YAŞARKEN KIYMETİ BİLİNMEDİ AMA ŞİMDİ...

Çağdaş Türk resminin en önemli ressamlarından Erol Akyavaş, ölümünden yaklaşık 11 yıl sonra müzayedelerin gözde sanatçısı oldu.

Akyavaş'ın 6 eseri, biri önümüzdeki hafta, diğeri 7 Mart'ta yapılacak iki müzayedede satışa çıkacak. Antik AŞ, Akyavaş'ın Kuşatma adlı tablosunun başlangıç fiyatını 1,5 milyon TL olarak belirledi. Bu rakam şu ana kadar bir çağdaş Türk resmine biçilen en yüksek açılış fiyatı. Oysa sanatçının eserleri yaşarken 500 ila 1000 dolardan başlıyordu.

'Batı'ya gide gide Doğu'yu keşfeden derviş ressam.' Erol Akyavaş'ı anlatan en iyi tanımlardan biri bu. Türk resminin en özgün ve en güçlü damarlarından olması boşuna da değil. Ancak küratör Beral Madra'ya göre ülkemizde modernizm ve postmodernizm ne kadar değer gördüyse Akyavaş da o kadar değer gördü. Bu, zayıf bir değerdi ve ancak bilinçli çevreler Akyavaş gibi sanatçıları sahiplendi. Bu nedenle 20 Nisan 1999'da 67 yaşındayken aramızdan ayrıldığında, bir yıl sonra 2000 yılının Kasım ayında Galeri Nev'in sahibi Haldun Dostoğlu ve Beral Marda, Dolmabahçe Kültür Merkezi'nde retrospektif sergisini hazırladılar. Amaçları, sanatçının resimlerini kataloglayarak sahte tabloların ortaya çıkmasını engellemekti. Beral Madra, 10 yıl önce yaptığı çalışmaları anlatırken, "O zaman kimse dönüp Erol Akyavaş'ın resimlerine bakmıyordu bile." yorumunu yapıyor.

1960'tan beri resim piyasasının içinde olan Akyavaş'ın eserleri sanatçı hayata veda ettiğinde bile 500-1000 dolardan başlıyordu. 2000'lerde bu rakamlar biraz artsa da hiçbir zaman maddi olarak hak ettiği değere ulaşmadı. Ressamın eşi İlona Akyavaş da Erol Akyavaş'ın 'resimlerinin her dönemde değer gördüğünü ama hiçbir zaman gerçek değerini bulamadığını' söylüyor. İlona Hanım, "Çok daha yüksek fiyata satılması lazım. Bugün telaffuz edilen rakamlar bile çok az." diyor.

Çünkü ona göre Erol Akyavaş, 1961'de 'Kralların İhtişamı' adlı eseriyle New York Modern Sanatlar Müzesi'ne (MOMA) kabul edilen 20. yüzyılın 100 sanatçısından biriydi. Eseri Picasso, Mastisse, Miro, Cesar, Klee, Botero, Indiana gibi ünlü sanatçılarla MOMA'daki yerini almıştı. Daha da önemlisi tüm bunlar olurken Erol Akyavaş henüz 20'li yaşlarındaydı...

1990'da Almanya'nın Berlin şehrinde, Gegenwart-Ewigkeit müzesinde açılan ve dünya çapındaki 67 sanatçının katıldığı sergide de 'Fih-i Ma-fih/İçindeki İçinde' adlı enstelasyonu Picasso, Dali, Giacometti, Francis Bacon, Motherwell gibi sanatçıların eserleriyle yan yana sergilenmişti. İlona Akyavaş, "Dönemin yabancı basınında çıkan eleştiriler şöyleydi: 'Fransız Diego Giacometti'nin heykellerini ve Erol Akyavaş'ın resimlerini görmek için bu sergiye gitmeye değer.' Bu çok önemli söz. Erol Akyavaş'la Giacometti aynı değerde olmalı. Bir heykeli 104 milyon dolara satıldı geçen gün. Ben tarih vererek konuşuyorum." diyor.

Sanat tarihçisi Ömer Faruk Şerifoğlu, Erol Akyavaş resimlerinin gerçek değerini neden bulamadığını, "Batı resminin temelinde nasıl Hıristiyan ikonografisi hakimse, Erol Akyavaş'ın resimlerinde de İslam ikonografisi var. Ama uzun yıllar, 'oryantalist mantıkla çalışıyor, Türkler için değil Amerikalılar için resim yapıyor' diye eleştirildi. Dışlandı, aşağılandı." cümleleriyle açıklıyor.

Çağdaş Türk resminin en önemli ressamlarından Akyavaş'ın, koleksiyonerlerin listesinde de ilk sıralara yerleşmesinin şimdi tam zamanı. Sanatçının eserlerinin satışının yapılacağı müzayedenin ilki 27 Şubat'ta (Beyaz Müzayede), ikincisi ise 7 Mart'ta (Antik AŞ). Bu iki müzayedede Akyavaş'ın toplam 6 resmi satışa çıkacak... Antik AŞ, sanatçının 266x385 boyutundaki 1982 tarihli, çağdaş Türk resminde başyapıt olarak nitelendirilen Kuşatma adlı tablosuna başlangıç fiyatını 1,5 milyon TL belirlemesi dikkat çekti. Çünkü bu rakam, şu ana kadar bir çağdaş Türk resmine biçilen en yüksek açılış fiyatıydı. (Hatırlayın, Antik AŞ'nin 15 Kasım 2009 tarihinde düzenlediği müzayedede Burhan Doğançay'ın Mavi Senfoni adlı tablosu 1 milyon TL bedelle satışa çıkmış ve 2,2 milyon liraya Murat Ülker tarafından satın alınmıştı.)

Beyaz Müzayede ise 156x126 boyutundaki Sarı Lam Elif adlı tablosunu 350 bin-500 TL, Kerbela serisinden 2 eseri 200-300 bin TL, Hemşire ve Kompozisyon adlı daha küçük ebattaki eserleri ise 50-70 bin TL fiyat aralığında satışa sunacak. 30 Mayıs 2009'da yaptığı müzayedesinde ise 266x218 boyutlarındaki (Kuşatma'yla yakın bir büyüklükte) yağlıboya tablosunu 650 bin TL gibi rekor fiyatla sattı.

Çağdaş Türk sanatının son üç yılda ivmesinin arttığı bir gerçek. Erol Akyavaş'ın da Türk resminde haklı yerini alması şaşılacak bir durum değil. Ama bugüne kadar neden gerçek değerini bulmadığı merak konusu. Ancak bu iki müzayededen sonra Akyavaş eserleri için hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.

Kısa kısa Erol Akyavaş
Erol Akyavaş, Kerbela, Kimya-yı Saadet, Hallac-ı Mansur, Gazali, Miraçname, İkonoklastlar İçin İkonalar, Che Guevera gibi diziler yaptı.

2000 yılında Dolmabahçe Kültür Merkezi'nde ilk retrospektif sergisi açıldı.

İkinci en kapsamlı sergi 26 Ocak-21 Şubat 2007 tarihleri arasında Ankara Galeri Nev'de açıldı.

Finansbank, 2007 yılında 20. yılının anısına Ressam Erol Akyavaş kitabını yayınladı. Kitap, Akyavaş'ın, 50 yıllık sanat yaşamının izlerini taşıyan tüm eserlerini içeriyor.

British Museum'da 18 Mayıs-2 Eylül 2006 tarihleri arasında "World into Art-Modern Ortadoğu'nun Sanatçıları" adlı bir sergi açıldı. Shirin Neshat, Ghada Amer ve Walid Raad gibi Ortadoğu ve Kuzey Afrika'dan uluslararası üne sahip toplam 75 sanatçının katıldığı sergide Erol Akyavaş da vardı.

"Kuşatma" tablosu Übersee Museum, Almanya-1982, Institute of Contemporary Arts, Londra-1988, Türk Sanatçılar Sergisi, Danimarka-1995 gibi birçok müzede sergilendi. Sanat eleştirmenleri tarafından çağdaş Türk sanatını dünyaya tanıtan eser, ikon çalışması olarak değerlendiriliyor.

***

Erol Akyavaş hep çok değerliydi, hâlâ daha değerli
Haldun Dostoğlu/Galeri Nev'in sahibi: Erol Akyavaş, kendi özgün ikonografisini yaratabilmiş, gelenekle kurduğu bağı günümüzde birçok sanatçının yaptığının aksine kolajın ötesine taşıyabilmiş, eserlerinin içeriğini biçime taşıyabilmiş nadir sanatçılarımızdandır. Erol Akyavaş'ın eserleri hep çok değerliydi ve hâlâ değerlidir. Onun eserlerine sahip olmak isteyenlerin ödeyeceği rakam ise her geçen sene ister istemez daha da artacaktır. Erol Bey'i yaptığı resimlerden dolayı dışlayan çevrelerin sanat dünyası içindeki konumlarını ne kadar ciddiye almak gerektiği konusunda şüphelerim var.

***

Müzayedecilik önemli bir iş
Beral Madra/Küratör: Bir sanatçının önemi, üretiminin toplumsal, zihinsel, estetik gelişme süreçlerine yaptığı katkı ve etki ile ölçülür. Sanat pazarının yönlendirmeleriyle kendine yön vermeye çalışan bir sanat ortamı iç dinamiklerini ve değişme enerjisini yitirir ve bu tüketime yenik düşmüş bir sanat ortamıdır. Türkiye'de sanatçı güçlü bir pozisyonda değil; kamusal para onları desteklemiyor. Bu nedenle özel sektör onları kendi çıkarları için kullanabilir ve spekülatörler sömürebilir. Müzayedecilik önemli bir iş; sanat ortamına katkı sağlayabilecek bir yatırım; ancak bu işin de etiği var! Hem müzayedecilik yapıp hem de sanat değerlendirmelerine müdahale edince bu etik hırpalanıyor ve sanatçıya zarar veriyor.

***

Pahalı ressamlardan biridir
Aziz Karadeniz/Beyazart'ın sahibi: 'Erol Akyavaş'ın fiyatları çok yükseldi' diyenler de var, 'Düşük kaldı' diyenler de. Erol Bey'in fiyatları, hiçbir zaman Türk resminin fiyatlarıyla kıyaslandığında en azından son 10 yıl için çok ucuzdu diyemezsiniz. 1995-2000 yılları arasında Paris'te Mübin Orhon'u 1000 dolara alabilirdiniz ama 20 bin doların altında düzgün bir ebatta Erol Akyavaş zor alırdınız. Son üç senede çağdaş Türk sanatının değerinde artış oldu. Bu artış içinde Erol Bey'in de değeri arttı ama en hızlı fiyatı artan sanatçı Erol Bey midir diye sorarsanız, hayır. Mübin Orhon'un, Nejat Devrim'in, Ömer Uluç fiyatı daha hızlı artmıştır.

***

Rekor bir satış beklememiz çok doğal
Olgaç Artam/ Antik AŞ Yönetim Kurulu Üyesi: Sanat uzmanları tarafından Türk resminin en önemli 5 tablosu arasında gösterilen bir eseri satışa sunmanın heyecanını ve onurunu yaşıyoruz. 'Kuşatma' tablosu sadece Erol Akyavaş'ın başyapıtı değil, aynı zamanda çağdaş Türk sanatının da başyapıtları arasında olunca yeni bir rekor beklemek çok doğal. Erol Akyavaş'a koleksiyonerler her zaman ilgi göstermekteydi, eserleri her zaman yüksek değerlere satılmıştır. Fakat ilk defa en önemli başyapıtı satışa sunuluyor. Doğal olarak fiyatı da diğerlerinden farklı.