SANAT ESERİ ALAN NEDEN ADINI GİZLİYOR ANLAMIYORUM

Sanata ve kültüre yönelik çalışmalar yapıyor. En son online sanat galerisi www.ekavart.tv’yi kurdu. Ünlü müzayede evi Sotheby’s işbirliğiyle yaptığı müzayedede yok sattılar. Bu kriz ortamında sanata yatırım devam ediyor diye düşünüp, İnci Aksoy’u aradım, buluştuk.

1991’de kurdunuz EKAV’ı. Kuruluş amacınız neydi, o günden bugüne ne değişti?
EKAV’ı eğitime, kültüre, sanata destek olmak için kurduk. Çağdaş Sanat Müzesi projemiz vardı. Şu anda Sütlüce’de yapılan yeni merkezin arazisini 49 yıllığına kiralamak istemiştik. Yabancı mimarlara projeler hazırlatmıştık. Sonra bu proje bürokratik nedenlerle hayata geçmedi. Elimizde İktisat Bankası’nın çok önemli bir koleksiyonu vardı. Orayı hayata geçiremeyince Zincirlikuyu’daki ilk yerimizi açtık. Geçen yıl maalesef oradan çıkarıldık.

Hep ‘sanata destek’ denir, gerçekten de bu sözün Türkiye’de karşılığı var mı?
Ülkeler sanatçılarıyla var oluyor. İşadamları sanata destek vererek dünyaya, ülkelerini ve kendilerini tanıtıyor. Aklıma hemen gelen Frank Gehry gibi dünyaca ünlü mimar, daha sonra İnan Kıraç’ın girişimi vardı, onun da gerçekleşmemesi üzücü oldu.

İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti projeleri üzerine konuşuluyor. Sizce yapılan çalışmalar, hazırlıklar yeterli mi?
2004’de Lille’de (Fransa) yapılmış; 9 milyon ziyaretçi olmuş, 76 milyon Euro kazanmışlar. Ben fevkalade üzüntülüyüm. Ne faaliyetler yapılıyor bilmiyoruz. İstifa edenlerin neden gittiğini de bilmiyoruz.

Bu proje Türk sanatçıların da tanınması için bir fırsat aynı zamanda...
Öyle ama biz ne yazık ki dünyada en çok tanınan yazarımız Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü’nü almasının keyfini de çıkaramadık. “Ne kadar para aldı? Parayı nereye götürdü? Ne dedi?...” Oralara takıldık. Beni yurt dışından tanıdıklarım aradı, Orhan Pamuk’u merak ediyorlar. Biz bu paranoyalarla bir yere varamayız. “Yurt dışına mı gidecek, nerede yaşayacak?” gibi konular gündeme geldi. Yurt dışında yaşasa ne olacak? Belçikalı Rene Magritte Fransa’da yaşamış. Önemli olan bir sanatçının ürettikleridir.

Dünya piyasasında Çinli sanatçılar hakim

Sizin bir ayağınız yurt dışında. Global kriz ortamında neler değişiyor? Sanat yatırımcıları krizden nasıl etkilendi?
Önce şunu anlatayım. Ben Çin’deydim. İnanın kültür şokuna girdim.

Bir yazı okudum geçenlerde, 6 milyon piyanist varmış Çin’de...
Aynen. 2 milyar nüfus, komünist rejim, tamamen sanata yönlenmişler. Dünya piyasasında Çin sanatçıları hakim. Çünkü Çin ekonomisi geliştikçe iş adamları Çinli sanatçıları destekliyor. Gidip Çinli sanatçıların eserlerini yurt dışından alıyorlar. Talep olduğu için yurt dışındaki galeriler de Çinli sanatçılara yöneliyor. İngiltere’deki Saatchi Galeri ilk sergisini muazzam bir yerde açtı. Açılışta 30 Çinli sanatçıya yer verdi. Çünkü onların piyasası var. Pekin’de ‘798’ diye bir yer yapmışlar inanamadım. Bütün galerileri aynı yere toplamışlar. Pekin’de 798 galeri aynı yerde. Bir kasaba havasında, yalnızca sanat... İnsanlar çoluk çocuk geziyor, hem de öğreniyorlar.

Türkiye’de insanlar galeriye adım atmaktan hâlâ çekiniyor mı?
Kesinlikle. Hâlâ inanın arayıp “Giriş ücretli mi?” diye soranlar var. Bir galeriye parasız girileceğini Türk halkı bilmiyor.

Son yıllarda açılan müzeler aslında bu konuda kırılma yarattı. Sakıp Sabancı Müzesi’ne yakın oturuyorum, müzenin önünde defalarca kuyruk oluştuğuna şahidim...
Sakıp Sabancı muhteşem bir iş yaptı. Hiç unutmuyorum, yıllar önce Sakıp Sabancı’ya eşi minik bir doğum günü partisi vermişti. Partide Sakıp Bey “Gardaşlarım, arkadaşlarım ben çantamı alıp bu evden gidiyorum, bu evi müze yapıyorum” dedi. Şimdi düşünüyorum da ne güzel bir iş yaptı. İnsanlar 20-30 yıl sonra Sakıp Bey’in iş adamı kimliğini belki çok iyi hatırlamayacak ama o müze hep yaşayacak. Türkiye’ye gelenler bu müzeyi ziyaret edip Türkiye’nin önemli bir iş adamını da tanıyacaklar. Koç Topluluğu, Eczacıbaşı Grubu, Borusan gibi diğer iş çevresindekilerin bu tip yatırımları yapması lazım ama devlet de desteklemeli.

İş adamları sanat eserleriyle poz vermeli

Devlet nasıl bir destek vermeli?
İnsanlar ayakkabı, elbise peşinde. Sadece giyinmek de olmaz. İş adamları yurt dışında sanat koleksiyonuyla kendini anlatıyor, var oluyor. Arabalarıyla değil. Türkiye’de iş adamları araba önünde poz veriyor, bence sanat eseri önünde poz vermeli. Obamalar gelir gelmez neden modern sanat arayışında? Çünkü bu insanlar rol model. Rol model insanlar halka sanat ve kültürü aşılamalı. Sanat eserlerini herkes alamaz, ama sanatçılarını tanıyabilir. Ajda Pekkan ne güzel Kürtçe şarkı söyledi. Sanatın iyileştirici ve birleştirici bir gücü var. Bu çok güzel bir örnek oldu.

Online tv kanalı kurmak nasıl aklınıza geldi?
Ben çocuklarımdan ve kendimden yola çıktım. Çocuklarım sürekli internette. Aile olarak hepimiz öyleyiz. Kızım da oğlum da fotoğraf çekiyor, bazı sitelere veriyorlar fotoğrafları, hatta satıyorlar. Oğlum bir yarışmada, okulda açtığı sergideki resminden 300 Euro kazandı. Ben onları gözlemliyordum. O arada binadan çıkarılınca “Ne yaparım?” diye de düşünüyordum.

Sonuçta galerileri, sanatçıların etkinliklerini online tv’ye taşıdınız ve rekor kırdınız...
Evet. İnanın bir sene iki ajansa gidip geldim bir şey çıkmadı. En sonunda Cine 5 bilgi işlem müdürüne projemi anlattım, o da sitenin yazılımını hazırladı. Erol Bey biliyorsunuz Show TV’nin kurucusu, ben de işin içindeyim. Biliyordum; Türk halkı izlemeyi seviyor, okumayı çok sevmiyor. Sonuçta Türkiye’nin ilk online sanat galerisi olduk. 1 Ağustos’ta hayata başladık.

Bir videoyu en az 2 bin kişi ziyaret ediyor

Galeriye gelmeye çekinenler de sizi sıkı takip ediyorlar diye düşündüm, çünkü ziyaretçi sayınız hayli fazla...
Dünyadan da farklı sanatçıların sergilerini koyduk. Digital art diye bir şey var. Farklı sanatçıların videolarına çok ilgi var. Çok gezen var, doğru. Aslında sanata ilgi var.

En çok hangi sanatçılar tıklandı?
Sanatçılar arasında Ahmet Güneştekin çok izlendi. En Muhammed diye bir keman virtüözünü koyduk, herkes merak etti, o da çok tıklandı. Biz sergi açınca buraya en fazla 200 kişi geliyor. Biz bir sanatçının videosunu koyduğumuzda internete en az 2 bin kişi giriyor bir günde.

Yurt dışından da ziyaretçiniz var mı?
En çok Almanya’dan giriyorlar. Hem Türkiye’yi takip ediyorlar. Hem de sanatçıları... Sokağa çıksanız “5 Türk sanatçısını sayın” deseniz kaç kişi sayar ve kimlere sanatçı der, bilmiyorum. Mesela Burhan Doğançay, Erol Akyavaş, Mümin Orhon çok biliniyor. Mümin Orhon vefat etti, şimdi eserleri çok yüksek fiyatlara satılıyor.

Sanat eseri almak şu anda en iyi yatırım aracı

Dünyaca ünlü müzayede evi Sotheby’s sizinle işbirliğiyle müzayede yaptı, baktım ki, krize rağmen çok iyi satış yapıldı.
Bence çoğunu Türkler aldı. Niçin kimin aldığı söylenmiyor? Ben anlamıyorum. Bence açıklanmalı. Alanın, “Ben aldım demesi” lazım. Biz Osman Hamdi’yi aldık, paramparçaydı, tamir ettirdik, aldığımızı da saklamadık. İş adamlarının çıkıp “Evet ben aldım, sanata destek veriyorum” demesi lazım.

Sanat eseri almak iyi bir yatırım mı şu sıralar?
Sanat eseri almak şu anda en iyi yatırım aracı. İnanın çok iyi kazanç sağlayanlar var. Geçtiğimiz aylarda Damien Hirst, yaşayan sanatçı, 200 milyon dolara eser sattı. Kriz var. İnanın yurt dışında krizi insanlar daha çok hissediyor. Ben genç sanatçılarla da sürekli temas halindeyim. İki yıl önce 2 milyara sattıklarını, şu anda 10 milyara satıyorlar.

Türkiye’de sanata meraklı birçok aile eserlerini evinde sergiliyor. Yurt dışında ise artık farklı bir anlayış var...
Kesinlikle. ‘Berardo’nun koleksiyonu’ diye bir koleksiyon var, dünyada geziyor. O eserler her yerde geziyor. Biz de bunu yapmak istiyorduk. Çok yazık oldu parçalandı koleksiyonumuz. Biz de o koleksiyonumuzu gezdirmek istiyorduk. Yine Sakıp Sabancı’ya geleceğim: “Ben koltuğumun altına hat sergisini alıp gittiğimde halılar ayaklarıma serildi, işadamı olarak gittiğimde herhangi bir iş damıydım” derdi. Sanatın gücü bu olsa gerek.

Parayla her şeyi satın alırsınız ama zevki satın alamazsınız

Son iktidar döneminde yeni bir zengin sınıf oluştu. Onların ilgisi nasıl?
Valla açıkcası bilmiyorum. İnşallah olur diye düşünüyorum. “Her şeyi alabilirsiniz parayla ama zevki satın alamazsınız.” Güzel laftır. İyi bir şeyler yapmak istiyorsanız, bu işi iyi bilenlerden fikir alırsınız.

Sanata yatırım yaparak sınıf atlamak isteyenler yok mu?
Böyle sınıf atlasınlar. Bence bu iyi. Kim ne alıyorsa paylaşılsın. Araba alıp gösteriyorsun, sanat eserini niye saklıyorsun? Ben Ahmet Ertegün’ün evinde eşi Mica Ertegün tarafından toplanan Rene Magritte’nin eserlerini gördüm. Zamanında toplamış, “Şu anda değeri bu kadar” dedi.

Alışveriş merkezlerine yönelik bir proje hazırladınız ve Kültür Bakanlığı’na sundunuz.
AVM’lere özel uydu sanat projesi geliştirdik, hayata geçirebilirsek sanat adına çok önemli bir adım olacak. Ülkemizde 200’ü aşkın alışveriş merkezi var. Bizim günde 40-50 bin ziyaretçimiz var. Alışveriş merkezlerinde 6-7 bin kişi geziyor. İnsanlar işsiz, geziyor, vakit öldürüyorlar. Ama imkanları yok, alım gücü de yok. Sürekli kim alışveriş yapabilir? Alışveriş merkezlerinde etkinlikler yapmak istiyoruz.