Deprem davalarında zaman aşımı dün doldu. Sistemi ve süreci eleştiren Yargıtay 9. Daire Başkanı, zaman aşımına girmemesi için az buldukları bazı cezaları onamak zorunda bile kaldıklarını söyledi...

Marmara depreminde yıkılan 16 bin 649 binada 17 bin 480 kişinin yaşamını yitirmesinden sonra başlayan dava süreci, 7.5 yıllık zaman aşımı süresinin dün mesai saatinin bitimiyle dolmasıyla birlikte sona erdi. Yargıtay aşamasına gelmeyen tüm dosyalar zaman aşımına girdi. Yargıtay'a ulaşan dosyaların zaman aşımına girmemesi için haftalardır aralıksız çalışan 9. Ceza Dairesi Başkanı Hasan Gerçeker, gelinen noktada kamuoyu vicdanının tatmin olmadığı sonucunun ortaya çıktığını söyledi. 

Gerçeker, "Her dosyada o ilkeyi (müteahhit Veli Göçer'in 18 yıl 9 ay hapse mahkûm edilmesine ilişkin karar) uygulamaya çalıştık. Ama, mağduriyeti önlemek isterken, yeni mağduriyet yaratmamak için cezalarının ertelenmesine karar verilen sanıklar hakkındaki bazı kararları bozamadık. Yoksa zaman aşımına girecekti" dedi. 

17 Ağustos 1999'daki depremde yakınlarını kaybedenlerin acısı, sorumluların cezasız kalması nedeniyle 7.5 yıl sonra tazelenirken, Gerçeker de yargı sürecini ve ortaya çıkan tabloyu Milliyet'e anlattı:

1 milyon dosya geliyor
"Önce işlenen suçun vasfı konusunda, daha sonra zaman aşımı konusunda ihtilaf çıktı. 'Binanın yapıldığı tarih suç tarihidir' gibi kararlar veriliyordu. Biz 'suç tarihi deprem tarihidir' dedik. Yoksa bütün dosyalar zaman aşımına uğrayacaktı. Bazı dosyalarda 'kusur yok' diyen bilirkişi raporlarını yetersiz bulduk. Çelişkili raporlar ortaya çıktı. Üstüne bir talihsizlik daha yaşandı. Yasa değişiklikleri olunca dosyalar yeniden yerel mahkemelere gitti." 

"Yargıtay'a 1 milyon dosya geliyor. Benim dairem yılda 10 bin dava sonuçlandırdı. 30-40 bin dosyaya, 50 bin dosyaya bakan daireler var. Yargıtay Başsavcılığı'nda 300 bin dosya bekliyor. Bu insan gücünün üzerinde. Kaçınılmaz olarak zaman aşımına uğrayabiliyor. Deprem davalarını öncelikli görüştük. Arkadaşlar gece gündüz çalıştı. Daireye gelen dosyalardan zaman aşımına uğrayan olmadı. Ama diğerleri için (yerel mahkemeler ve savcılıklarda kalanlar) yapılacak bir şey yok. 

Her dosyada aynı ilkeyi uygulamaya çalıştık. Ama mağduriyeti önlemek isterken, yeni mağduriyet yaratmamak için cezalarının ertelenmesine karar verilen sanıklar hakkındaki bazı kararları bozamadık. Bozsaydık zaman aşımına uğrayacaktı.

Vicdanlar tatmin olmadı
Bu bir doğal afet. Her şey toz dumana karıştı. Kim haklı, kim haksız, bilemiyorsunuz. Belki gerçek sorumlulara ulaşılamıyor. Görevliler, bu binalara iskân ruhsatı veren insanlar. Kamuoyu vicdanının tatmin olması mümkün değil. Biz o duyguyu ortadan kaldırmak, zaman aşımına uğratmamak için elimizden geleni yaptık. 

Bu sıkıntıları iyi değerlendirmek lazım. Yargıyı suçlamak kolay. Yargıtay, mahkemeler özveriyle çalışıyor, ama gelinen nokta maalesef bu. Sadece deprem dosyası değil, on binlerce dosya zaman aşımına uğruyor. Bunları çözmekle görevli kişilerin sorumluluklarını yerine getirmesi gerek."

Emsal olamadı

Konya 2. Ağır Ceza Mahkemesi, Yalova'da 5 bloktan oluşan sitede oturan 195 kişinin ölümüne neden olduğu gerekçesiyle müteahhit Veli Göçer'i toplam 18 yıl 9 ay hapse mahkûm etti. Mahkeme, yıkılan her blok için Göçer'e 3 yıl 9 ay ceza vererek bu sonuca ulaştı. 9. Ceza Dairesi de deprem davalarında verilen en yüksek cezaya ilişkin kararı 11 gün önce onadı. Ancak bu karar, zaman aşımı nedeniyle emsal oluşturamadı. Davaların büyük bölümünde, yıkılan birden fazla binaya tek ceza verildi.

İşte davalar ve yargıdaki acı tablo

Kocaeli Baro Başkanı Ersayın Işık'ın yaptığı araştırma, çarpıcı tabloyu ortaya koydu. Işık, kesinlik taşımayan araştırma sonuçlarına göre, depremin ardından açılan yaklaşık 2100 davadan 1800'ünün, çeşitli nedenlerle cezasız kalarak sonuçlandığını söyledi. Geriye kalan 300 davanın 150'sinde yargılama sürecinin bittiğini, bu dosyalardan da 120'sinde sanıklara verilen cezaların ertelendiğini kaydeden Işık, "30 kadar dosyada ceza çıktı. Kocaeli, Sakarya, Yalova ve Düzce gibi kentlerde 150'ye yakın dosya da zaman aşımına girdi" dedi.
Sembol haline gelen davalardan bazıları şöyle sonuçlandı:

Düzce Ersoy Apartmanı: 36 kişi öldü. Dava zaman aşımına girdi.
Düzce Ömür Hastanesi: 11 kişi öldü. Dava zaman aşımına girdi.
Yalova Ceylankent Sitesi: 98 kişi öldü. 2 sanığa verilen hapis cezaları ertelendi. Karar onandı.
Kocaeli Ubay Apartmanı: 58 kişi öldü. Müteahhit hakkında verilen ceza ertelendi. Karar onandı.
Yüksel Sitesi: 316 kişi öldü. 5 sanığa çeşitli hapis cezaları verildi, cezalar ertelendi, karar onandı.
Can Göçer ve Zafer Coşkun: Veli Göçer'in oğluyla ortağı, yakalanamadığı için haklarındaki dava zaman aşımına girdi.
Sakarya: 695 davadan sadece 5 kişiye ceza çıktı. Kendi yaptığı ev yıkılınca eşini kaybeden Hasan Yıldırım ve evi yapan iki usta 10'ar ay hapis aldı, "kasıt" olmadığı için cezalar ertelendi. 2 kişinin öldüğü Ulus Apartmanı'nın müteahhidi Hüseyin Kont 10 ay, inşaat mühendisi Muhlis Elbi 1 yıl 8 ay olan cezalarını cezaevinde çekti. Diğer davaların tamamı zaman aşımına girdi. Eski Orman Bakanı Ersin Taranoğlu ile milli futbolcu Hakan Şükür'ün babası Sermet Şükür, ceza almadan kurtulanlar arasında.
Kocaeli: 600 dava açıldı. 12 kişi 10'ar ay hapis cezası aldı, 6'sının cezası infaz edildi, 6 kişi süre istedi.
Yalova: 173 dava açıldı, hemen hemen tamamı sonuçlandı. Ceza aldığı bilinen tek isim Veli Göçer.
Düzce: Depremzedelerin verdiği bilgiye göre, yaklaşık 220 dava açıldı. Ancak yargılama sonucu cezaevine hiç kimse girmedi.

Son dakikada nafile karar

Marmara depreminde yıkılan ve 32 kişinin yaşamını yitirdiği Tarhan Apartmanı'nın teknik sorumlusu mimar Haşim Güngörsün, zaman aşımına saatler kala 3 yıl 4 ay hapis cezasına çarptırıldı. Ancak gece yarısından itibaren sonuçlanamayan tüm davalar zaman aşımına girince, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in Marmaris'teki villasının da mimarı olan Güngörsün kurtulmuş oldu. Binanın yapıldığı dönemde inşaat mühendisi olan eski Büyükşehir belediye başkanı Orhan Soydaş ile 4 sanık da beraat etti. Yıkılan apartmanda yakınlarını kaybedenler de davanın zaman aşımına uğramasını eleştirerek, Avrupa İnsan Haklarnı Mahkemesi'ne başvuracaklarını söyledi. Eskişehir Ağır Ceza Mahkemesi, 23 Ocak 2003'te 4 sanığı 3'er yıl 4'er ay hapis cezasına çarptırmış, Yargıtay dosyada eksik inceleme olduğu gerekçesiyle kararı onamayınca Ocak 2005'te yeniden yargılama başlamıştı.