Her kim ki tütün içe, tiz boynu vurula!

IV. Murad’ın sigara yasağı 400 yıl sonra yeniden kapımızı çaldı

Bu kez tütün mamülleri tüketenlerin boynu vurulmuyor ama sigara tiryakileri isyanlarda. Üzülmeyin, en azından yalnız değilsiniz. Arkanızda 62 ülkenin vatandaşı var...

Kızılderililer dünyayı sigara ile tanıştırdıktan yüzlerce yıl sonra sigara şirketleri 1800’lü yıllarda “Sigaranın gribe iyi geldiği, nefes açtığı, öksürüğe karşı birebir olduğu kanıtlandı” gibi uyduruk araştırmalarla milyonlarca tiryakiyi müşterileri yaptı. Hatta doktorları reklamlarında oynatıp, “Sinirliysen yak bir sigara, rahatlatır seni” sloganını taşıyan billboardları astılar. Yıllar sonra ardı ardına gelen bilimsel çalışmalar ise bu küçük, masum gibi görülen zehirin aslında kanserin bir numaralı tetikleyicisi olduğunu gösterince, bu reklamlar yerini paketlerin üzerindeki uyarılara bıraktı. Hatta sigaradan ölen bir insanın morgdaki görüntüsünü sigara paketinin üzerine basmaya kadar gitti. E durum böyle olunca hükümetler de boş duramazdı. Son birkaç yıl içinde dünya genelinde sigara yasaklarının ardı arkası kesilmedi. Türkiye de geçtiğimiz hafta yürürlüğe giren yasakla trene son binen yolcu oldu.

İlk yasak Papa’dan
Dünyada ilk sigara yasağını tam bir sigara karşıtı olan Papa VII’nci Urban uygulamıştı. Sigara dumanından o kadar tiksiniyordu ki Vatikan bahçesinde sigara içen ziyaretçileri aforoz etme tehdidine kadar götürdü işi. Ardından bu yasağın kapsamını dünya genelindeki tüm Katolik kiliselerine genişletti. Ne büyük tezattır ki Papa’nın ardından sigaranın en büyük karşıtı olarak tarihe geçen dünya lideri milyonlarca Yahudi’nin katledilmesinden sorumlu olan Nazi lideri Adolf Hitler oldu. Hitler 1941 yılında dünyada sigaranın zararlarının araştırılması için bir enstitü kurulmasını emreden de ilk kişiydi. 

20’nci yüzyılın sonlarına doğru sigaranın sadece içene değil çevrede bulunanlara da zararı olduğunun ortaya çıkmasının ardından, tüm dünyada sigara karşıtı bir akım başladı. Sigara dumanının pasif içiciler için bile tam 69 kanserojen madde içerdiğini anlatan dev kampanyalar sonucunda ülkeler bir bir sigaraya yasak getirmeye, tüketiminin azaltılması için yasal önlemler almaya başladı. Önce sigara paketleri değişti. Üzerine dev puntolarla yazılmış uyarılar, sigaranın zararlarını en çarpıcı haliyle gösteren fotoğraflar basıldı. Erkekleri en çok vuran ise, “Sigara iktidarsızlığa yol açar” uyarısı oldu. İşlettiğimiz marketten biliyorum, hiçbir erkek sigara tiryakisi üzerinde bu uyarı bulunan pakedi satın almaya yanaşmıyordu. “Ötekinden ver, ötekinden” lafını bizzat defalarca işittim. Bir ara bu uyarının şikayetler üzerine paketlerden kaldırıldığı haberleri çıkmıştı ama doğru mudur bilemiyorum.
1990’da Amerika’nın California eyaletinde başlayan sigara yasağı trendi Avrupa’ya ilk adımını 2004’te İrlanda hükümetinin aldığı kararla attı. Onu Norveç, İngiltere, Avustralya takip etti. 2008’e gelindiğinde ise Bulgaristan, Rusya gibi ülkeler hariç sigara yasağının Avrupa’da bir standart haline geldiğini görüyoruz.

İşe yarıyor mu?
Peki sigara yasağı işe yarıyor mu? Gelin bu konuda yapılan araştırmalara bir bakalım...

California Üniversitesi’nin araştırmasına göre sigara içmeyen bir kişi çalıştığı ortamda sigara dumanına maruz kalıyorsa akciğer kanseri riski yüzde 16-19 artıyor.

İskoçya’da 9 hastanede yapılan araştırmaya göre sigara yasağının uygulanmaya başlamasından sonra geçen 1 yıllık süre içerisinde hastanelere kalp krizi başvurularında yüzde 17’lik azalma oldu.

British Medical Journal’a göre yine İskoçya’da yasağın uygulanmasının ardından pasif içici ilkokul çocuklarının sayısında yüzde 39, genel pasif içici sayısında da yüzde 49’luk düşüş kaydedildi.

New York’ta uygulanan sigara yasağı sayesinde sigara tiryakilerinin sayısında yüzde 20’lik düşüş kaydedildi. Sigaradan kaynaklanan ölümler yüzde 11 azaldı.

Amerikan Sağlık Bakanlığı verilerine göre Montana eyaletinde 6 aylık sigara yasağı kalp krizlerinde yüzde 40’a varan düşüşe yol açtı.

İtalya’da yapılan araştırma 5 aylık sigara yasağının hastane başvurularında yüzde 11 azalma kaydedilmesine neden olduğunu ortaya koydu.

İrlanda’da yasağın restoran ve barları da kapsayacak şekilde genişletilmesinin ardından bu işletmelerin hava kalitesinin yüzde 83 yükseldiği belirlendi.

Yine İrlanda’da konuyla ilgili yapılan en ilginç araştırmada ise orkestraların sigara yasağının ardından müzik aletlerini temizletmek için daha az para ve zaman harcadıkları tespit edildi.

Sigara satışının yasak olduğu ülkeler bile var
Dünyada sigara yasağı uygulayan 60’ın üzerinde ülke var. Bunların bir kısmı Türkiye’de olduğu gibi daha dar kapsamlı bir yasak uygularken, örneğin dünya mutluluk endeksinde bir numarada bulunan Budist Butan’da ise genç kral sigaranın satışına bile yasak getirmiş durumda. İşta yasağı uygulayan ülkeler: ABD, Almanya, Arjantin, Avustralya, Belçika, Birleşik Arap Emirlikleri, Bosna, Brezilya, Butan, Çek Cumhuriyeti, Çin, Danimarka, Endonezya, Ermenistan, Estonya, Filipinler, Finlandiya, Fransa, Galler, Güney Afrika, Hırvatistan, Hindistan, Hollanda, Hong Kong, İngiltere, İrlanda, İskoçya, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kanada, Karadağ, Kazakistan, Kenya, Kuzey İrlanda, Küba, Litvanya, Macaristan, Malezya, Malta, Meksika, Mozambik, Norveç, Peru, Portekiz, Porto Riko, Rusya, Singapur, Slovenya, Şili, Tayland, Tayvan, Türkiye, Uganda, Uruguay, Vatikan, Vietnam, Yeni Zelanda, Yunanistan.