Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) ve Greenpeace tarafından hazırlanan iki ayrı rapor, denizlerdeki orkinos stoklarının tükenmek üzere olduğu gerçeğini ortaya koyuyor.

WWF'in 'Akdeniz ve Doğu Atlantik'te Orkinos Yağmacılığı 2004-2005' adıyla yayımladığı rapora göre, bölgelerdeki orkinos stokları yasadışı avlanma yüzünden tükenmiş durumda.

Rapora göre ülkeler, orkinos stoklarının tükenmemesi ve sürdürülebilir kullanımı için belirlenen kotalara uymuyor. Başta Fransa olmak üzere AB ülkeleri, Libya ve Türkiye balıkçılık kotalarını aşıyor ve bunu gizlemek için avlarını raporlamıyor.

Balıkçılık konusundaki yasal düzenlemeleri yapan ve 42 üyeli Uluslararası Atlantik Orkinoslarının Korunması Komisyonu'nun (ICCAT) yıllık belirlediği 32 bin tonluk av kotası, 2004'te 44 bin 948, 2005'te 45 bin 547 ton aşıldı.

Rakamlar, ICCAT tarafından normal düzeyin 50 bin ton üzerinde olarak doğrulandı. Eksik bildirimde bulunma ve üstü kapalı orkinos avcılığı, özellikle Japonya'nın ihtiyacını karşılamak üzere denizde işleme metodu ile giderek arttı.

Greenpeace kaygılı

Uluslararası çevre örgütü Greenpeace de, 'Orkinoslar Nereye Gitti?' adıyla hazırladığı raporda, ICCAT tarafından belirlenen kotaların çok üzerine çıkıldığına dikkat çekiyor.

Raporda, Akdeniz ve Doğu Atlantik'te yakalanan orkinos miktarının, yıllık 32 bin ton olarak belirlenen kotanın yüzde 37 üzerinde gerçekleştiği kaydedildi.

Akdeniz'de son yıllarda ölçüsüz bir şekilde gelişen ve orkinosların denizlerdeki doğal ortamlarında yakalanmasının ardından ihracat zamanına kadar tutuldukları orkinos çiftliği sektörü, stokların tükenmesindeki en önemli paya sahip.

Akdeniz'deki orkinos çiftliklerinin kapasitesinin şu an için en az 51 bin ton düzeyinde. Bu da ICCAT'nin izin verdiği miktarın yüzde 60 üzerinde ve suça davetiye niteliği taşıyor.

Raporda, bu durumdan Avrupa Birliği'nin büyük sorumluluğu bulunduğu ifade edilerek, AB'nin son 10 yıl içinde orkinos çiftliği sektörüne 34 milyon dolar destek verdiği vurgulandı.

Kurtarma önerileri

Greenpeace ve WWF'in raporlarında çözüm önerilerine de yer veriliyor ve orkinos stoklarının tümüyle tükenmeden acilen tedbir alınması isteniyor.

Çiftliklerin acilen kapatılması gerektiğini savunan WWF, AB Balıkçılık Komisyonu'nun öncülük etmesini ve kasım ayında yapılacak ICCAT toplantısında orkinosların ve balıkçılığın geleceğinin garanti altına alınması savunuyor.

WWF Türkiye'den Filiz Demirayak da stokların neredeyse tükendiğini belirterek, sektörün Akdeniz'in doğusunda ve Libya'da son rezervlere yöneldiğini, bu durumun önlenmesi için çiftliklerin acilen gözden geçirilmesi gerektiğini ifade etti.

Greenpeace raporunda da benzer şekilde, orkinos balığı popülasyonu eski haline gelene ve doğru bir balıkçılık yönetimi kurulana kadar orkinos çiftçiliklerinin yaygınlaşmasının durdurulması isteniyor.

Şu an kısa vadeli kazanımları, balıkçılığın geleceğine tercih edenlerce istismar edilen yetersiz bir yasal düzenleme bulunduğunun ifade edildiği raporda, önlem alınmadığı takdirde Akdeniz'deki orkinos neslinin tükeneceği belirtildi.

Türkiye'nin durumu

Uluslararası Atlantik Orkinoslarının Korunması Komisyonu'na 2003'ten beri üye olan Türkiye için henüz net bir kota belirlemesi yok. Türkiye, bu durumda ICCAT'nin yeni üyelerine uyguladığı bin 100 tonluk kotaya sahip.

Resmi rakamlara göre 2004'te Türkiye'de bin 90 ton mavi yüzgeçli orkinos yakalandı. Türkiye'nin gerçek kota belirlemesinin ICCAT'nin bu yıl kasım ayında yapacağı toplantısında yapılması bekleniyor.

Orkinos ya da bildiğimiz adıyla ton

Türkiye'de ton adıyla da tanınan orkinos (Thunnus thynnus), denizlerdeki en değerli balıklar arasında yer alıyor. Akdeniz ve Doğu Atlantik'te bulunan orkinoslar, 700 kilograma kadar çıkabiliyor ve bir yarış atından daha hızlı yol alabiliyor.

Özellikle Japonya'dan yoğun talep gören orkinos, bu ülke pazarında çok yüksek fiyatlardan alıcı buluyor.