Dinlemede ürkütücü rakam

Kamuoyunda sıkça tartışılan ‘telefon dinlemeleri’ konusunda ilk kez resmi bir rakam açıklandı. ‘Kaç kişinin dinlendiğine’ ilişkin elinde veri olmadığını belirten Adalet Bakanlığı, yaklaşık 13 bin kişinin ‘suç unsuruna rastlanmadığı için’ dinleme kayıtlarının silindiğini açıklaması olayın boyutlarını ortaya koydu

Adalet Bakanlığı, Ergenekon soruşturmasıyla birlikte sıkça tartışılan “telefon dinlemeleri” konusunda ilk kez resmi bir rakam açıkladı.
Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin, ağır ceza mahkemelerinin bulunduğu 134 cumhuriyet başsavcılığından gelen verilere göre, son üç yılda 12 bin 819 kişinin dinleme kaydının, “haklarında suç unsuruna rastlanmadığı” gerekçesiyle imha edildiğini bildirdi.
Bakanlık, telefonu dinlenen kişi sayısı konusunda elinde istatistikî bilgi bulunmadığını açıklarken, kayıtları silinen kişi sayısının yüksekliği ise Türkiye’nin dört bir yanında on binlerce kişinin telefonlarının dinlendiğini bir kez daha ortaya koydu.

‘Dinleme yasal zeminde’
MHP Grup Başkanvekili Oktay Vural’ın TBMM Başkanlığı’na sunduğu soru önergesine Adalet Bakanlığı’ndan gelen yanıt dinlemenin boyutlarını da gözler önüne serdi.
Şahin yanıtında, bir suç dolayısıyla yapılan soruşturma ve kovuşturmalarda iletişimin dinlenmesi amacıyla Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’nın kurulduğunu ve dinlemelerin 2006’dan itibaren “yasal” zeminde yapıldığını kaydetti.
Şahin, Vural’ın “Türkiye’de kaç kişinin dinlendiğine ilişkin” sorusuna “2005, 2006 ve 2007 yıllarında telefon dinlemeleriyle ilgili olarak bakanlığımızda istatistikî veri bulunmamaktadır” yanıtını verdi. Ancak Şahin, 2006, 2007 ve 2008 yıllarında yapılan soruşturmalar kapsamında, şüpheliler hakkında kovuşturmaya yer olmadığı için imha edilen dinleme kayıtlarına ilişkin 134 cumhuriyet başsavcılığından gelen rakamları açıkladı.
Şahin, konuya ilişkin yazışmaların sürdüğünü, verdiği bu yanıtın “kısmi” nitelikte olduğunu da belirtti. Kalan bilgiler için ek süre istediğini kaydeden Şahin, ilgili birimlerle yazışmaların devam ettiğini, bilgiler geldikçe rakamları ileteceğini vurguladı.

On binlerce kişi dinlenmiş
Adalet Bakanlığı yetkilileri, Türkiye genelinde ağır ceza mahkemelerinin bulunduğu 140 adli bölgede başsavcıların görev yaptığını, ancak Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre; dinleme yapılabilecek suç tipine göre diğer savcılıkların da mahkemelerden “iletişimin tespiti” talebinde bulunabildiğini kaydetti. Bu nitelikte 700’e yakın savcılık yer alıyor.
Bu savcılıklar da ağır ceza merkezlerine oranla daha az da olsa dinleme yapılan soruşturmaları yürütüyor. Söz konusu üç yılda, dinleme kayıtları imha edilen kişi sayısının 12 bin 819 olduğu dikkate alındığında, Türkiye genelinde on binlerce kişinin telefonunun dinlenmiş olduğu anlaşılıyor.
Bakanlığın açıkladığı üç yılı kapsayan imha rakamlarının sadece 134 ağır ceza merkezi cumhuriyet başsavcılığını kapsaması dinlenen kişi sayısının yüksekliğini gözler önüne seriyor.

İstanbul birinci, Doğu ve Güneydoğu’da yoğun
Şahin’in açıkladığı veriler, nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu “göç alan” iller ile Doğu-Güneydoğu dinlemelerin yoğun olduğu gerçeğini de gözler önüne serdi. Buna göre, imha edilen kayıt sayısında, Bakırköy, Kadıköy, Silivri ve Üsküdar Cumhuriyet başsavcılıklarının verileri de dikkate alındığında İstanbul başı çekiyor. Ergenekon soruşturmasının başladığı 2007 yılında İstanbul’da kaydı imha edilen kişi sayısının 736’ya ulaşması dikkati çekti. İstanbul’da 2006’da kaydı imha edilen kişi sayısı 492’ken, 2007’de 736, 2008’de ise 684 olarak belirlendi.
Diyarbakır, Van, Mersin ve Adana gibi illerdeki imha rakamları da oldukça yüksek. 2006, 2007 ve 2008 yılları verilerine göre Adana’da bu rakam sırasıyla 288, 524 ve 395’ken, Diyarbakır’da 316, 538 ve 864, Mersin’de 185, 382 ve 411, Van’da ise 311, 267 ve 518 olarak sıralanıyor. 2008 yılı imha rakamlarında Diyarbakır 864 kişi ile başı çekiyor.

Ayrıca; Sinop, Aydın’ın Söke ilçesi ve Malatya’da da kaydı imha edilen kişi sayısının yüksekliği dikkati çekiyor. 2006, 2007 ve 2008 yılları itibariyle Sinop’ta kaydı imha edilen kişi sayısı 38, 218 ve 106 olarak gerçekleşti. Aydın’da toplam rakam sırasıyla 129, 149 ve 128 şeklinde belirlendi. Ancak Aydın’ın sadece Söke ilçesindeki rakamlar şaşırttı. Söke’de kaydı imha edilen kayıt sayısı 114, 109 ve 114. Ankara’da kaydı imha edilen kişi sayısı 2006’da 1, 2007’de 11 ve 2008’de 23 olarak gerçekleşirken, İzmir de ilçelerle birlikte toplam 59, 134 ve 91 olarak sıralandı.
Rakamların geneline bakıldığında ise kaydı imha edilen kişi sayısının en yüksek gerçekleştiği yıl 2008. Buna göre 2006’da iletişim kaydı imha edilen kişi sayısı 2684 iken bu rakam, 2007’de 4934’e, 2008’de de 5 bin 201’e ulaştı. Toplamda dinleme kaydı imha edilen kişi sayısı ise 12 bin 819 olarak gerçekleşti.

‘En son çare’ ama ilk önce uygulanıyor
Adalet Bakanı Şahin’in açıklaması, Türkiye’nin dört bir yanında savcıların şüpheliler hakkındaki diğer delilleri araştırmaksızın öncelikli olarak telefon dinleme yöntemini kullandıklarını çarpıcı biçimde ortaya koydu. Oysa telefon dinlemenin temel yasal dayanağı olan CMK’nın 135. maddesi, iletişimin dinlenmesi tedbirine ancak başka türlü bir yöntemle delil elde etme imkânının olmadığı durumlarda başvurulabileceğini söylüyor. Şahin’in açıklamasının ardından merak uyandıran bir diğer konu ise haklarında takipsizlik kararı verilen kişilere “telefonlarının dinlenmiş” olduğunun bildirilip bildirilmediği. Çünkü CMK’nın 137. maddesi, dinlemeye ilişkin kayıtların yok edilmesi halinde, en geç 15 gün içinde telefonu dinlenen kişiye yazılı olarak bilgi verilmesini öngörüyor. Bu bilgiler arasında, telefonun neden ve ne kadar süreyle dinlendiğinin de yer alması gerekiyor.