; burada kontrolsüz sulamalar ciddi bir problem. İkinci sırada insanların pek farkında olmadıkları endüstri var. Örneğin tek bir pamuklu tişörtün üretimi için 2500 litre su harcanıyor! Bu akıl almaz miktarı düşünürsek herkesin tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmesi gerekiyor. Üçüncüsü ise günlük hayattaki kullanım. Bunu azaltmak için büyük fedakarlıklara da gerek yok. Mesela ABD'de yaşayanlar kişi başına İngiltere ve Türkiye'dekilerden 5 kat daha fazla su kullanıyor. Peki siz Türkiye'de susuz ve konforsuz mu yaşıyorsunuz? Hayır! Sağlıklı ve kaliteli yaşamak için belli bir miktar su yeterli. En basitinden başta Amerikalılar, herkesin bir bardak kahve için koca bir çaydanlık kahve yapıp kalanı dökmekten vazgeçmesi gerekiyor. Ayrıca suyu kirletmek de çok son derece bir önemli konu. Çünkü bizim suyu kullanışımız diğer türlerin hayatta kalma potansiyelini etkiliyor. Mesela içerisinde hormon olan doğum kontrol ilaçlarının idrar yoluyla kanalizasyona, oradan sulara karışmasıyla kimi balık türlerinde erkekler dişileşmeye başladı!

- Bilim insanları dünyanın yakın gelecekte yaşanmaz bir yer haline geleceğini söylüyor. Susuz kalmak konusunda sizin bir öngörünüz var mı?
Su yöneticileri önümüzdeki 10 yıl içerisinde ciddi bir su krizi yaşanacağını söylüyor. Ben bir zaman söyleyemem; çünkü doğa bize iyi ya da kötü sürprizler yapabiliyor. Ama iyimser bakarsak, yakın gelecekte hiç suyumuzun kalmayacağı fikri bizi en azından iki konuda daha iyi yapıyor. İlki verimlilik. Yani elimizde olan suyu daha idareli ve daha verimli kullanmak. Buna tuvaletlerde suyun geri dönüşümle tekrar tekrar kullanılması sistemi bir örnek. İkincisi ise patoloji. Yani temiz suyu kaynağından alıp kullandıktan sonra sonra temizlenip sağlıklı hale getirilerek tekrar toprağa, nehre, yani sisteme bırakmaya yönelik çalışmalar. İmkansız değil çünkü bunu yapabilecek teknolojiye ve bilgiye sahibiz.

- Gelecekte su savaşları olur mu dersiniz?
Bence su savaşları çoktan başladı bile. Bugün gördüğümüz pek çok uluslararası sürtüşme ve çatışmaların ardında su var. Ülkeler, yöneticiler suya ve dolayısıyla yiyeceğe ulaşmak, bunların kaynaklarını ele geçirmek düşüncesiyle hareket ediyor. Su meselesi şu anda her hükümetin gündeminde ciddi bir mesele olarak yerini alıyor.

SU HAKKINDA İLGİNÇ BİLGİLER
- Dünyadaki suyun ancak yüzde üçü tatlı su. Dahası bunun da sadece üçte biri içilebilir nitelikte. Kısacası gezegendeki suyun ancak yüzde birini içebiliriz.
- Ortalama olarak bir erkeğin günde 3.7 bir kadının ise 2.7 litre suya ihtiyacı vardır.
- Avustralya'da yaşayan keseli fare hiç su içmeden yaşayabilir. Deniz kuşu albatros ise deniz suyu içebilir.
- Büyük yapraklı ağaçlardan oluşan yarım dönümlük bir orman her gün atmosfere 8 bin galon su bırakır.
- İnsanlar tatlı suyun yüzde 70'ini tarımda, yüzde 22'sini endüstride, yüzde 8'ini günlük hayatta kullanıyor.
- Türkiye'de her bir kişinin bir günde harcadığı su miktarı 111 litre. Bu oran İngiltere'de 115 litre, ABD'de ise 558 litre. Etyopya'da ise bir kişinin bir günde harcadığı su miktarı sadece 11 litre.
- Dünyada pet şişede su tüketimi 1997-2005 yılları arasında ikiye katlandı. Bir litrelik şişelenmiş su üretmek içinse üç litre su harcanıyor. Şişelenmiş sular için her yıl dünyada 2.7 milyon ton plastik kullanılıyor. Bunların ancak yüzde 20'si geri dönüştürülüyor.