GÖRSEL BİR TARİH SERGİSİ

Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, yeni sergisi “Üç Kitaplı Kentler” ile Kudüs ve ‘Kutsal Topraklar’ı, 19. yüzyıl sonlarında çekilmiş fotoğraflarla anlatıyor.

Küratörlüğünü Ekrem Işın’ın, danışmanlığını M. Baha Tanman’ın üstlendiği sergi, Sadrazam Kıbrıslı Mehmed Kamil Paşa’ya sunulan ve günümüzde İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün arşivinde bulunan albümdeki fotoğraflardan oluşturuldu.
Bir kısmı Garabed Kirikoryan tarafından çekilen fotoğraflar, Kudüs ve Yafa, Remle, Gazze şehirlerinin yani Kutsal Topraklar’ın hem Ortaçağ’dan kalma hem de 19. yy. modernleşmesiyle birlikte inşa edilen yapılarını içeriyor.

Kutsal Topraklar’ın dönüşümü

Ekrem Işın, “Üç Kitaplı Kentler” sergisini yapma nedenlerini şöyle açıklıyor:
“İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, Bizans ve Osmanlı coğrafyasında yer almış İstanbul dışındaki kentlerin tarihine de yer verme ilkesine sahip. Bizim öncelikli konumuz İstanbul. Fakat İstanbul ile şu ya da bu şekilde bağlantılı diğer önemli kentleri de zaman zaman sergiler ve yayınlar vasıtasıyla tanıtacağız. Ayrıca bizim arşivimizde eşi benzeri olmayan birtakım eserler var. Bunları da kamuoyuyla paylaşmak istiyoruz. Bu serginin temelini oluşturan fotoğraf albümü gibi.”
“Üç Kitaplı Kentler”, 1517 - 1917 yılları arasında Osmanlı hakimiyetinde olan bu toprakların son dönemine tanıklık eden görsel bir tarih sergisi. Burada, ‘Kutsal Topraklar’ın zaman içinde yaşadığı dönüşümü de izlemek mümkün.
Sergideki fotoğrafların tam tarihleri belli değil. Ama baktığımızda gerek yapılardan gerekse albümün Kamil Paşa’ya ithaf edilmiş olmasından dolayı 19. yüzyıl sonları olduğunu tahmin edebiliyoruz. Işın, fotoğraf albümünde ağırlığın mimari görsellikte olduğunu söylüyor:
“Burada toplum hayatına yönelik fotoğraflar pek yok. Fotoğraflar orada tarih boyunca seyretmiş olan mimari süreci yansıtmak için çekilmiş. Ortaçağ’dan yani 11. yy.’dan 19. yy. sonuna kadar uzanan mimari yapı sürekliliğinin görselleri bunlar. Haçlılara ait yapılardan örnekler de var, daha yakın dönemli İslam yapıları da.” 

Osmanlı’nın modernleşen yüzü

Işın, hiçbir yerde yayımlanmamış olan ve sergiye kaynaklık eden fotoğraf albümünün hazırlanma nedenini ise şöyle açıklıyor:
“19. yy.’da Avrupalılar, modernleşme süreciyle başlayan harekette, o bölgede modern yapılar inşa etti. Bunlar öncelikle misyonerler tarafından açılmış kız ve erkek okulları. Fransızlara, İngilizlere, Prusya’ya ait... Mesela Rus etkisi de var. Bu mektepler, hastaneler ve misafirhaneler, Osmanlı’nın yavaş yavaş sona doğru gitmeye başladığı dönemde, bölgede hem kuzeyden hem batıdan gelen siyasi faaliyetlerin sembolü. Albümde özellikle bu yapılar belgelenmiş. Çünkü Osmanlı, konuya kendisinin modernleşen yüzü olarak bakıyor ve bunu Avrupa’ya yansıtmayı amaçlıyor.”
Fotoğraf albümü, Kutsal Topraklar’a ait 111 görüntüyü kapsıyor. Sergide ise albümden seçilmiş 70 fotoğrafı görebiliyoruz. Fakat serginin kataloğunda bu 111 fotoğrafın tamamı yer alacak. En dikkat çekici fotoğraflar arasında ise Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği yerde bulunduğuna inanılan Kamame (Kutsal Mezar) Kilisesi’ni, Kudüs denildiğinde ilk akla gelen ve Hz. Muhammed’in Miraç’a çıktığı yer olduğuna inanılan Kubbetü’s Sahra’yı, İslam kültürüne ait farklı tipte camileri, medreseleri, Habeş Kilisesi’ni, Rusların Slav estetiğini yansıtan kiliselerini, Ermeni ve Rum cemaatlerine ait patrikhaneleri görebiliyoruz. Zaten Ekrem Işın da bu yapılar için “Kudüs ve çevresini mimari üsluplar müzesine çevirmiş” tanımlamasını yapıyor.
“Üç Kitaplı Kentler” sergisini 19 Ekim tarihine kadar izleyebilirsiniz.